Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 38: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

NS: 
NG: 
 Tiết 38
Văn bản
Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
Nguyễn Đình Chiểu
A. Mục tiêu: Giúp HS.
 - Nắm được cốt truyện và những điều cơ bản về TG, TP.
- Phần nào hiểu được giá trị và sức sống của “TLVT”.
- Cách kể chuyện = ngôn ngữ bình dị, MT nhân vật qua hành động, cử chỉ, lời nói là sắc thái riêng của 1 truyện thơ được DG hóa.
B. chuẩn bị:
- GV: giáo án; sách giáo khoa; bảng phụ; phiếu học tập; tranh ảnh;..
- HS: bài soạn.
C. phương pháp:
- GV: phân tích; phát vấn; giảng bình;.....
- HS: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;..
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp: 
II. Kiểm tra bài cũ:
? Đọc thuộc lòng đoạn thơ “MGSMK” (trích “TK” của Nguyễn Du).
? Qua đoạn thơ em thấy thái độ, tấm lòng của TG ntn?
 * Gợi ý: Đọc diễn cảm đoạn thơ.
- Thái độ của TG:
+ TG khinh bỉ và căm phẫn sâu sắc bọn buôn người.
+ TG thể hiện niềm thương cảm sâu sắc với người phụ nữ.
+ TG tố cáo sức mạnh của đồng tiền – thế lực của XHPH.
III. Bài mới:
 “TLVT” của NĐC là 1 TP có sức sống mạnh mẽ và lâu bền trong lòng nhân dân, dặc biệt là nhân dân Nam bộ. Ngay từ năm 1864, tức là chỉ 10 năm sau khi TP ra đời, 1 người Pháp đã dịch TP này sang tiếng Pháp, mà điều thôi thúc ông ta chính là hiện tượng đặc biệt “ở Nam kì Lục tỉnh, có lẽ không có 1 người chài lưới hay người lái đò nào lại không ngâm nga vài ba câu (Lục Vân Tiên) trong khi đưa đẩy mái chèo”. Ông xem “TLVT” như là 1 trong những sản phẩm hiếm có của trí tuên CN có cái ưu điểm lớn là diễn tả được thực trạng những tình cảm của cả 1 DT.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
* HĐ1: Giới thiệu TG, TP (25 phút).
? Đọc phần chú thích dấu *
? Hãy nêu những nét chính về TG? 
G Nói về nghị lực sống và cống hiến cho đời thì NĐC bước vào đời cũng hăm hở và đầy khát vọng như chàng trai Lục Vân Tiên buổi lên dường ứng thí:
 Chí lăm bắn nhạn ven mây,
 Danh tôi đặng rạng tiếng thầy bay xa.
 Làm trai trong cõi người ta,
 Trước lo báo nổ, sau là hiển vang.
Bất hạnh ập đến thật khắc nghiệt: mới 26 tuổi mà đã tàn tật, đường công danh nghẽn lối, đường tình duyên trắc trở, về quê nhà lại gặp buổi loạn li. Tiếp đó là những ngày lao đao chạy giặc, nỗi căm uất trước cảnh giang sơn “4 chia 5 xé”, nỗi đau lòng trước tình cảnh khốn khó, lầm than của nhân dân. Nhưng NĐC không gục ngã trước số phận. Ông vẫn ngẩng cao đầu mà sống, và sống có ích cho đến hơi thở cuối cùng Ông can đảm ghé vai gánh vác cả 3 trọng trách: làm 1 thầy giáo, 1 thầy thuốc và 1 nhà thơ. ở cương vị nào ông cũng làm việc hết mình và nêu 1 tấm gương sáng cho đời. Là 1 thầy giáo, danh tiếng cụ Đồ Chiểu vang khắp miền Lục tỉnh. 1 hình ảnh còn lưu truyền: khi ông mất, cả cánh đồng Ba Tri rợp trắng khăn tang của các thế hệ học trò suốt 4 chục năm trời. Là 1 thầy thuốc, ông không tiếc sức mình cứu nhân độ thế:
Giúp đời chẳng vụ tiếng danh,
Chẳng màng của lợi, chẳng ganh ghé tài
(Ngư Tiều y thuật vấn đáp)
Là 1 nhà thơ, NĐC để lại cho đời bao trang thơ bất hủ, được lưu truyền khắp chợ vùng quê như TLVT, được xem như chứng tích 1 thời của DT như Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc,..
Còn nói về lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm thì mặc dù mù loà, bệnh tật, gia cảnh thanh bạch, khó khăn, ngay từ những ngày đầu đụng độ với giặc ngoại xâm, NĐC đã kiên quyết giữ vững lập trường KC, tìm đến các căn cứ chống giặc, làm quân sư cho các lãnh tụ nghĩa quân, đồng thời viết văn thơ để khích lệ tinh thần chiến đấu của các nghĩa sĩ. Khi cả Nam Kì Lục tỉnh đã mất vào tay giặc, ông sống ở Ba Tri (Bến Tre), nêu cao khí tiết của CN “thua cuộc rồi lưng vẫn thẳng, đầu vẫn ngẩng cao, ngay kẻ thù cũng phải kính nể”. Ông sống thanh cao, trong sạch giữa TY thương, kính trọng của đồng bào cho đến hơi thở cuối cùng: “Trọn đời 1 tấm lòng son” (TLVT).
? Đọc chú thích 1/SGK/112.
? “TLVT” được kết cấu theo kiểu thông thường của các loại truyện truyền thống xưa ntn?
? Đối với loại văn chương nhằm tuyên truyền đạo đức thì kiểu kết cấu đó có YN gì?
G Đạo lí có thể thâu tóm ở mấy điểm sau:
 - Xem trọng tình nghĩa giữa CN với CN trong XH: tình cha con, mẹ con, nghĩa vợ chồng, tình bạn bè, TY thương cưu mang những người gặp cơn hoạn nạn.
 - Đề cao tinh thần nghĩa hiệp, sẵn sàng cứu khốn phò nguy (Vân Tiên đánh cướp, Hớn Minh “bẻ giò” cậu công tử con quan).
 - Thể hiện khát vọng của nhân dân hướng tới lẽ công = và những điều tốt đẹp trong cuộc đời (kết thúc có hậu của truyện: thiện thắng ác, chính nghĩa thắng gian tà).
 ở thời đó, chế độ PK khủng hoảng nghiêm trọng, kỉ cương trật tự XH lỏng lẻo, đạo đức suy vi, 1 TP như thế đã đáp ứng nguyện vọng của nhan dân, cho nên ngay từ lúc mới ra đời, TLVT đã được nhân dân Nam Bộ tiếp nhận nồng nhiệt.
 Về đặc điểm thể loại: TLVT là 1 truyện thơ Nôm mang tính chất là 1 tryuện để kể nhiều hơn là để đọc, để xem. Vì thế khi đi vào nhân dân, nó dễ dàng biến thành những hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian như “kể thơ”, “nói thơ”, “hát” Vân Tiên. Mà đã là truyện để kể thì bao giờ cũng chú trọng đến hành động của nhân vật nhiều hơn là miêu tả nội tâm. Do đó tính cách nhân vật cũng thường bộc lộ qua việc làm, lời nói, cử chỉ của họ. Và nhiệt tình ngợi ca hay phê phán của TG gửi gắm qua các nhân vật sẽ góp phần không nhỏ tạo nên sức sống của hình tượng.
? Hãy tóm tắt TP?
G XH trong TLVT là 1 XH suy yếu, loạn lạc: bọn độc ác, phản trắc, trộm cướp nổi lên khắp nơi, hãm hại người lương thiện; vua bất tài, gian thần lộng hành; giặc ngoài xâm lược, đất nước lâm nguy. Ngòi bút của NĐC đã nghiêm khắc phê phán cáI XH “khiến dân đến nỗi xa hầm, sẩy hang”.
? Đọc đoạn thơ?
? Giải thích: Phong Lai; lẫy lừng; Triệu Tử phá vòng Đương Đang?
* HĐ2: PT VB (10 phút).
? Hãy nêu vị trí của đoạn trích?
? Đoạn trích nói về ND gì?
? Hãy tóm tắt ND SV được kể trong VB với vai thứ nhất - LVT.
? Hãy tóm tắt ND SV được kể trong VB với vai thứ nhất – KNN.
? Xác định nhân vật chính của VB này? 
 ? Vì sao em XĐ như thế?
? Tìm bố cục của VB và nói rõ ND từng phần?
G TLVT cũng như các truyện tryuền thống trong VHVN thường có kiểu kết cấu ước lệ, gần như đã thành khuôn mẫu. Người tốt thường gặp nhiều gian truân, trắc trở trên đường đời, bị kẻ xấu hãm hại, lừa lọc, nhưng họ vẫn được phù trợ, cưu mang, để rồi cuối cùng đều tai qua nạn khỏi, được đền trả xứng đáng, kẻ xấu phải bị trừng trị.
Bảng phụ: XĐ NT khắc hoạ nhân vật trong VB này từ các NX sau: 
A. MT nội tâm kết hợp MT ngoại hình.
B. MT hành động, cử chỉ, lời nói.
C. MT nội tâm kết hợp MT hành động.
- Đọc.
- Nêu.
- Nghe.
- Đọc.
- Kết cấu theo kiểu chương hồi, xoay quanh diễn biến cuộc đời của nhân vật chính: Chuyện nàng sau hãy còn lâu, Chuyện chàng xin nối thứ đầu chép ra Đoạn nầy đến thứ Nguyệt Nga
- Vừa phản ánh chân thực cuộc đời vốn đầy dẫy những sự bất công, vô lí, vừa nói lên khát vọng ngàn đời của nhân dân ta: ở hiền thì gặp lành, cái thiện bao giờ cũng thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.
- Đọc.
- Giải nghĩa.
- ĐT nằm ở phần đầu TLVT.
- LVT 1 mình đánh tan bọn cướp, cứu KNN, 2 người nối kết ân tình.
- Trên đường đi thi trở về, tình cờ gặp bọn cướp, tôi bèn ra tay đánh tan lũ cướp, cứu được 1 người thiếu nữ. Tôi hỏi chuyện và biết được nàng là KNN. Tôi từ chối ý định báo đáp ơn nghĩa của nàng.
- Tôi là 1 thiếu nữ con quan, trên đường đến nơi cha làm việc thì bị bọn cướp vây bắt, may được LVT cứu thoát. Cảm kích trước hành động này, tôi muốn bày tỏ ơn nghĩa, nhưng chàng đã từ chối vì “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”.
- LVT là nhân vật chính. Vì nhân vật này là trung tâm của cả 2 sự việc: đánh cướp và trò chuyện cùng KNN.
- Đ1: Từ đầu -> “Bị Tiên 1 gậy thác rầy thân vong” (LVT đánh cướp).
- Đ2: Đoạn còn lại (cuộc trò chuyện giữa LVT và KNN).
- 1 bàn 1 nhóm thảo luận 1 phút -> trả lời = miệng.
- B. MT hành động, cử chỉ, lời nói.
I. Giới thiệu TG, TP:
1. TG:
- NĐC (1822 – 1888), 21 tuổi đỗ tú tài, 27 tuổi thì bị mù.
- Là người tích cực tham gia KC, nêu cao tinh thần bất khuất trước kẻ thù, giữ trọn lòng trung thành với TQ, với nhân dân.
- Là thầy giáo, thầy thuốc và là 1 nhà thơ lớn của DT. 
2. TP:
- Là truyện thơ Nôm có kết cấu chương hồi.
- Truyện truyền đạo lí làm người.
3. Đọc & tìm hiểu chú thích:
a. Đọc:
b. Chú thích:
II. PT VB:
1. Kết cấu bố cục:
- Bố cục: 2 phần.
IV. Củng cố: 
 ? Bảng phụ: Theo em, cốt truyện TLVT xuay quanh cuộc xung đột gì thường xảy ra trong XH PK? 
 A. TY và lễ giáo PK. B. Chữ tài và chữ mệnh.
 C. Cái thiện và cái ác. D. Phe trung thần và phe gian thần. 
V. Hướng dẫn: 
 - Học thuộc lòng đoạn thơ và xem bài PT.
 - Sưu tầm TLVT và sách về NĐC để đọc tham khảo.
 - Soạn bài: “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”.
E. Rút kinh nghiệm: