Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 41: Lục Vân Tiên gặp nạn

NS: 
NG: 
 Tiết 41
Văn bản
Lục Vân Tiên gặp nạn
 Nguyễn Đình Chiểu
A. Mục tiêu: Giúp HS.
 - Thấy được thủ đoạn độc ác của nhân vật Trịnh Hâm và đức tính lương thiện của ông Ngư.
- Thấy được thái độ, tình cảm và lòng tin của TG gửi gắm ở những người LĐ bình thường.
- Tìm hiểu và đánh giá NT sắp xếp tình tiết và ngôn từ bình dị, dân dã trong đoạn trích.
B. chuẩn bị:
- GV: giáo án; sách giáo khoa; bảng phụ; phiếu học tập; tranh ảnh;..
- HS: bài soạn.
C. phương pháp:
- GV: phân tích; phát vấn; giảng bình;.....
- HS: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;..
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp: 
II. Kiểm tra bài cũ:
 - KT sự chuẩn bị của HS.
 ? Tóm tắt TP “TLVT” của NĐC?
 ? Qua ND đoạn thơ “LVTCKNN” TG NĐC muốn thể hiện điều gì?
 * Gợi ý: - Tóm tắt TP “TLVT”.
 - Đoạn thơ “LVTCKNN” thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của TG và khắc hoạ những phấm chất đẹp đẽ của 2 nhân vật: LVT và KNN.
III. Bài mới:
 Từng trải cuộc đời, NĐC hiểu rất rõ rằng cái xấu, cái ác thường lẩn khuất sau những mũ cao, áo dài của bọn người có địa vị cao sang ; nhưng vẫn còn những cái tốt đẹp, đáng kính trọng, đáng khát khao, tồn tại bền vững nơi những CN nghèo khổ mà nhân hậu, vị tha, trọng nghĩa khinh tài. Điều này được thể hiện rất rõ trong đoạn thơ “LVTNN”. Giờ này thầy trò chúng ta cùng tìm hiểu.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
* HĐ1: Đọc và tìm hiểu chú thích (5 Phút).
? Đọc ĐT?
? Hãy nêu vị trí của đoạn trích?
? Giải nghĩa: giao long; hẩm hút; kinh luân.
* HĐ2: PT VB (30 phút).
? Hãy tóm tắt ND ĐT?
? VB có 2 sự việc chính? Đó là các sự việc nào?
? XĐ đoạn VB tương ứng ntn?
? Nhân vật nào là trung tâm của mỗi SV trên?
Bảng phụ: Hãy lựa chọn cách MT nhân vật trong VB này từ sự liệt kê sau: 
- MT nhân vật qua hành động.
- MT nhân vật qua lời nói.
- MT nhân vật qua tâm lí.
? Đọc 8 câu đầu?
? LVT đã gặp nạn gì?
? Trịnh Hâm đã dùng thủ đoạn gì?
? Tại sao Trịnh Hâm lại hãm hại LVT
G Để hiểu rõ tâm địa của Trịnh Hâm, ta trở lại đoạn đầu của TP, khi Vân Tiên và Tử Trực đến trường thi, gặp Trịnh Hâm và Bùi Kiệm. Họ kết bạn với nhau và cùng vào 1 quán uống rượu xướng hoạ thơ phú. Thấy Vân Tiên tài cao, Trịnh Hâm đẫ tỏ rõ thái độ ganh ghét, đố kị:
 “Kiệm, Hâm là đứa so đo
Thấy Tiên dường ấy âu lo trong lòng
Khoa này Tiên ắt đầu công,
Hâm dầu có đậu cũng không xong rồi.”
? Thủ đoạn giết người của Trịnh Hâm ntn?
G Trước đó Trịnh Hâm còn lừa Vân Tiên là tiểu đồng vào rừng đã bị hổ ăn thịt.
? Em có NX gì về các thủ đoạn giết người của Trịnh Hâm?
? Vì sao em cho đó là hành động độc ác, bất nhân, bất nghĩa?
? Trong các thủ đoạn trên, em ghê sợ nhất thủ đoạn nào? Vì sao?
G Hành động có toan tính, có âm mưu, kế hoạch sắp đặt khá kĩ lưỡng, chặt chẽ. Thời gian gây tội ác: giữa đêm khuya, khi mọi người đã ngủ yên. Không gian: giữa khoảng trời nước mênh mông. Người bị xô xuống khoảng nước rộng thì bất ngờ không kịp kêu lên 1 tiếng. Đến lúc biết không ai còn có thể cứu được Vân Tiên hắn mới giả tiếng “kêu trời”, la lối om sòm lên, rồi “lấy lời phui pha” kể lể bịa đặt để che lấp tội ác của mình. Kẻ phạm tội, nhờ gian ngoan xảo quyệt đã phủi sạch tay, không mảy may cắn dứt lương tâm.
? Qua đó, con người thật của Trịnh Hâm ntn?
? Vân Tiên đã từng là bạn tin tưởng Trịnh Hâm, em sẽ bình luận ntn về nhân vật Trịnh Hâm?
? Vì lòng ganh ghét đố kị, Trịnh Hâm đã hãm hại bạn. Từ đó, em suy nghĩ gì về lòng đố kị ganh ghét của CN?
? Thủ đoạn của Trịnh Hâm làm ta nhớ tới nhân vật nổi tiếng tham độc nào trong truyện cổ tích nước ta?
? Các nhân vật đó đều gợi trong em điều gì?
G Chỉ có 8 dòng thơ để kể về 1 tội ác tày trời và lột tả tâm địa 1 kẻ bất nhân, bất nghĩa, NĐC đã thành công ở cách sắp xếp các tình tiết hợp lí, diễn biến hành động nhanh gọn, lời thơ vẫn giữ được vẻ mộc mạc, giản dị vốn có của TP.
? LVT đã được cứu thoát chết ntn?
? Tại sao TG lại để giao long cứu LVT. (theo em ở đây có ẩn ý gì)? 
? Chi tiết này gợi cho em liên tưởng đến nhân vật đặc biệt nào trong 1 truyện cổ đã học?
? Có gì đặc biệt trong cách cứu người và hành động cứu người của GĐ ông chài?
G Câu thơ mộc mạc, không đẽo gọt, trau chuốt, chỉ kể lại 1 cách tự nhiên như nó đã xảy ra, nhưng lại gợi tả được mối chân tình của GĐ ông Ngư đối với người bị nạn: cả nhà dường như hối hả lo chạy chữa để cứu sống Vân Tiên = mọi cách, dân dã thôi, chẳng thầy thợ thuốc men gì mà rất mực ân cần, chu đáo. Đó là 1 sự đối lập hoàn toàn với những toan tính thấp hèn nhằm làm hại người của Trịnh Hâm ở trên.
? Việc này nói lên đức tính gì của người LĐ?
? Khi để Vân Tiên được giao long và GĐ ông chài cứu sống, TG NĐC đã thể hiện tình cảm ntn đối với người nghĩa hiệp và người LĐ bình thường?
? Không chỉ được cứu, còn được cưu mang. Vậy ai là người có ý định cưu mang LVT? Lời nói nào thể hiện điều đó?
? Em nghĩ gì về lời nói này?
? Vân Tiên khi đó (đã mù cả 2 mắt) tỏ ý e ngại, Ngư ông đã nói điều gì với chàng?
? Từ lời nói đó, em cảm nhận điều tốt đẹp nào ở CN cần lao này?
G Cũng đối lập với tính ích kỉ, nhỏ nhen đến độc ác của Trịnh Hâm là tấm lòng bao dung, nhân ái, hào hiệp của Ngư ông. Sau khi cứu sống Vân Tiên, biết tình cảnh khốn khổ của chàng, ông Ngư sẵn lòng cưu mang chàng, dù chỉ là chia sẻ 1 cuộc sống đói nghèo “hẩm hút” tương rau nhưng chắc sẽ đầm ấm tình người. Ông cũng không hề tính toán đến cái ơn cưu mang mà Vân Tiên chẳng thể báo đáp.
? Để giữ Vân Tiên ở lại, Ngư ông đã cảm hoá chàng = cách gợi lên cảnh vui thú của cuộc sống chài lưới. Phần VB nào diễn tả điều này?
? Bảng phụ: Đoạn VB này giàu chất thơ
Là do mang những vẻ đẹp thi ca nào dưới đây?
- Giàu tình cảm.
- Cảm xúc phóng khoáng.
- Giàu hình ảnh, nhạc điệu.
- Ngôn ngữ trau chuốt.
- SD phép đối trong câu.
? Bức tranh LĐ được vẽ = những đường nét sinh động nào?
G Cái thiện còn được biểu hiện qua cuộc sống đẹp của ông Ngư. Lời nói của ông Ngư về cuộc sống của mình cũng chính là những tiếng lòng của NĐC, những khát vọng về 1 cuộc sống đẹp, về 1 lối sống đáng mơ ước đối với CN. Đây là cuộc sống trong sạch, ngoài vòng danh lợi ô trọc; 1 cuộc sống tự do phóng khoáng giữa đất trời cao rộng, hoà nhập, bầu bạn với thiên nhiên, thảnh thơi giữa sông nước, gió trăng, và vì thế cũng đầy ắp niềm vui, bởi CN LĐ tự do, tự làm chủ mình, có thể ứng phó với mọi tình thế. Cuộc sống ấy hoàn toàn xa lạ với những toan tính nhỏ nhen, ích kỉ, mưu danh, trục lợi, sẵn sàng chà đạp lên cả ĐĐ, nhân nghĩa,
? Để vẽ được bức tranh ấy, Ngư ông phải là người ntn?
? Qua tấm lòng nhân nghĩa và cuộc sống LĐ phóng khoáng của Ngư ông, TG muốn bày tỏ thiện cảm nào đối với người LĐ?
* HĐ3: Tổng kết (5 phút).
? Qua VB em hiểu được những tính cách nào của con người?
? Vậy em tin tưởng vào điều gì ở CN?
? Tư tưởng và tình cảm nào mà nhà thơ NĐC muốn gửi gắm qua đoạn trích?
? Từ đây, em có thiện cảm ntn đối với nhà thơ mù NĐC?
? Đoạn trích đã thể hiện phong cách, cảm xúc, NN ntn?
? Đọc ghi nhớ/SGK/121.
? Ghi nhớ có những ý chính nào?
* HĐ3: Luyện tập (2 phút).
? Nêu YC bài tập?
G hướng dẫn HS về nhà làm.
- Đọc.
- Đọc.
- Trong đêm dưới thuyền, Trịnh Hâm đã đẩy Vân Tiên xuống sông. Nhờ giao long và ông chài, Vân Tiên thoát chết. Ông chài muốn Vân Tiên ở lại cùng vui cuộc sống chài lưới.
1. LVT gặp nạn.
2. LVT thoát nạn.
- Đ1: từ đầu -> “xót xa tấm lòng”. (nói về hành động tội ác của Trịnh Hâm).
- Đ2: phần còn lại (MT việc làm nhân nghĩa cùng cuộc sống trong sạch, nhân cách cao cả của ông ngư).
- Trịnh Hâm và ông chài.
- MT nhân vật qua sự kết hợp hành động, lời nói và tâm lí.
- Có kẻ âm mưu hại chết.
- Lừa LVT xuống thuyền, hứa chở về quê.
- Lợi dụng đêm khuya vắng vẻ, đẩy xuống sông.
- Vờ kêu trời thương tiếc để xoá tội.
- Chỉ vì tính đố kị, ganh ghét tài năng, lo cho con đường tiến thân của mình. Đến lúc này, khi mối lo ấy không còn có cơ sở nữa (LVT bị mù) mà hắn vẫn tìm cách hãm hại, chứng tỏ sự độc ác dường như đã ngấm vào máu thịt hắn, đã trở thành bản chất của hắn.
- “giả tiếng kêu trời” - Vờ nhân từ:
- “đêm khuya”- Lén lút thực hiện.
- “giả tiếng kêu trời” - Có toan tính để xoá tội.
- Hành động độc ác, bất nhân, bất nghĩa.
- Độc ác, bất nhân vì hắn đang tâm hãm hại 1 con người tội nghiệp, đang cơn hoạn nạn, không nơi nương tựa, không có gì để chống đỡ. Bất nghĩa vì Vân Tiên vốn là bạn của hắn, từng “trà rượu” và làm thơ với nhau, lại đã có lời nhờ cậy: tình trước ngãi sau – “có thương xin khá giúp nhau phen nầy”, và hắn đã từng hứa với LVT là: “người lành nỡ bỏ người đau sao đành”.
- Lòng đố kị là nguyên nhân của sự phản bội và tội ác => CN cần tránh xa thói xấu này.
- Nhân vật Lí Thông trong truyện “Thạch Sanh”.
- Sự căm ghét và ghê tởm.
- Cá xấu giúp: giao long dìu đỡ
- Ông chài và GĐ cứu chữa: 
“Ông chài xem thấy vơt ngay lên bờ
Hối con vầy lửa 1 giờ.
Ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mầy”.
- Vân Tiên là người hiền đức, mà bị hãm hại, ngay đến loài hung dữ cũng phải cảm thương mà giúp đỡ (ý nói Trịnh Hâm còn ác độc hơn loài thú giữ). 
- “Con hổ có nghĩa”.
- Hành động khẩn trương, không hề tính toán: “vớt ngay lên bờ”. Tận tình cứu chữa:
“Hối con vầy lửa 1 giờ
Ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mầy”.
- Cách cứu dân dã.
- Lòng nhân ái.
- Coi trọng tính mạng CN.
- Sẵn lòng cứu giúp người khi hoạn nạn.
- Yêu quý, bênh vực CN nghĩa hiệp như LVT.
- Tin vào nhân nghĩa của người LĐ bình thường như GĐ ông Ngư.
- Ngư ông.
- Lời nói:
“Ngư rằng: người ở cùng ta
Hôm mai hẩm hút với già cho vui.”
- Lời của người nghèo mộc mạc, chân thật.
- “Ngư rằng: lòng lão chẳng mơ
Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn”
- “Rày doi mai vịnh vui vầy,..
.. trong vời Hàn Giang.”
- 2 HS 1nhóm thảo luận 30 giây -> trả lời = miệng.
- Tất cả các vẻ đẹp trên.
- Có cảnh thanh cao, phóng khoáng: doi; vịnh; gió; trăng; thuyền;..
- CN hoà trong cảnh ấy, tự do, miệt mài chài lưới: hứng gió, chơi trăng, nghêu ngao, thung dung, vui say, tắm mưa chải gió,..
- Am hiểu công việc sông nước.
- Tin yêu và quý trọng nhân cách của những con người LĐ bình dân.
- Bất nhân, bất nghĩa.
- Từ tâm, cao cả.
- Lương thiện sẽ thắng ác độc.
- Trọng nhân nghĩa.
- Ghét bội bạc.
- Tin vào phẩm chất tốt đẹp của người bình dân.
- Tin tưởng, yêu quý, trân trọng.
- Đoạn thơ giàu cảm xúc, khoáng đạt, NN bình dị, dân dã.
- Đọc.
I. Đọc, chú thích:
1. Đọc:
2. Chú thích:
II. PTVB:
1. KCBC:
- 2 phần.
2. PT:
a. LVT gặp nạn:
- Trịnh Hâm giả dối, nham hiểm, bất nhân, hèn hạ,là kẻ phản bạn.
b. LVT thoát nạn:
- Ngư ông là người giàu lòng nhân ái.
chân thật,
không vụ lợi, trọng nhân nghĩa.
yêu LĐ, yêu thiên nhiên, yêu tự do.
III. Tổng kết:
1. ND:
2. NT:
3. Ghi nhớ:
IV. Luyên tập:
IV. Củng cố: G Khái quát lại toàn bài.
V. Hướng dẫn: 
 - Học thuộc lòng đoạn thơ và xem bài PT.
 - Sưu tầm TLVT và sách về NĐC để đọc tham khảo.
 - Soạn bài: Chương trình địa phương”.
E. Rút kinh nghiệm: