Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 67: Lặng lẽ Sa Pa

NS: 
NG: 
Tiết 67
Văn bản
Lặng lẽ Sa Pa
Nguyễn Thành Long
A. Mục tiêu: Giúp học sinh.
- Cảm nhận dược vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện, chủ yếu là nhân vật anh thanh niên trong công việc thầm lặng, trong cách sống và những suy nghĩ, tình cảm, trong quan hệ với mọi người.
- Phát hiện đúng và hiểu được chủ đề của truyện, từ đó hiểu được niềm hạnh phúc của CN trong LĐ.
- Rèn kĩ năng cảm thụ và PT các YT của TP truyện: MT nhân vật, những bức tranh thiên nhiên; sự giản dị của cốt truyện không tạo tình huống mâu thuẫn, cách kể chuyện đan xen các phương thức: TS với MT, BC, NL. 
B. chuẩn bị:
- G: giáo án; sách giáo khoa; bảng phụ; phiếu học tập..
- H: bài soạn.
C. phương pháp:
- G: phân tích; phát vấn; giảng bình;.....
- H: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;..
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp:
II. Kiểm tra bài cũ:
 - KT sự chuẩn bị của H.
III. Bài mới:
 Như các em đã biết “Lặng lẽ Sa Pa” có cốt truyện đơn giản, xoay quanh 1 tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên làm ở tram khí tượng trên đỉnh Yên Sơn thuộc Sa Pa. Nhân vật chính của truyện – anh thanh niên – chỉ hiện ra trong chốc lát nhưng để lại cho các nhân vật khác những tình cảm tốt đẹp.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
* HĐ1: PT nhân vật anh thanh niên (20 phút)
G YC HS theo dõi phần đầu VB (đặc biệt là các chi tiết giới thiệu về anh thanh niên).
? Hãy tìm các chi tiết bình thường về CN này?
G Là 1 thanh niên trẻ tuổi bình thường, với công việc bình thường trong cuộc sống.
? Hãy tìm những chi tiết khác lạ về CN này?
? Với em chi tiết nào đặc biệt nhất?
? Qua các chi tiết khác lạ trên em hiểu gì về CN này?
? Em có NX gì về NT MT nhân vật trong đoạn truyện này?
G Theo dõi phần VB tiếp theo và cho biết:
? Những sự việc nào được kể lúc anh thanh niên tiếp khách?
? Tìm các chi tiết nói về nơi ở của anh thanh niên?
? Em có NX gì về nơi ở của anh thanh niên?
? Nơi ở của anh thanh niên còn có điều khác thường em hãy tìm các chi tiết đó?
? Khi tặng hoa cô gái anh thanh niên có những lời nói và cử chỉ nào?
? Qua các chi tiết về nơi ở, cách tiếp khách cho thấy đặc điểm nào trong cách sống của nhân vật anh thanh niên?
? Qua những lời anh thanh niên tự giới thiệu về công việc của mình. Em có NX gì về cánh giới thiệu của anh?
? Điều đó cho thấy đức tính nào của anh thanh niên được bộc lộ trong công việc?
? Anh đã nói về những gian khổ trong công việc của người làm công tác khí tượng ntn?
? Trong công việc em thấy anh là 1 người ntn?
? Thảo luận: Em hiểu gì về những suy nghĩ sau của anh thanh niên:
- Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là 1 mình được.
- Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc.
? Em có đồng ý với những suy nghĩ đó của anh thanh niên không? Vì sao?
? Từ đó, đặc điểm nào trong cách sống của anh được bộc lộ?
G YC HS chú ý vào những lời nói của anh thanh niên về những người khác, việc khác.
? Anh thanh niên đã quan tâm đến những CN và những công việc khác ntn?
? Thái độ của anh quan tâm đến những người, những việc đó ntn?
? Dùng NN độc thoại của 1 người LĐ tích cực để ca ngợi những người LĐ tích cực khác, điều đó có TD gì?
? Từ đó, có thêm đặc điểm nào trong cách sống của anh thanh niên được bộ lộ?
? Qua tất cả các biểu hiện trên em thấy anh thanh niên là 1 người ntn?
* HĐ2: PT các nhân vật khác (8 phút)
G Trong VB, có 1 người lặng lẽ quan sát, xúc cảm, suy nghĩ và ghi chép là nhân vật người hoạ sĩ già.
? Dưới cái nhìn của hoạ sĩ, cảnh đẹp Sa Pa hiện lên trong nắng ntn?
? Em hiểu gì về nhà hoạ sĩ từ đoạn văn tả cảnh này của ông?
G Nhưng cảm xúc của nhà hoạ sĩ được gợi lên mãnh liệt hơn từ chính những CN đang âm thầm làm việc trên đỉnh Sa Pa.
? Vì sao người hoạ sĩ “xúc động mạnh” khi nhìn thấy anh thanh niên vì thèm gặp người mà dùng gỗ chặn xe ô tô chở người?
? Vì sao nhà hoạ sĩ cảm thấy bối rối khi chứng kiến cảnh anh thanh niên hái hoa tặng bạn và nghe anh ta kể về công việc gian khó của mình?
? Từ những biểu hiện nội tâm trên, em hiểu gì về người hoạ sĩ già?
G Cách sống của anh thanh niên làm khí tượng trên đỉnh Sa Pa đã gợi những suy tư mới mẻ của người hoạ sĩ về CN. Em hiểu những suy tư dưới đây ntn?
? “Người con trai ấy đáng yêu thật, nhưng làm ông nhọc quá”?
? Người hoạ sĩ còn có suy tư: “thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm”. Em hiểu ntn?
? Qua đây, người hoạ sĩ đã thể hiện cách nhìn ntn đối với những CN LĐ trẻ tuổi?
? Vì sao người hoạ sĩ lại cho rằng “vẽ bây giờ cũng là 1 việc khó, nặng nhọc, gian nan”?
? Vì sao người hoạ sĩ nhận rằng gặp 1 CN như anh thanh niên làm khí tượng trên đỉnh Sa Pa “là 1 cơ hội hãn hữu cho sáng tác”?
? Nhà hoạ sĩ đã ngay lập tức vẽ người thanh niên và còn hứa “chắc chắn tôi sẽ trở lại”. Vì sao lại thế?
? Qua những điều trên cho ta thấy nhà hoạ sĩ có quan điểm NT ntn?
? Cuộc gặp gỡ với anh thanh niên đã để lại cho cô những ấn tượng, tình cảm gì?
? Đưa nhân vật cô kĩ sư vào truyện có TD NT gì?
G Nhân vật bác lái xe làm cho câu chuyện thêm sinh động, hấp dẫn, kích thích sự tò mò, tìm hiểu của người đọc.
G Không xuát hiện trực tiếp mà chỉ qua lời kể: ông kĩ sư vườn rau ở Sa Pa, anh bạn ở trạm khí tượng Phan-xi-păng, anh kĩ sư lập bản đồ sét, Đó cũng là những CN sống và làm việc lặng lẽ, cô độc mà say mê quên mình vì công việc, vì mọi người. Họ góp phần thể hiện chủ đề của truyện, tập trung làm sáng đẹp và hoàn thiện hình tượng anh thanh niên. Hiện tượng anh thanh niên không phải là cá biệt, quá hiếm hoi trên mảnh đất núi non thơ mộng này.
* HĐ3: Tổng kết (3 phút)
Em cảm nhận được vẻ đẹp nào từ nhân vật anh thanh niên?
? LĐ sáng tạo NT có YN ntn?
? Những biểu hiện mới mẻ nào trong HT kể chuyện?
? Đọc ghi nhớ/SGK/189.
- 1 thanh niên 27 tuổi.
- Làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu.
- Dáng vóc nhỏ bé, nét mặt rạng rỡ.
- Sống 1 mình trên đỉnh núi, 4 bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo.
- Thèm người quá, kiếm kế dừng xe lại để gặp.
- Tự đào tam thất để làm quà cho người ốm.
- Thèm người quá đến nỗi dùng khúc gỗ ngáng đường chặn ô tô lại để gặp người.
- Tự kiếm tam thất làm thuốc cho người ốm.
- anh thanh niên có lòng yêu quý CN.
- MT nhân vật vừa gián tiếp (qua NX của bác lái xe và ông hoạ sĩ) vừa trực tiếp (qua NN đối thoại của nhân vật).
- Anh hái hoa trong vườn tặng cô kĩ sư.
- Anh giới thiệu với ông hoạ sĩ về công việc và bày tỏ suy nghĩ của mình.
- Anh giới thiệu gương những người LĐ trên Sa Pa mà anh ngưỡng mộ.
 - Cuộc đời riêng của anh thu gọn lại 1 góc trái gian với chiếc giường con, 1 chiếc bàn học, 1 giá sách.
- Căn nhà giản dị, đồ đạc sơ sài.
- Trong vườn rất nhiều hoa – hoa trái mùa: hoa dơn, hoa thược dược, vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong,
- Anh con trai, rất tự nhiên như với 1 người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho người con gái.
- Tôi cắt thêm mấy cành nữa. Rồi cô muốn lấy bao nhiêu nữa, tuỳ ý. Cô cứ cắt 1 bó rõ to vào. Có thể cắt hết, nếu cô thích. Tôi không biết kỉ niệm như nào cho thật long trọng ngày hôm nay. Bác và cô là đoàn khách thứ 2 đến thăm nhà tôi từ tết. Và cô là cô gái thứ nhất từ Hà Nội lên tới nhà tôi từ 4 năm nay.
- Giới thiệu ngắn gọn nhưng tỉ mỉ, rõ ràng. VD: “Dãy núi này có 1 ảnh hưởng quyết định tới gió mùa đông bắc; lấy những con số, mỗi ngày báo về nhà = máy bộ đàm 4h, 11h, 7h tối, lại 1h sáng.”
- Hiểu, thành thạo và chính xác trong công việc.
- Rét: nửa đêm đang nằm trong chăn, nghe chuông đồng hồ chỉ muốn đưa tay tắt đi. Chui ra khỏi chăn, ngọn đèn bão vặn to đến cỡ nào vẫn thấy là không đủ sáng. Xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng im ở bên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới. Cái lặng im lúc đó mới thật dễ sợ: nó như bị gió chặt ra từng khúc, mà gió thì giống như những nhát chổi lớn xoá đi tất cả, ném vứt lung tung.
- Am hiểu công việc.
- Đã nếm trải và vượt qua gian khổ để hoàn thành công việc được giao.
- 1 bàn 1 nhóm thảo luận 1 phút -> trả lời = miệng.
- Khi ta hiểu và yêu thích công việc của mình, thì công việc đem lại cho ta niềm vui. Khi đó không còn cảm thấy cô độc.
- Là CN, ai cũng phải làm việc vì sự sống của bản thân và sự sống của cộng đồng.
- Đồng cảm. Vì đó là những ý nghĩ nghiêm túc của người yêu công việc, yêu cuộc sống có YN của mình trong XH.
- Luôn tìm thấy niềm vui trong công việc để vượt qua gian khổ.
- Có trách nhiệm với cuộc sống của bản thân và cộng đồng.
- Những CN đang thầm lặng LĐ miệt mài sáng tạo để phục vụ nhân dân (“1 ông kĩ sư rình xem cách ong lấy phấn, thụ phấn cho hoa su hào để tạo ra giống su hào to hơn, ngọt hơn cho nhan dân miền Bắc; 1 đồng chí suốt ngày chờ sét, 11 năm không 1 ngày xa cơ quan, không đi đến đâu mà tìm vợ, để lập bản đồ sét riêng cho nước ta”).
- Am hiểu, ngưỡng mộ, ngợi ca.
- Tôn vinh được sự LĐ của mọi người?
- Đẹp 1 cách kì lạ: “Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay = bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh như rừng.”
- Ông có 1 năng lực QS kết hợp với trí tưởng tượng đầy cảm xúc và bay bổng.
- Ông tha thiết với vẻ đẹp của Sa Pa cũng là vẻ đẹp của ĐN.
- Vì đó là 1 biểu hiện mãnh liệt của 1 nhu cầu sống không chịu cô độc. 
- Vì đó là 1 biểu hiện khác thường của 1 tính cách không khuất phục hoàn cảnh.
- Vì trong 1 khoảng thời gian ngắn ngủi, nhà hoạ sĩ đã cảm nhận được những điều tốt đẹp từ người thanh niên ấy.
- Đó là sự bối dối của người đi tìm cái đẹp, bỗng phát hiện cái đẹp hiển hiện ngay trước mắt mình.
- Có 1 tâm hồn tha thiết với những vẻ đẹp cuộc đời.
- Những vẻ đẹp mới lạ toát lên từ người thanh niên khơi dậy biết bao xúc cảm và suy nghĩ trong người hoạ sĩ già từ thành phố lên. Đó là cái nhọc tinh thần rất cần cho sáng tạo NT.
- Hình ảnh con bướm là biểu tượng của vẻ đẹp hồn nhiên, muôn sắc, thoắt ẩn thoắt hiện. Khi ví anh thanh niên như con bướm, nhà hoạ sĩ đã cảm nhận những vẻ đẹp đa dạng và hấp dẫn của thế hệ trẻ.
- Đó là những CN LĐ mới mẻ, tin yêu và hi vọng.
- Vì muốn vẽ được TP NT, mà hoạ sĩ phải thực sự đi vào đời sống, khám phá và rung động trước những vẻ đẹp xa xăm, âm thầm = TY mãnh liệt và bền bỉ.
- Cách sống cao đẹp của người thanh niên này có sức mạnh khơi dậy cảm hứng sáng tạo cho NT. HA của anh là nguyên mẫu cho sáng tạo NT mà không cần đến hư cấu.
- Vì ông đã tìm được nguyên mẫu cho sáng tác của mình.
- Vì ông muốn hoàn thành bức tranh về anh thanh niên này 1 cách hoàn thiện nhất.
- Vì cách sống nồng nhiệt của anh khiến anh quên đi tuổi tác của mình để tiép tục LĐ sáng tạo.
- Đời sống đã cung cấp sẵn mẫu hình cho NT.
Đi vào đời sống với tấm lòng tin yêu sẽ giúp nghệ sĩ có cảm hứng sáng tạo trong LĐ NT.
 - Hiểu thêm về vẻ đẹp tinh thần của người con trai, phẩm chất phóng khoáng, lịch sự, cu đáo; nhất là về những suy nghĩ, quan niệm của anh về nghề nghiệp, về cuộc sống. 
- Làm cho câu chuyện đỡ khô cứng, thoát khỏi cái dáng của 1 bút kí đi đường, có dáng dấp 1 câu chuyện TY, như là TY thoáng gặp mà cuộc sống đã ngẫu nhiên ban tặng 2 CN trẻ tuôỉ. Đó là sự đồng cảm của thế hệ, của lí tưởng thanh niên VN 1 thời đánh Mĩ. 
- Vượt lên trên mọi gian khổ, tận tuỵ với công việc
- Yêu quý mọi người.
- LĐ đem lại niềm vui và YN sống cho CN.
- 1 cốt truyện giản dị nhưng gợi nhiều suy nghĩ sâu xa về cách sống.
- SD nhuần nhuyễn NN độc thoại của nhân vật.
2. PT:
a. Nhân vật anh thanh niên:
- Sống giản
dị.
- Yêu quý người 1 cách chân thật, nồng hậu.
- Chịu khó và tận tuỵ trong công việc.
- Đầy lòng tin yêu cuộc sống.
- Là người khiêm nhường, quý trọng sự LĐ sáng tạo, quên mình vì nhân dân.
=> Tấm gương sáng để mọi người LĐ noi theo.
b. Các nhân vật khác:
* Người hoạ sĩ:
- Có 1 tâm hồn tha thiết với những vẻ đẹp cuộc đời.
* Cô kĩ sư:
* Bác lái xe:
* Các nhân vật phụ khác:
III. Tổng kết:
1. ND:
2. NT:
3. Ghi nhớ:
IV. Củng cố: 
? Vì sao TG không đặt tên riêng cho các nhân vật của mình, mà chỉ gọi họ theo giới tính, tuổi tác hoặc nghề nghiệp?
- TG muốn người đọc liên tưởng những nhân vật tôt đẹp trong truyện không phải chỉ là 1 cá nhân riêng lẻ mà là số đông -> Điều này làm tăng sức khái quát đời sống của truyện.
G Qua truyện ta thấy TG là người trân trọng vẻ đẹp cuộc sống. Tin yêu và hy vọng ở những CN LĐ trẻ.
V. Hướng dẫn: 
 - Đọc lại TP và xem bài PT.
 - Soạn bài: Xem các dề trong SGK và xem lại lí thuyết về TLV để viết bài số 3.
E. Rút kinh nghiệm: