Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 83: Văn bản Cố hương

NS: 
NG: 
Tiết 83
Văn bản
Cố hương
Lỗ TấN
A. Mục tiêu: Giúp học sinh.
- Thấy được tinh thần phê phán sâu sắc XH cũ, và niềm tin trong sáng vào sự xuất hiện tất yếu của cuộc sống mới, XH mới.
- Thấy được màu sắc trữ tình đậm đà của TP, việc SD thành công các biện pháp NT SS và đối chiếu, việc kết hợp nhuần nhuyễn nhiều phương thức biểu đạt của TP.
B. chuẩn bị: 
 - G: giáo án; sách giáo khoa; bảng phụ; phiếu học tập..
 - H: bài soạn.
C. phương pháp: 
 - G: phân tích; phát vấn; giảng bình;.....
 - H: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;...
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp: 
II. Kiểm tra bài cũ:
 - KT sự chuẩn bị của HS.
 ? Giới thiệu đôi nét về TG Lỗ Tấn? Tóm tắt ngắn gọn TP “Cố hương”?
 * TG: Lỗ Tấn quê ở phủ Thiệu Hưng, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc. Sinh ngày 29-5-1881 trong 1 GĐ quan lại sa sút. Và sau 1 thời gian lâm bệnh, lại làm việc quá sức Lỗ Tấn đã từ trần tại Thượng Hải vào ngày 19-10-1936. Bất chấp sự ngắn cấm và đàn áp của chính quyền phản động, nhân dân và giới văn nghệ sĩ Thượng Hải đã long trọng tổ chức lễ an táng nhà văn, nhà tư tưởng, nhà GD và phủ lên quan tài ông 1 lá cờ đỏ thêu 4 chữ “Linh hồn DT”.
 - Khi Lỗ Tấn 13 tuổi thì thân sinh là Chu Bá Nghi lâm bệnh và sau 3 năm thì mất. Mẹ là Lỗ Thuỵ – 1 người phụ nữ trung hậu, kiên nghị, có ảnh hương sâu sắc đến Lỗ Tấn.
 *TP: Sau 20 năm xa quê, nhân vật “Tôi” trở về thăm trường cũ. So với ngày trước, cảnh vật và CN nơi quê thật tàn tạ, nghèo hèn. Mang nỗi buồn thương, nhân vật “Tôi” rời cố hương ra đi với ước vọng cuộc sống làng quê mình sẽ được đổi thay.
 -“Cố hương” in trong tập “Gào thét”. Là 1 truyện ngắn có YT tự truyện và hồi kí. Truyện phê phán XHPK, sự bạc nhược của CN, từ đó đặt ra con đường giải thoát nông dân, GPXH để mọi người cùng suy ngẫm.
III. Bài mới: 
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
* HĐ1: PT đoạn truyện nhân vật “Tôi” trên đường trở về thăm cố hương (10 phút)
G YC HS theo dõi phần đầu VB (từ đầu đến “đang làm ăn sinh sống”.)
? Cảnh làng trong con mắt người trở về sau 20 năm xa cách hiện ra ntn?
? Cảnh đó dự báo 1 cuộc sống ntn đang diễn ra nơi cố hương?
? Trước cảnh ấy, tiếng nói nào vang lên trong nội tâm người trở về?
? Em đọc được cảm giác nào của nhân vật từ tiếng vọng nội tâm này?
? Từ đó TC nào của người trở về đối với cố hương được bộc lộ?
? Chuyến về quê lần này của nhân vật “Tôi” có gì đặc biệt?
? Điều đó gợi liên tưởng đến hiện thực cuộc sống ntn ở cố hương?
? Em có NX gì về NT kể chuyện ở đoạn truyện này?
? Từ đây, HA cố hương đã hiện lên ntn trong con mắt và tấm lòng người về thăm quê?
? Em thấy tâm trạng của nhân vật “Tôi” ntn trước cảnh quê hương đó? 
* HĐ2: PT những ngày “Tôi” ở có hương (25 phút)
G YC HS chú ý vào phần VB tiếp theo (“Tinh mơ sáng hôm sau” -> “sạch trơn như quét”).
? Nhân vật “Tôi” đã gặp nhiều người quen cũ, trong đó, cuộc gặp với những nhân vật nào được kể nhiều nhất?
? MQH của nhân vật “Tôi” với Nhuận Thổ được kể trong những thời điểm nào?
? Vậy, trong kí ức của nhân vật “Tôi” HA Nhuận Thổ xưa gắn với cảnh tượng nào?
? Tại sao nhân vật “Tôi” lại gọi đó là 1 “cảnh tượng thần tiên”?
? Lúc đó, CN Nhuận Thổ hiện lên với những biểu hiện cụ thể nào? (về hình dáng, trang phục, tính tình, hiểu biết).
? Chi tiết “Tôi khóc” và Nhuận Thổ “cũng khóc” khi chia tay đã nói gì về tình bạn của 2 người?
? Từ đây, HA 1 người bạn ntn hiện lên trong tâm trí “Tôi”?
? HA Nhuận Thổ hiện tại hiện ra với bộ dạng, lời nói, tính nết ntn?
? Dấu hiệu nào cho thấy sự thay đổi kì lạ nhất ở Nhuận Thổ?
? NT gì đã được SD ở đây để XD nhân vật Nhuận Thổ?
? Từ đó Nhuận Thổ của hiện tại là 1 người ntn?
? Thảo luận: Em nghĩ gì về lời “than thở” của nhân vật “Tôi” dành cho Nhuận Thổ: “Con đông, mùa mất, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày đoạ thân anh khiến anh trở thành đần độn, mụ mẫm đi.”
G Nhân vật chị 2 Dương – 1 người hàng xóm cũng được kể từ 2 thời điểm xưa và nay.
? Trong kí ức của nhân vật “Tôi”, chị 2 Dương là “nàng Tây Thi đậu phụ”. Cách gọi ấy có YN gì?
? 20 năm sau, người phụ nữ ấy xuất hiện trước mặt nhân vật “Tôi” với bộ dạng, lời nói, hành động ntn?
? Em có NX gì về sự thay đổi này?
? Theo em sự thay đổi nào ở CN này là lớn nhất? Vì sao?
? Qua những thay đổi ấy cho ta thấy 1 CN ntn?
? Kể về 2 CN là Nhuận Thổ và chị 2 Dương đã thay đổi hoàn toàn khác trước (theo chiều xấu đi) người kể chuyện muốn ta hiểu gì về cuộc sống đang diễn ra nơi cố hương?
? Từ đó, ta hiểu thêm gì về thái độ của TG đối với cuộc sống đó, XH đó?
G Nhuận Thổ khổ vì “con đông, mùa mất, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp, quan lại, thân hào đày” đã đành, song Nhuận Thổ còn đau đớn hơn vì gánh nặng tinh thần, vì mê tín, vì quan niệm cũ kĩ về đẳng cấp.
- Đang độ giữa đông; xa gần mấy thôn xóm tiêu điều, hoang vắng, nằm im lìm dưới vòm trời màu vàng úa.
- Tàn tạ, nghèo khổ.
- “A, đây thật có phải là làng cũ mà 20 năm trời nay tôi hằng ghi lấy hình ảnh trong kí ức không?”
- Ngạc nhiên, chua xót.
- Yêu đến mức độ xót xa cho sự nghèo khổ của làng quê mình.
- Sau hơn 20 năm xa quê: “ý định là để từ giã nó lần cuối cùng; vĩnh biệt ngôi nhà yêu dấu và từ giã làng cũ thân yêu, đem GĐ đến nơi đất khách tôi đang làm ăn, sinh sống”.
- Cuộc sống nơi quê ngày 1 nghèo khó khiến nhiều GĐ buộc phải rời làng đi nơi khác để tìm cách sinh sống.
- Sự gia tăng YT MT và BC giúp cho chỉ trong 1 đoạn văn ngắn mà vừa tái hiện HA của làng quê, vừa bộc lộ xúc động của lòng người.
- Nhuận Thổ và chị Hai Dương.
- Thời quá khứ và thời hiện tại.
- 1 vầng trăng tròn vàng thắm treo lơ lửng trên nền trời xanh đậm, dưới là 1 bãi cát bên bờ biển, trồng toàn dưa hấu, bát ngát 1 màu xanh rờn; 1 đứa bé trạc 11-12 tuổi, cổ đeo vòng bạc, tay lăm lăm cầm chiếc đinh 3, đang cố sức đâm theo 1 con tra. Con vật bỗng quay lại, luồn qua háng đứa bé, chạy mất.
- Đó là 1 cảnh tượng sáng sủa – là dấu hiệu của cuộc sống thanh bình và hạnh phúc nơi làng quê, giờ chỉ còn trong giấc mơ
- Hình dáng: khuôn mặt tròn trĩnh; nước da bánh mật.
- Trang phục: đầu đội mũ lông chiên bé;
cổ đeo vòng bạc sáng loáng.
- Tính tình: nhìn ai cũng bẽn lẽn, chỉ không bẽn lẽn với 1 mình tôi thôi.
- Hiểu biết: bẫy chim sẻ thì tài lắm; biết nhiều chuyện lạ lùng lắm.
- Gắn bó, thân thiện, bình đẳng.
- Khôi ngô, khoẻ mạnh, hồn nhiên, hiểu biết, nhanh nhẹn, gần gũi và giàu TC.
- Hình dáng: khuôn mặt vàng sạm, lại có thêm những nếp răn sâu hoắm; mi mắt viền đỏ húp mọng lên; bàn tay vừa thô kệch vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông.
- 1 dáng điệu cung kính chào rất rành mạch: “Bẩm ông!”
- Lại xin tất cả các đống tro, chờ khi nào chúng tôi lên đường là đem thuyền đến chở.
- Sự thay đổi hoàn toàn ở 1 CN theo chiều hướng xấu đi.
- Kì lạ nhất là thay đổi tính nết: tự ti và tham lam.
- Già nua, tiều tuỵ và hèn kém.
- 1 bàn 1 nhóm thảo luận 1 phút -> trả lời = miệng.
- Sự thay đổi kì lạ ở Nhuận Thổ là có nguyện nhân từ cách sống lạc hậu của người nông dân, từ hiện thực đen tối của XH áp bức
- Bộc lộ TC thân thiện đối với người phụ nữ láng giềng đã từng là 1 người đẹp người, đẹp nết.
- “1 người đàn bà trên dưới 50 mươi tuổi, lưỡng quyền nhô ra, môi mỏng dính, 2 tay chống nạnh, không buộc thắt lưng, chân đứng chạng ra, giống hệt 1 cái com pa.”
- Lời nói: “ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu.”
- Hành động: “tiện tay giật luôn đôi bít tất của mẹ tôi giắt vào lưng quần, cút thẳng.”
- Thay đổi toàn diện, xấu cả hình dạng lẫn tính cách.
- Sự thay đổi về tính tình là lớn nhất, vì đó là biểu hiện suy thoái của lối sống và đạo đức ở làng quê (vốn người ở quê rất hiền lành, chất phác và chân thật).
- Xấu xí, tham lam đến độ trơ trẽn, lưu manh.
- TG phản ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt của XH Trung Quốc đầu TK XX.
- TG PT nguyên nhân và lên án các thế lực đã tạo nên thực trạng đáng buồn đó.
- TG chỉ ra những mặt tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách của bản thân người LĐ.
II. PTVB:
2. PT:
a. Nhân vật “Tôi” trên đường trở về thăm cố hương:
- QH tiêu điều, sơ xác 
-> nhân vật “Tôi” ngạc nhiên, buồn và chua xót.
b. những ngày “Tôi” ở có hương:
- Phép SS, tương phản.
- CS quẩn quanh, bế tắc; làng quê tàn tạ, tiêu điều; CN đói khổ, hèn kém.
-> TG buồn thương, đau xót cho thực trạng XH Trung Quốc lúc bấy giờ.
IV. Củng cố: 
G “Cố hương” không chỉ được quan niệm là nơi chôn nhau cắt rốn. “Cố hương” thường còn là bức ảnh thu nhỏ của XH, của ĐN. Những thay đổi mà Lỗ Tấn đã MT trong “Cố hương” là những thay đổi có tính điển hình của XH Trung Quốc cận đại.
V. Hướng dẫn: 
 - Đọc lại TP; xem bài PT.
 - Soạn bài: tiết 3 – theo phần đọc hiểu VB (chú ý vào lúc nhân vật “Tôi” rời quê và tổng kết; xem phần luyện tập).
E. Rút kinh nghiệm: 
 - Nếu kiểm tra bài cũ thì có thể chuyển phần PT nhân vật chị 2 Dương sang tiết 3.