Giáo án Ngữ văn 9 - Chủ đề 5: Rèn kĩ năng tóm tắt văn bản tự sự

Chủ đề 5
Rèn kĩ năng tóm tắt văn bản tự sự
A. Mục tiêu cần đạt.
Giúp học sinh nhớ lại phần lý thuyết của văn bản tự sự đã học ở lớp 8.
Rèn kĩ năng tóm tắt văn bản tự sự ở lớp 8 ,9.
Nắm được cốt truyện, nội dung các tác phẩm đã học.
Học sinh biết vận dung kĩ năng tóm tắt vào phân tích tác phẩm văn học cũng như trong cuộc sống sinh hoạt đời thường.
B.Chuẩn bị:
 Học sinh: Đọc lại phần tóm tắt văn bản tự sự đã học ở lớp 8.
 Đọc lại các văn bản tự sự có ở trong chương trình lớp 8.
 Tập tóm tắt vào vở soạn.
C. Thời lượng: Chuyên đề gồm 5 tiết, được phân ra các phần như sau:
Ôn lại lý thuyết.	 ( tiết 1).
 Bài tập áp dụng.	 ( tiết 2).
 4. Luyện tập. ( tiết 3,4)
5. Kiểm tra hết chuyên đề. ( tiết 5).
D. Tiến trình hoạt động:
Ngày soạn: 30/3
Ngày giảng: 9a: 9b:
TiÕt1: «n l¹i lý thuyÕt
1. Sĩ số: 9a: 9b:
2. Kiểm tra: Sự chuẩn bị của HS.
3. Nội dung bài học.
I .Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự?
Muốn truyền đạt nội dung một văn bản hay một câu chuyện đời thường nào đó thì chúng ta phải làm gì?( Tóm tắt)
Giải thích từ tóm tắt? ( ngắn gọn, đầy đủ)
Vậy theo em, thế nào là tóm tắt văn bản tự sự?
Học sinh dựa vào sự chuẩn bị ở nhà nhắc lại thế nào là văn bản tự sự.
Giáo viên nhắc lại, cho học sinh ghi bảng.
( Tóm tắt văn bản tự sự là dùng lời văn của mình trình bày một cách ngắn gọn nội dung chính ( bao gồm sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng ) của văn bản đó).
- Giáo viên yêu cầu học sinh về nhà học thuộc phần lý thuyết.
II. Cách tóm tắt văn bản tự sự.
- Muốn tóm tắt văn bản tự sự chúng ta cần đảm bảo những yêu cầu gì?
Học sinh trả lời, học sinh khác nhậ xét, bổ sung.
Giáo viên chốt ý.
( Văn bản tóm tắt cần phản ánh trung thành nội dung của văn bản được tóm tắt).
Giáo viên cho học sinh tóm tắt nội dung văn bản “ Lão Hạc” để thấy được cách phản ánh trung thành nội dung văn bản nhưng không dài dòng mà ngắn gọn.
III Các bước tóm tắt văn bản tự sự.
Muốn viết được một văn bản tự sự em phải làm gì?
Những việc ấy phải được thực hiện theo trình tự nào?
Học sinh trả lời, giáo viên chốt ý.
( Muốn tóm tắt văn bản tự sự cần đọc kĩ để hiểu đúng chủ đề văn bản, xác định nội dung chính cần tóm tắt, sắp xếp các nội dung ấy theo một thứ tự hợp lý, sau đó viết thành văn bản tóm tắt.)
Cho học sinh thực hiện đề bài sau:
Nêu những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng trong đoạn trích “ Tức nước vỡ bờ”
Sau đó viết thành văn bản tóm tắtđoạn trích trong khoảng 10 dòng.
Học sinh thực hiện trong 8 phút, sau đó cho học sinh xung phong lên bảng thực hiện,
Các học sinh khác nhận xét, bổ sung, sửa lại.
Giáo viên nhắc nhở ,tóm tắt lại cho học sinh thấy.
Ngày soạn: 30/3
Ngày giảng: 9a: 9b:
Tiết2: Bài tập áp dụng.
1. Sĩ số: 9a: 9b:
2. Kiểm tra: Tóm tắt một Vb em thích nhất..
3. Nội dung bài học.
Cho học sinh đọc đề bài sau.
Học sinh nhớ lại và tìm các sự việc có trong truyện.
Sau đó sắp xếp theo một trật tự rồi tóm tắt.
Các nhóm thảo luận để tìm ra bài tóm tắt hay nhất, đầy đú ý nhất.
Đại diện các nhóm thực hiện báo cáo.
Các nhóm nhận xét, bổ sung, rút gọn.
Giáo viên nhận xét, cho điểm.
Đề bài 1: Tóm tắt đoạn trích “ Trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng.
Chú bé Hồng ra đời là kết quả của cuộc hôn nhân miễn cưỡng không tình yêu; chú lớn lên trong không khí giả dối, lạnh lẽo của một gia đình không hạnh phúc. Người bố sống lặng lẽ u uất vói bàn thuốc phiện. Người mẹ trẻ trung có trái tim khao khát yêu đương song đành chôn vùi tuổi thanh xuân bên người chồng nghiện ngập. Gia đình ngày càng sa sút rồi cuối cùng sụp đổ hẳn. Bố chết, người mẹ vì cùng túng quá nên phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực, để lại đứa trẻ sống bơ vơ giữa sự ghẻ lạnh , cay nghiệt của họ hàng,của người cô độc ác. Sống trong tủi hận, đau đớn và sự đàm tiếu của họ hàng nhưng Hồng vẫn tin tưởng và thương yêu mẹ. Rồi đến ngày giỗ bố mẹ chú bé Hồng trở về mang theo nhiều quà bánh ,mẹ vẫn tươi tăn, hồng hào, đẹp đẽ như ngày nào chứ không phải như lời cô chú nói. Gặp lại mẹ, Hồng sà vào lòng mẹ, vui sướng và quên đi bao cay đắng mà người cô đã gieo ra.
 Đề 2: Tóm tắt đoạn trích “ Tức nước vỡ bờ” củaNgô Tất Tố.
Học sinh tự tóm tắt ở nhà.
Lên lớp giáo viên cho học sinh lần lượt tóm tắt.
Học sinh khác nhận xét ,bổ sung,rút gọn.
Tương tự như vậy với các học sinh khác.
Giáo viên chốt: Đoạn trích kể về cảnh chị Dậu chạy vạy, bán con, bán chó để kiếm tiền nộp sưu . Khi được thả thì anh Dậu đã ngất xỉu. Nhà bên thương tình cho chị Dậu một bát gạo nấu cháo cho chồng . Anh Dậu vừa ngồi dậy định húp cháo thì bọn Cai lệ mang dây thừng vào trói anh Dậu chỉ vì thiếu suất sưu của chú em đã chết, thương chồng chị chỉ biết van xin, nhưng chúng vẫn không tha. Không kìm được, chị Dậu đứng lên chống lại bọn chúng. Sức lẻo khẻo của chúng không chống lại được người đàn bà lực điền.
Ngày soạn: 30/3
Ngày giảng: 9a: 9b:
Tiết3,4 : Luyện tập. .
1. Sĩ số: 9a: 9b:
2. Kiểm tra: Tóm tắt một Vb em thích nhất..
3. Nội dung bài học.
I. Đề bài:
Đề 1: Tóm tắt truyện “ Chuyện người con gái Nam Xương”.
Đề 2: Tóm tắt đoạn trích “ Hoàng Lê nhất thống chí”.
Đề 3: Tóm tắt “ Truyện Kiều” của Nguyễn Du.
Đề 4: Tóm tắt “ Truyện Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu.
Đề 5: Tóm tắt truyện ngắn : Chiếc lược ngà củ Nguyễn Quang Sáng.
Đề 6: Tóm tắt truyện ngắn: Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.
- Yêu cầu tóm tắt ngắn gọn, nhưng đảm bảo nội dung chính của Vb: đảm bảo cốt truyện, nhân vật chính, sự việc chính
II. Học sinh trình bày:
GV đọc đề HS chép vào vở.
HS thoả luận tự làm sau đó trình bày.
- Sau đó giáo viên cho học sinh lần lượt đọc bài làm của mình.
- Các học sinh khác nhận xét, bổ sung.
- Giáo viên nhận xét.
Đề 1: Tóm tắt truyện “ Chuyện người con gái Nam Xương”.
Vũ Thị Thiết người con gái quê ở Nam Xương, tính thuỳ mị nết na, có tư dung tốt đẹp. Cùng làng có chàng Trương Sinh mến dung hạnh nên đã cưới nàng về làm vợ.
 Hạnh phúc bên chồng chưa được bao lâu,Trương Sinh ra trận. Nàng ở nhà nuôi mẹ chồng, nuôi con,chờ chồng. Ngày chồng nàng trở về, nàng bị nghi oan thất tiết với chồng. Vũ Nương bị chồng hành hạ, mắng nhiếc,đánh đập, đuổi đi, bất chấp sự bênh vực của bà con lối xóm. Không được minh oan, nàng gieo mình xuống sông Hoàng Giang. Cảm động vì tấm lòng trung thực của nàng, Linh Phi vợ Vua biển cứu vớt và cho ở lại Long cung .Về chàng Trương, khi vợ mất, tìm xác vợ không thấy. Một đêm,ngồi một mình, đứa con nhỏ lại bảo cha Đản đến, Trương Sinh giật mình tỉnh ngộ, hiểu thấu nỗi oan của vợ nhưng việc đã trót qua rồi. Chàng hối hận, lập đàn giải oan cho nàng, Vũ Nương hiện lên rồi tạ từ chông trở về Long cung.
Đề 2: Tóm tắt đoạn trích “ Hoàng Lê nhất thống chí”.
Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc hai lần diệt Vũ Văn nhậm.Vua Lê Chiêu Thống hoảng sợ ïcầu cứu quân Thanh . Tôn Sĩ Nghị đem 50 vạn quân vào nước ta, chúng kiêu căng tự phụ. Bọn Lê Chiêu Thống bất tài, ham sống sợ chết, muốn giữ ngai vàng nên đặt niềm tin vào quân Thanh . Trước sự tấn công như vũ bão của Nguyễn Huệ,quân giặc hoảng sợ chạy thoát thân; đất nước độc lập thống nhất.
Đề 3: Tóm tắt “ Truyện Kiều” của Nguyễn Du.
Thuý Kiều ,con gái đầu lòng của họ Vương. Gia đình vào bậc trung lưu ,lương thiện,hai con gái tài sắc vẹn toàn.
Nhân ngày tết thanh minh, ba chị em chơi xuân tảo mộ, gặp Kim Trọng- văn nhân tài hoa. Sau buổi gặp gở, hai người đính ước với nhau. Kim Trọng về Liêu Dương hộ tang chú . Gia đình Kiều gặp tai biến. Nàng bán mình chuộc cha và em. Kiều rơi vào tay Mã Giám Sinh bị đưa về lầu xanh ở Lâm Tri. Nàng quyên sinh, Tú Bà vội chạy chữa, chăm sóc, nàng bị Sở Khanh lừa gạt, Tú Bà bắt về hành hạ, đánh đập, nàng bị ép tiếp khách. Ở đây Kiều gặp Thúc Sinh say mê nàng đã chuộc nàng ra làm vợ lẻ. Nàng bị Hoạn Thư hành hạ, đánh đập, bắt làm tôi tớ. Kiều bỏ trốn ,nương nhờ cửa phật, lại rơi vào lầu xanh lần thứ 2 ở Châu Trai.Nàng gặp Từ Hải. Aùi mộ nàng chuộc nàng ra và cưới nàng làm vợ. Sống hạnh phúc với Từ được một thời gian, nàng được Từ Hải báo ân, báo oán. Nhẹ dạ, cả tin nên đã bị mắc lừa Hồ Tôn Hiế, làm cho Từ hải chết đứng. Nàng bị nhục, nhảy xuống sông tự tử. Sư Giác Duyên cứu vớt cho nương nhờ cửa phật. Ởû đó nàng đã đoàn tụ gia đình.
Đề 4: Tóm tắt “ Truyện Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu.
Lục Vân Tiên, con một gia đình thường dân ở Đông Thành, khôi ngô, có đức,có tài. Trên đường lên kinh đô, chàng đánh tan bọn cướp cứu KNN cảm ơn công ấy, tự nguyện chung thuỷ với LVT. Chàng lên kinh đô đi thi, nghe tin mẹ mất, bỏ thi về chịu tang, dọc đường ốm nặng bị mù, Trịnh Hâm hãm hại, chàng được Giao Long, ngư ông cứu giúp. Chàng đến nhà Võ công bị hắt hủi bỏ vào hang sâu. VT được thần tiên cứu sáng mắt.Còn KNN khước từ chuyện hôn nhân với con nhà Võ Thái Sư nên bị bắt cống giặc ô qua. Nàng tự tử ôm bức ve õLVT. Quan Aâm Phật bà cứu giúp, nàng gặp Bùi Kiệm, ép nàng lấy hắn, nàng đành bỏ trốn, được bà lão cưu mang. LVT trở về,gặp lại gia đình mình và gia đình KNN. Sau đó chàng thi đỗ trạng Nguyên, được cử đi dẹp giặc Ô qua. Tan giặc, chàng gặp lại KNN chung vui hạnh phúc.
Đề 5: Tóm tắt truyện ngắn : Chiếc lược ngà củ Nguyễn Quang Sáng.
«ng s¸u xa nhµ, cong g¸i lªn 8 míi vỊ th¨m; BÐ Thu kh«ng nhËn cha ®èi xư nh­ ng­êi xa l¹. §Õn lĩc Thu nhËn ra, t/c cha con thøc dËy lµ lĩc «ng ph¶i ra ®i; ë c¨n cø «ng S¸u dån t×nh c¶m vao lµm 1 chiÕc l­ỵc b»ng ngµ tỈng con. Trong 1 trËn cµn «ng hy sinh. Tr­íc lĩc nh¾m m¾t «ng cßn kÞp trao c©y l­ỵc cho ng­êi b¹n.
Đề 6: Tóm tắt truyện ngắn: Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê.
 Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm ba cơ gái trẻ: Định – Nho – Chị Thao (lớn tuổi hơn một chút).
 Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom - đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra - đánh dấu những vị trí bom chưa nổ và phá bom. Họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm – tách xa đơn vị, cuộc sống gian khổ khĩ khăn nhưng họ vẫn cĩ những nét vui vẻ hồn nhiên của tuổi trẻ, mơ mộng, yêu thương, gắn bĩ trong tình đồng đội. Truyện tập trung miêu tả nhân vật Phương Định – nhân vật chính – cơ gái giàu cảm xúc, mơ mộng, hồn nhiên luơn nhớ về những kỷ niệm đẹp của tuổi thiếu nữ, gia đình thành phố phân yêu. Phân cuối tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật trong một lần phá bom – Nho bị thương và sự lo lắng chăm sĩc của hai người.
Ngày soạn: 
Ngày giảng: 9a: 9b:
Tiết 5: TỔNG KẾT CHỦ ĐỀ
1. Sĩ số: 9a: 9b:
2. Kiểm tra: Tóm tắt một Vb Cố Hương.
3. Nội dung bài học.
I.Tổng kết chủ đề:
* Ưu điểm:
- HS chú ý nghe giảng. Tích cực luyện tập.
- Chuẩn bị bài chu đáo ở nhà.
- Chấp hành tốt nội quy lớp học.
- Cơ bản các em năm vững được kỹ năng tóm tắt một Vb truyện theo yêu cầu.
* Nhược điểm:
- Kiến thức cũ đã bị quên nhiều.
- Nhiều em khong còn nhớ nội dung cốt truyện do đó không tóm tắt được Vb.
- Một số em còn lười chuẩn bị bài ở nhà.
II. Kiểm tra chủ đề:
Câu 1: Lời văn trong Vb tóm tắt là lời văn của ai?
Câu 2: Tóm tắt đoạn trích : “ Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô Gia Văn Phái.
*Đáp án: 
Câu1 ( 2đ) : Lời văn trong VB tóm tắt cần ngắn gọn đẩm bảo nội dung văn bản và là lời văn của mình.
Câu 2 ( 7 đ ): HS tóm tắt đảm bảo nội dung của Vb.
III. Hướng dẫn về nhà. 
Đề 1: Tóm tắt Văn bản “ Lão Hạc” của Nam Cao.
Đề 2 Tóm tắt đoạn trích “ Cô bé bán diêm” của nhà văn An-đéc-xen.
Đề 3: Tóm tắt đoạn trích “ Chiếc lá cuối cùng “của nhà văn Ô-hen –ri.
 --------------------------------------------------------------------------