Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 1+2: Văn học Phong cách Hồ Chí Minh - GV: Phan Thị Kiều Nga

GV:Phan Thò Kieàu Nga 	
Ngày soạn: 20/8/2010
Ngày thực hiện: 23/8/2010
Tiết : 1+2 Văn học
Leâ Anh Traø
MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Kiến thức: Giúp học sinh hiểu:
Một số biểu hiện của Hồ Chí Minh trong đời sống và trong sinh hoạt.
Ý nghĩa của việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Đặc điểm của một bài nghị luận xã hội qua đoạn văn cụ thể.
Kỹ năng: 
Nắm bắt nội dung VBND thuộc chủ đề hội nhập với thế giới và bảo vệ bản sắc VH dân tộc.
Vận dụng các biện pháp nghệ thuật trong việc viết văn bản về một vấn đề thuộc lĩnh vực văn hóa, đời sống.
Thái độ: Từ lòng kính yêu tự hào về Bác có ý thức tu dưỡng học tập rèn luyện theo gương Bác. Giáo dục kỹ năng sống & học tập theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
CHUẨN BỊ PHƯƠNG TIỆN DẠY–HỌC:
 GV: 
Thiết kế giáo án.
Phương tiện dạy học: bảng phụ, tranh ảnh về Bác
Định hướng dạy học: tích cực
Tham khảo thêm: Những mẩu chuyện về cuộc đời HỒ CHÍ MINH
HS: 
Đọc SGK+ tham khảo chú thích. Trả lời câu hỏi ở Đọc & hiểu VB + tìm bố cục.
Phương tiện học tập: giấy nháp trao đổi thêm những câu thơ hay nói về Bác Hồ
NHỮNG ĐIỂM CẤN LƯU Ý:
Nội dung: Thấy được tầm vóc lớn lao trong cốt cách văn hóa Hồ Chí Minh qua một văn bản nhật dụng có sử dụng kết hợp các yếu tố nghị luận, tự sự, biểu cảm.
Phương pháp: Gợi mở + bình giảng
TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY – HỌC:
Ổn định:
Kiểm tra: Thái độ học tập và sự chuẩn bị phương tiện học tập của học sinh đầu năm.
Dẫn vào bài mới: (1’) Cuộc sống hiện đại đang từng ngày từng giờ thúc giục ta: Làm thế nào để ta có thể hội nhập với nền kinh tế thế giới mà vẫn bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc? Tấm gương về nhà văn hóa lỗi lạc HỒ CHÍ MINH ở thế kỷ XX sẽ là bài học quý dành cho mỗi người chúng ta trong thời đại hôm nay. Đó là những gì mà Lê Anh Trà muốn thể hiện trong văn bản Phong cách HỒ CHÍ MINH
Tiến trình tổ chức các hoạt động:
HOẠT ĐỘNG
T’
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
THẦY
TRÒ
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
MT: 
KT-KN:Nhận định hiểu biết về TG +TP
TĐ: Trân trọng tài năng NT
HD:Tìm hiểu tác giả & tác phẩm
 (lệnh) Đọc phần cuối văn bản.
Hãy giới thiệu đôi nét về tác giả và tác phẩm mà em biết được (câu hỏi tái hiện).
Em còn biết những văn bản hay cuốn sách nào viết về Bác nữa? 
HD tìm hiểu thêm các từ Hán Việt: truân chuyên, siêu phàm, Bộ chính trị, giản dị, tiết chế, thuần đức, hiền triết, di dưỡng tinh thần, quan niệm thẩm mỹ. 
GV giải thích thêm từ:
bất giác: một cách ngẫu nhiên tự nhiên, không định trước.
đạm bạc: sơ sài, giản dị, không cầu kỳ, bày vẽ 
Hoạt động 2: Đọc-hiểu văn bản
MT: 
KT-KN: giọng rõ, mạch lạc
TĐ: Thể hiện niềm tôn kính Chủ tịch HCM
Đọc mẫu đoạn 1
Chỉ định đọc – gọi 2 hs đọc cho đến hết bài.
VB viết theo phương thức biểu đạt nào? Thuộc loại văn bản nào? 
Vấn đề được đặt ra trong văn bản là gì?
Định hướng: Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
VB chia ra làm mấy phần? Nội dung chính của từng phần?
.HD phân tích:
MTCĐ: 
KT: Hiểu được vẻ đẹp trong phong cách văn hóa HCM.
KN: Nhận biết giá trị văn chương.
TĐ: Bày tỏ lòng tự hào, kính yêu 
 CT / HCM
 *Bước 1: Tìm hiểu phần 1
(lệnh) Đọc ở trang 5 / SGK
Đoạn văn đã khái quát vốn tri thức văn hóa của Bác như thế nào? Bằng những con đường nào Người có được vốn văn hóa ấy? 
Điều kỳ lạ nhất trong phong cách văn hóa Hồ Chí Minh là gì? Vì sao có thể nói như vậy?
(Loạt câu hỏi phát hiện)
Hãy tìm câu văn mang tính nghị luận trong đoạn văn?
(câu hỏi thảo luận)
GV chốt lại: Đây là câu mang ý khái quát vừa chặt chẽ, vừa nhấn mạnh mạch nghị luận- nhằm khẳng định nét đẹp trong phong cách HCM: Đó là truyền thống và hiện đại, phương Đông và phương Tây, xưa và nay, dân tộc và quốc tế, vĩ đại và bình dị. Đó là sự kết hợp hài hòa bậc nhất từ xưa đến nay, tinh hoa Hồng Lạc đã hun đúc nên người, tinh hoa nhân loại đã góp phần làm nên phong cách Hồ Chí Minh
Tiết 2:
(Chuyển) Lê Anh Trà đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật: đan xen những lời kể là lời bình luận làm tăng tính thuyết phục cho VB. Nét đẹp của phong cách HCM không dừng lại ở đó. Nét đẹp tổng thể trong lối sống HCM càng được thể hiện rõ hơn ở phần còn lại.
* Bước 2: Tìm hiểu & PT phần còn lại:
Phong cách sống của Bác Hồ được tác giả kể và bình luận trên những mặt nào?
Thử giới thiệu một tác phẩm nói về nơi Bác ở? 
(GV có thể giới thiệu một đoạn trong bài thơ “Thăm nhà Bác ở” của Tố Hữu)
Thử đọc lại lời bình luận của tác giả về nếp sống của Bác. Từ đó em có suy nghĩ gì về Bác Hồ?
GV chốt ý: Đó là cuộc sống của Người: vĩ nhân mà hết sức giản dị gần gũi; am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại mà hết sức VN.
Giống các vị danh nho xưa: Không phải là một cách tự thần thánh hóa, tự làm cho khác đời hơn đời, mà đây là lối sống thanh cao, một cách di dưỡng tinh thần, một quan niệm thẩm mỹ về cuộc sống, có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn và thể xác.
Khác các vị danh nho xưa: Đây là lối sống của một người cộng sản lão thành, một vị Chủ tịch nước, linh hồn của dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp & Mỹ và công cuộc xây dựng CNXH.
- KT có liên quan: Đức tính giản dị của Bác Hồ.
Ý nghĩa cao đẹp của phong cách HCM là gì? 
[Gợi thêm: Tác giả so sánh lối sống của Bác với Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm –những vị hiền triết ngày xưa– với các thú vui quê kiểng đậm đà:
Nguyễn Trãi:
“Ao cạn, vớt bèo, cấy muống
Đìa thanh, phát cỏ, ương sen”
Nguyễn Bỉnh Khiêm :
“Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao”
Bác Hồ:
“Sáng ra bờ suối, tối vào hang
Cháo bẹ, rau măng, vẫn sẵn sàng”]
Hoạt động 4: Tổng kết
MT: 
KT: TK được giá trị ND & NT
KN: Có kỹ năng tổng hợp
Tìm những BPNT trong văn bản mà tác giả dùng để làm nổi bật vẻ đẹp của phong cách HCM ?
Định hướng
Em hiểu gì về ý nghĩa văn bản này?
Định hướng
(lệnh) Đọc mục ghi nhớ ở SGK /tr.8
Hoạt động 5: Luyện tập.
MT: 
KT: Trình bày một vấn đề trước lớp rõ ràng.
KN: Bày tỏ lòng kính trọng BH
Gv gọi hs đọc yêu cầu luyện tập ở SGK.
Ghi đề mục
Đọc theo yêu cầu
Lớp theo dõi–nhận xét & sửa chữa 
Phát hiện trả lời
(theo chuẩn bị ở nhà)
Thực hiện theo yêu cầu giáo viên
Ghi đề mục
Thực hiện theo yêu cầu.
Suy luận & phát biểu.
Lớp bổ sung
Suy luận & phát biểu.
Lớp bổ sung
Thực hiện lệnh
Phát hiện trong văn bản, hệ thống hóa, phân tích và suy luận phát biểu.
Trả lời độc lập
Thảo luận bàn
phát hiện câu văn cuối.
Nghe 
Phát hiệnvà chỉ ra 3 phương diện: nơi ở, nơi làm việc, trang phục, ăn uống.
- Nghe
Hs tự đọc thầm đoạn cuối cùng và trả lời
Cả lớp bổ sung
Nghe 
Trả lời độc lập
Lớp bổ sung
Ghi đề mục
Trả lời độclập
Thảo luận bàn + trả lời 
Nghe 
Thảo luận bàn + trả lời 
Nghe 
Thực hiện lệnh
Ghi đề mục
Thực hiện lệnh
4’
15’
25’
20’
10’
6’
3’
GIỚI THIỆU: 
Tác giả:LÊ ANH TRÀ
Là nhà giáo, nhà lý luận phê bình văn học.
Tác phẩm: 
 Trích từ bài viết Phong cách HỒ CHÍ MINH, cái vĩ đại gắn với cái giản dị, in trong tập HỒ CHÍ MINH và văn hóa Việt Nam. 
 ĐỌC&HIỂU VĂN BẢN:
Tìm hiểu chung:
Đọc văn bản: diễn cảm, giọng chậm rãi, trình bày khúc chiết.
PTBĐ: Nghị luận
Thể loại: VBND
 Bố cục: 3 đoạn
đ.1:“Trong cuộc đời  rất hiện đại”:
Quá trình hình thành và điều kỳ lạ của phong cách HỒ CHÍ MINH.
đ.2: “Lần đầu tiên  hạ tắm ao”: 
Những vẻ đẹp cụ thể trong phong cách sống và làm việc của HỒ CHÍ MINH.
đ.3:“Phần còn lại”: Binh luận & khẳng định ý nghĩa của phong cách văn hóa HỒ CHÍ MINH. 
 Phân tích:
Con đường hình thành phong cách văn hóa HỒ CHÍ MINH:
Vốn tri thức văn hóa của Bác sâu rộng:
Rộng: Từ văn hóa phương Đông sang phương Tây [khắp các châu lục Á, Âu, Phi, Mỹ]
Sâu: Nói và viết thạo nhiều thứ tiếng nước ngoài: Pháp, Anh, Hoa, Nga.. đến mức khá uyên thâm.
Con đường để Bác tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại:
Đi nhiều, đến đâu cũng học hỏi, học trong công việc, trong lao động, ở mọi nơi, mọi lúc.
Vừa tiếp thu cái hay, cái đẹp của tinh hoa văn hóa nhân loại, vừa phê phán cái tiêu cực của CNTB.
Những ảnh hưởng quốc tế sâu đậm được nhào nặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được ở Người đã trở thành phong cách HCM.
Vẻ đẹp phong cách sống và làm việc của HCM:
Giản dị, đạm bạc:
Chuyện ở: ngôi nhà sàn độc đáo, với những đồ đạc mộc mạc, đơn sơ (vài phòng nhỏ, là nơi tiếp khách, họp Bộ chính trị)
Trang phục: bộ quần áo bà ba nâu, áo trấn thủ, đôi dép lốp thô sơ
Chuyện ăn: giản dị với các món ăn dân dã, bình dị: cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối, cháo hoa
Thanh cao, sang trọng: Không phải là một cách tự thần thánh hóa, tự làm cho khác đời hơn đời, mà đây là lối sống thanh cao, một cách di dưỡng tinh thần, một quan niệm thẩm mỹ về cuộc sống, có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn và thể xác.
Phong cách Hồ Chí Minh là sự giản dị trong lối sống, sinh hoạt hằng ngày, là cách di dưỡng tinh thần, thể hiện một quan niệm thẫm mỹ cao đẹp.
III/. Tổng kết:
Nghệ thuật:
Ngôn ngữ trang trọng.
Kết hợp các phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm, lập luận.
Có chứng cứ cụ thể, xác thực.
Cách so sánh, đối chiếu làm tăng sức thuyết phục cho văn bản.
Ý nghĩa văn bản:
Ca ngợi vẻ đẹp của phong cách HCM: kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, giữa vĩ đại và giản dị.
Ghi nhớ: ( SGK/ tr.8)
IV/. Luyện tập & củng cố:
Đọc một số mẫu chuyện có liên quan đến lối sống giản dị mà cao đẹp của Chủ tịch HCM.
Câu hỏi kiểm tra kiến thức vừa học: (5’)
Câu 1: Vấn đề chủ yếu được nói đến trong văn bản Phong cách Hồ Chí Minh là gì ?
Tinh thần chiến đấu dũng cảm của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Phong cách làm việc và nếp sống của Chủ tịch Hồ Chí Minh. [Thông hiểu]
Tình cảm của người dân Việt Nam đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trí tuệ tuyệt vời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Câu 2: Ý nào nói lên sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa nước ngoài của của Hồ Chí Minh được nêu trong bài viết ? 
Không ảnh hưởng một cách thụ động.
Tiếp thu mọi cái đẹp, cái hay đồng thời phê phán những cái hạn chế, tiêu cực. 
[Thông hiểu]
Luôn luôn đề cao bản sắc văn hóa của dân tộc.
Trên nền tảng văn hóa dân tộc mà tiếp thu những ảnh hưởng quốc tế. 
Câu 3: Trong bài viết tác giả so sánh lối sống của Bác Hồ với lối sống của những ai?
Những lãnh tụ của các dân tộc trên thế giới.
Các danh nho Trung Quốc thời xưa.
Các vị lãnh đạo của Nhà nước ta đương thời.
Các danh nho Việt Nam thời xưa. [Thông hiểu]
HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: (2’)
Tìm đọc thêm một số mẫu chuyện về lối sống giản dị mà cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Đọc trước phần văn bản §ÊU TRANH CHO MéT THÕ GiíI HßA B×NH
Soạn bài: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI 
 (Chú ý phần LT/ 5- tr.11: Tra từ điển về các thành ngữ trên)
NHẬN XÉT & RÚT KINH NGHIỆM:
Thuận lợi: Thành công trong tiết dạy, có giáo dục học sinh lòng kính yêu Bác Hồ, học tập theo tấm gương đạo đức của Người. 
Hạn chế: [không có]
AO SEN QUÊ BÁC HỒ
(Kim Liên–Nam Đàn–Nghệ An)
BẾN NHÀ RỒNG XƯA
BẾN NHÀ RỒNG NAY
BẾN NHÀ RỒNG XƯA
 NHÀ SÀN CỦA BÁC HỒ
 Những câu thơ hay viết về Bác Hồ
Anh dắt em vào cõi Bác xưa,
Đường xoài hoa trắng, nắng đu đưa,
Có hồ nước lặng sôi tăm cá, 
Có bưởi cam thơm, mát bóng dừa.
Có rào râm bụt đỏ hoa quê,
Như cổng nhà xưa Bác trở về.
Có bốn mùa rau tươi tốt lá,
Như những ngày cháo bẹ, măng tre.
Nhà gác đơn sơ, một góc vườn,
Gỗ thường mộc mạc, chẳng mùi sơn.
Giường mây, chiếu cói, đơn chăn gối
Tủ nhỏ vừa treo mấy áo sờn.
 Máy chữ thôi reo, nhớ ngón đàn,
 Thong dong chiếc gậy gác bên bàn,
 Còn đôi dép cũ mòn quai gót,
 Bác Bác vẫn thường đi giữa thế gian
 [Tố Hữu]
Giọng của Người không phải sấm trên cao,
Thấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ước.
Con nghe Bác tưởng nghe lời non nước.
Tiếng ngàn xưa và cả tiếng mai sau.
 [Tố Hữu]
Người thường bỏ đĩa thịt gà mà ăn hết 
 mấy quả cà xứ Nghệ,
Tránh nói to mà đi rất nhẹ trong vườn.
[Việt Phương]
 Người là Cha, là Bác, là Anh,
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ,
Người ngồi đó với cây chì đỏ,
Vạch đường đi từng bước từng giờ. 
 [Tố Hữu]