Giáo án Ngữ Văn khối 9 - Tiết 116: Mùa xuân nho nhỏ

Tiết 116: Văn bản thơ
	Thanh Hải
A. Mục tiêu cần đạt
 Giúp HS
- Cảm nhận được những cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm “một mùa xuân nho nhỏ” dâng hiến cho cuộc đời. Từ đó mở ra những suy nghĩ về ý nghũa, giá trị của cuộc sống của mỗi cá nhân là sống có ích, có cống hiến cho cuộc đời chung.
- Rèn luyện lĩ năng cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận động của thơ năm chữ.
B. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học
* Kiểm tra sĩ số lớp và tình hình chuẩn bị bài
* Kiểm tra bài cũ
 ? Phân tích hình ảnh con cò trong khổ thơ thứ ba từ đó nêu lên triết lĩ của cả bài thơ?
* Giới thiệu bài mới
	Mỗi khi mùa xuân về trong lòng mội người đền có những cảm nhận riêng, những khát vọng đẹp đẽ, những ý nhĩa muốn cống hiến cho đời. Nhà thơ Thanh Hải đã thể hiện rõ tâm niệm của mình qua bài thơ bốn chữ “Mùa xuân nho nhỏ”
* Các hoạt dộng tìm hiểu văn bản
Hoạt động tìm hiểu bài
Nội dung cần đạt
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả
? Em hãy đọc chú thích trong SGK và cho biết những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp của nhà thơ Thanh Hải
2. Tác phẩm
a. Đọc trong SGK và nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm
b. Đọc - chú thích
? Nêu cách đọc văn bản này?
? giả nghĩ các từ : chiền chiện, Nam ai, Nam bình, phách tiền.
c. Bố cục bài thơ
? Qua phần chuẩn bì bài ở nhà, một bạn nêu bố cục bài thơ?
II. Phân tích
1. Cảm xúc về mùa xuân
a. Mùa xuân của thiên nhiên
? Những hình ảnh nào đã được tác giả sử dụng để miêu tả vẻ đẹp của mùa xuân? Nếu ý nghĩa của các hình ảnh này?
b. Mùa xuân của đất nước
? Em hãy phân tích hai hình ảnh mang tính biểu tượng trong khô thơ “người cầm súng”, “người ra đồng”? 
? Em hãy nêu tác dụng của điệp từ “lộc”, “tất cả” và các từ láy “hối hả”, “xôn xao”.
c. Hình ảnh đất nước
? Hình ảnh đất nước được thể hiện ra sao trong khổ thơ thứ ba?
? Nhà thơ có suy nghĩ gì về đất nước?
2. Tâm niệm của nhà thơ
? Em hãy phân tích tâm niệm của nhà thơ? Tâm niệm ấy được thể hiện qua những hình ảnh nào?
? Phân tích tam niệm nhà thơ trong khổ 5?
? Phân tích giá trị của các hình ảnh biểu tượng “tóc bạc”, “hai mươi”?
3. Lời ca ngợi quê hương, đất nước qua các điệu dân ca Huế
? Kết thúc bài thơ là câu hát “Câu Nam ai, nam bình..” Khi con người muốn hát “câu nam ai nam bình” của xứ Huế thì em hiểu ý nguyện của người đó như thế nào?
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả
- 1930-1980, quê ở Huế.
Ông hoạt động văn nghệ từ những năm kháng chiến chống Pháp. Trong thời kì kháng chiến chống Mĩ, ông ở lại quê hương hoạt độn và là một trong những cây bút tiêu biểu có công xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam.
2. Tác phẩm
a. Hoàn cảnh ra đời
Bài thơ sáng tác vào tháng 11 năm 1980 không bao lâu trước khi tác giả qua đời, thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống và ước nguyện của tác giả.
b. Đọc - chú thích
-Đọc với giọng trần thể hiện rõ niềm khát khao yêu đời
- các chú thích (1), (3), (4).
c. Bố cục bài thơ : gồm 4 phần
- Khỏ đầu: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời
- Hai khổ tiếp theo: cảm xúc về mùa xuân đất nước
- Hai khổ tiêp: suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ về mùa xuân của đất nước
- Khổ cuối: lời ca ngợi quê hương, đất nước qua các điệu dân ca Huế.
II. Phân tích
1. Cảm xúc về mùa xuân
a. Mùa xuân của thiên nhiên
 Mọc giữa dòng sông xanh
 Một bông hoa tìm biếc
→ nổi bật lên trên phông nền xanh của con sông là màu tìn biếc của bông hoa
→ hình ảnh đẹp giàu màu săc tính nghệ thuật cao.
- Phép đảo ngữ từ “mọc” được đảo lên trước → một sức sống tiềm tàng mạnh mẽ tượng trưng cho đất nước.
 Ơi con chim chiền chiện
 Hót chi mà vang trời
→ âm thanh vang vọng vui tươi
 Từng giọt long lanh rơi
 Tôi đưa tay tôi hứng
→ niềm say sưa, ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời lúc vào xuân.
b. Mùa xuân của đất nước
- Người cầm súng: người ra đi bảo vệ tổ quốc
- Người ra đồng: người đi làm việc xây dựng nền kinh tế đất nước
→ hai hình ảnh mang tình biểu tượng, những con người làm việc to lớn mang lại mũa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
*Điệp từ và các từ láy 
→ mùa xuân sôi động và mang đến nhiều hứa hẹn.
c. Hình ảnh đất nước
Đất nước: +bốn ngàn năm
 +vất vả, gian lao
Phép so sánh:
 Đất nước như vì sao
 Cứ đi lên phía trước
→ gợi liên tưởng đến áng sáng, vẻ đẹp và hi vọng. Đó cũng là sức sống không ngừng của đất nước vào xuân
- Tâm tư nhà thơ: thương cảm, tran trọng, tự hào, tin tưởng.
2. Tâm niệm của nhà thơ
 Ta là con chim hót 
 Ta là một cành hoa
 Ta nhập vào lơi ca
 Một nốt trầm xao xuyến
→ điệp từ “ta”, từ láy “xao xuyến”, hình ảnh “con chim hót” , “một nhành hoa” → hình ảnh đẹp tự nhiên giản dị gần gũi → mong muốn đóng góp mình vào vẻ đẹp sức sống mùa xuân, ý nguyện được chung sống chia sẻ buồn vui với mọi người.
 Một mùa xuân nho nhỏ
 Lặng lẽ dâng cho đời
→ sáng tạo hình ảnh “mùa xuân nho nhỏ” một hình ảnh hết sức giản dị khiêm nhường
→ niềm chân thành tha thiết của nhà thơ: dâng hiến giá trị cuộc sống nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung.
 Dù là khi tóc bạc
 Dù là khi hai mươi
→ sự cống hiến cho đời không ở tuổi tác mà ở tâm huyết chân thành và tốt đẹp, của con người bất chấp thời gian không gian và nghịch cảnh.
→ sự dâng hiến thầm lặng
→ cách sống giản dị tốt đạp cao cả.
3. Lời ca ngợi quê hương, đất nước qua các điệu dân ca Huế
- Nam Ai nam Bình là những điệu ca Huế nổi tiếng.
- Đó là ý nguyện của người tha thiết với vẻ đẹp của tâm hồn quê hương đất nước mình.
III. Tổng kết :sgk
IV. Bài tập về nhà
-Viết một đoạn văn bình khổ thơ thứ nhất hoặc thứ hai của văn bản trong một đoạn văn từ 10-12 câu, trong đó có sử dụng một phép nối và và một thành phần tình thái.
-Soạn bài Viếng lăng Bác