Giáo án Ngữ văn khối lớp 9 - Tiết 66, 67: Lặng lẽ Sa Pa

Ngày soạn:10/11/2011
Tuần 14
Tiết 66; 67: LẶNG LẼ SA PA
 ( Trích) 
 NGUYỄN THÀNH LONG
A. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1. Kiến thức: 
- Có hiểu biết thêm về tác giả và tác phẩm truyện Việt Nam hiện đại.
- Vẻ đẹp của hình tượng con người thầm lặng, cống hiến quên mình vì tổ quốc.
- Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh động, hấp dẫn trong truyện.
2. Kĩ năng: 
- Nắm bắt diễn biến truyện và tóm tắt được truuyện.
- Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
3. Thái độ: Giáo dục thái độ trân trọng những con người đã lao động lặng thầm, cống hiến cho quê hương đất nước.
B. CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: Tư liệu phục vụ cho tiết học
2. Học sinh: Học bài cũ, chuẩn bị bài mới.
C. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định:
2. Kiểm tra bài cũ, soạn bài mới: 
- Kể tóm tắt truyện ngắn “Làng” và nêu diễn biến tâm trạng của ông Hai. 
- GV kiểm tra sự chuẩn bị của HS.
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN ĐẠT
Hoạt động 1: Khởi động
- Hôm nay chúng ta sẽ tìm hiểu một câu chuyện có nội dung nhẹ nhàng, tình cảm, giàu chất thơ, ánh lên vẻ đẹp của con người và mang ý nghĩa sâu sắc.
Hoạt động 2: Tìm hiểu chung về bài học.
- HS tìm hiểu chú thích *
+ Cho biết vài nét tiêu biểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
+ Văn bản trên thuộc thể loại nào?
+ Phương thức biểu đạt chính của văn bản?
+ Tìm bố cục.
- Hướng dẫn HS đọc và tóm tắt truyện.
+ Ai là người kể chuyện trong văn bản?
+ Tác giả có đứng ra xưng tôi để kể không?
+ Tác giả mượn điểm nhìn trần thuật qua nhân vật nào để kể?
+ Truyện có mấy hệ thống nhân vật? Theo em có tất cả mấy nhân vật?
(Xuất hiện trực tiếp, gián tiếp)
+ Trong truyện có nhân vật nào là trung tâm? Nhân vật nào là quan trọng? Cách biểu hiện nhân vật chính trong truyện có gì đặc biệt và góp phần thể hiện chủ đề của truyện như thế nào?
- Nhân vật anh TN là nhân vật chính, các nhân vật còn lại thể hiện cái nhìn, đánh giá, suy nghĩ để làm rõ thêm nét đáng yêu, đáng mến của anh thanh niên. Từ đó khắc hoạ chủ đề của tác phẩm trong cái im lặng của SaPacho đất nước”
+ Vì sao trong truyện tác giả không gọi tên một ai cụ thể ?
- Tác giả muốn bình thường hóa các nhân vật, họ đều là vô danh lặng lẽ, cống hiến cho tổ quốc.
+ Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện?
- Cốt truyện đơn giản kể lại cuộc gặp gỡ của 4 ngườitrong 30 phút giữa núi rừng lặng lẽ thơ mộng. Qua cuộc gặp gỡ ấy chân dung anh thanh niên hiện ra khiến người đọc phải suy nghĩ.
- Tình huống truyện không dữ dội, éo le hay đầy thử thách mà giản dị nhẹ nhàng tựa như cánh cửa dẫn người đọc vào thế giới cổ tích.
+ Tác phẩm này theo lời của tác giả là “một bức chân dung” đó là bức chân dung của ai? Hiện ra trong cái nhìn và suy nghĩ của nhân vật nào?
- Là bức chân dung về anh thanh niên, bức chân dung ấy hiện ra qua cái nhìn và sự suy nghĩ của bác lái xe, ông hoạ sĩ và cô kĩ sư.
+ Hoàn cảnh sống và công việc của anh thanh niên như thế nào? Công việc của anh đòi hỏi người làm việc phải có đức tính gì?
+ Em thấy tầm quan trọng của công việc này đối với xã hội như thế nào?
+ Em có nhận xét gì về hoàn cảnh sống và công việc của anh?
 * GV củng cố bài học chuyển sang tiết 2
Hoạt động 2 (tiếp theo) 
+ Nhưng cái gian khổ nhất đối với anh không phải là công việc mà là điều gì?
- Đó là sự cô đơn vắng vẻ, một mình trên đỉnh núi cao không một bóng người.
+ Cái gì đã giúp anh vượt qua hoàn cảnh ấy? (suy nghĩ về công việc và cuộc sống)
- HS thảo luận các ý sau:
 + Suy nghĩ của anh về công việc mình đang làm là gì?
 + Anh tự tổ chức, sắp xếp cuộc sống như thế nào? 
 + Điều đó chứng tỏ điều gì?
+ Thái độ, tình cảm của anh đối với mọi người như thế nào?
+ Qua chân dung được tác giả khắc hoạ, em có nhận xét như thế nào về nhân vật anh thanh niên.
+ Vị trí của nhân vật trong truyện như thế nào? 
+ Nêu những suy nghĩ của ông về nghệ thuật và về con người? và cảm xúc về người thanh niên? Có sự hoá thân của tác giả về nhân vật này không?
+ Nhân vật cô kĩ sư khi gặp anh thanh niên có những cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ gì?
+ Bác lái xe là người như thế nào?
+ Nhân vật bác lái xe, cô kĩ sư và những nhân vật không xuất hiện trực tiếp nhưng cũng góp phần tạo nên chủ đề của tác phẩm đó là những nhân vật nào?
+ Qua nhân vật anh TN và cô kĩ sư trẻ, em có nhận xét gì về thế hệ trẻ giai đoạn hiện nay và tương lai?
Hoạt động 3: 
+ Nêu nội dung chính của truyện?
+ Trong truyện có kết hợp các yếu tố trữ tình, bình luận và tự sự, em hãy chỉ ra các chi tiết tạo chất trữ tình của tác phẩm và nêu tác dụng của chất trữ tình đó.
+ Nêu chủ đề của truyện? Qua anh thanh niên và thế giới những con người ở SaPa, lên Sa Pa tác giả thể hiện điều gì?
Hoạt động 4: 
- GV hướng dẫn HS làm BT ở nhà.
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. TÁC GIẢ VÀ HOÀN CẢNH SÁNG TÁC:
a. Tác giả:
- Nguyễn Thành Long (1925 – 1991) Quảng Nam. Có nhiều đóng góp cho nền văn học Việt Nam hiện đại ở thể loại truyện và kí.
b. Hoàn cảnh sáng tác: 
- Tác phẩm ra đời năm 1970, sau chuyến đi thực tế ở Lào Cai của tác giả.
2. THỂ LOẠI: Truyện ngắn.
3. PTBĐC:Tự sự + Biểu cảm, bình luận.
4. BỐ CỤC: 3 phần
P1: Giới thiệu anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe.
P2: Cuộc trò chuyện, gặp gỡ giữa anh thanh niên và những người trong chuyến đi.
P3: Cuộc chia tay của anh thanh niên với đoàn đi.
II. HIỂU VĂN BẢN
1. Nhân vật anh thanh niên.
* Hoàn cảnh sống và làm việc: 
- Sống một mình trên đỉnh núi cao.
- Công việc: đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây... đòi hỏi sự tỉ mỉ, chính xác, kiên nhẫn và tinh thần trách nhiệm cao.
→ Sống và làm việc trong hoàn cảnh khắc nghiệt và cô đơn.
* Suy nghĩ về công việc và cuộc sống:
- Tinh thần yêu nghề, có suy nghĩ đúng đắn và sâu sắc việc cống hiến cho mọi người.
- Tổ chức sắp xếp cuộc sống ngăn nắp, gọn gàng, chủ động.
- Tự tạo ra nguồn vui: Trồng hoa, nuôi gà, đọc sách.
→ Say mê công việc, tinh thần trách nhiệm cao, sống khoa học ngăn nắp, có tâm hồn cao đẹp.
* Thái độ tình cảm với mọi người.
 - Cởi mở, chu đáo với mọi người, quí trọng tình cảm.
- Khiêm tốn, giản dị (Từ chối vẽ về mình, ít nói về mình)
[ Sống có mục đích, có lí tưởng, có những phẩm chất của người lao động mới, đáng quí, đáng khâm phục.
2. Các nhân vật khác.
a. Ông hoạ sĩ già.
- Người từng trải, giàu kinh nghiệm.
- Có điểm nhìn tinh tế về nghệ thuật.
- Khao khát về đối tượng chân chính của nghệ thuật (ghi lại hình ảnh anh TN bằng nét kí hoạ)
[ Hoạ sĩ chân chính, khát khao về cái đẹp say mê sáng tạo nghệ thuật.
b. Cô kĩ sư trẻ.
- Háo hức, hồn nhiên, bàng hoàng, ngỡ ngàng và thán phục cuộc sống của anh thanh niên.
- Lựa chọn con đường mình sẽ đi 
( công tác ở miền núi)
- Nảy sinh tình cảm hàm ơn.
[ Có suy nghĩ đúng đắn, sâu sắc hơn cho cuộc sống.
C. Bác lái xe: Vui tính, từng trải.
III. TỔNG KẾT - GHI NHỚ
1. Nội dung:
- Bức tranh nên thơ về cảnh đẹp SaPa.
- Chân dung người lao động bình thường nhưng phẩm chất rất cao đẹp.
- Lòng mến yêu, cảm phục với những người đang cống hiến quên mình cho nhân dân, tổ quốc.
2. Nghệ thuật:
- Tạo tình huống truyện tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn.
- Xây dựng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
- Nghệ thuật tả cảnh thiên nhiên đặc sắc, miêu tả nhân vật với nhiều điểm nhìn.
- Kết hợp giữa kể, tả và nghị luận.
- Tạo tính chất trự tình trong tác phẩm truyện.
3. Ý nghĩa:
- Thể hiện niềm yêu mến với những con người có lẽ sống cao đẹp đang lặng lẽ quên mình cống hiến cho tổ quốc.
IV. LUYỆN TẬP
1. Phát biểu cảm nghĩ về anh thanh niên.
4. Củng cố:
+ Nhân vật anh thanh niên được khắc hoạ như thế nào?
+ Qua tác phẩm, tác giả muốn thể hiện điều gì?
5. Dặn dò:
- Đọc diễn cảm tác phẩm.
- Viết một đoạn văn ghi lại cảm nhận của em về một vài chi tiết nghệ thuật mà bản thân thích nhất.
- Tóm tắt được câu chuyện, nắm được nội dung, ý nghĩa của truyện, phân tích được nhân vật, nghệ thuật kể chuyện.
- Chuẩn bị bài viết số 3 về văn tự sự có kết hợp yếu tố miêu tả, biểu cảm, nghị luận, đối thoại và độc thoại nội tâm.
Tham khảo đề sách giáo khoa/191.