Giáo án Ngữ văn lớp 9 - Tiếng Việt: Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)

Tuần 28	Ngày soạn: 28/02/2011
Tiết 138	Ngày dạy: 01/3/2011
Tiếng Việt NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)
I. Mục tiêu: Giúp HS:
1.Kiến thức :
-Hai điều kiện sử dụng hàm ý liên quan đến người nói và người nghe
2.Kĩ năng 
Giải đoán và sử dụng hàm ý 
3.Thái độ 
- Giáo dục HS có ý thức dùng hàm ý đúng khi giao tiếp
II. Chuẩn bị
- GV: Nghiên cứu kĩ bài ở sách chuẩn kiến thức,SGK + SGV để soạn bài,
- HS: Đọc lại bài nghĩa tường minh và hàm ý và trả lời câu hỏi trong bài nghĩa tường minh và hàm ý (tt)
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
1.Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ: - Cho ví dụ có sử dụng hàm ý và nêu khái niệm về hàm ý ?
3. Bài mới
Hoạt động của giáo viên và học sinh 
Nội dung
HĐ 1: Khởi động.Phương pháp thuyết trình 
HĐ 2: Phương pháp vấn đáp nêu và giải quyết vấn đề ,giải thích-minh họa
- GV cho HS đọc ví dụ và trả lời câu hỏi
? Nêu hàm ý của những câu in đậm. Vì sao chị Dâu không nói thẳng với con mà dùng hàm ý ?
-Học sinh trả lời ,lớp nhận xts ,bổ sung 
-GV nhận xét bổ sung 
?Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn ? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy ? Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ ?
- HS thảo luận theo cặp trong3’
-Đại diện các cặp trả lời ,lớp nhận xét bổ sung 
-GV nhận xét ,bổ sung 
? Để sử dụng hàm ý có hiệu quả cần có mấy điều kiện ? Đó là điều kiện nào ?
-HS đọc ghi nhớ SGK
HĐ 3:Phương pháp vấn đáp nêu và giải quyết vấn đề ,giải thích-minh họa
- GV cho HS đọc 2 bài tập ở SGK và xác định yêu cầu của từng bài tập một
- GV chia lớp thành 4 nhóm ,hai nhóm thảo luận một bài tập trong vòng 5 phút.
+Nhóm 1+3 bài tập 1
+Nhóm 2+4 bài tập 2
- Đại diện từng nhóm lên làm bài tập của nhóm mình 
-Lớp nhận xét , bổ sung 
-GV nhận xét và thống nhất
I.Điều kiện sử dụng hàm ý
1.Ví dụ : SGK
2.Nhận xét
- “Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi.”=> Hàm ý sau bữa ăn này con không còn được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa. Mẹ đã bán con. Đây là điều đau lòng nên chị Dậu tránh nói thẳng ra.
- “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn đoài" Hàm ý “mẹ đã bán con cho nhà cụ Nghị ở thôn Đoài” Hàm ý này rõ hơn vì cái Tí không hiểu được hàm ý của câu nói thứ nhất. Sự “giãy nảy” và câu nói trong tiếng khóc của cái Tí “U bán con thật đấy ư ?” cho thấy Tí đã hiểu ý mẹ.
* Ghi nhớ : sgk/t 91
II.Luyện tập
 Bài tập 1
a. Người nói là anh thanh niên. Người nghe là ông họa sĩ và cô gái .Hàm ý là “mời bác và cô vào uống nước” Hai người đã hiểu hàm ý chi tiết “Ông theo liền...ngồi xuống ghế”
b. Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu. Hàm ý là “Chúng tôi không thể cho được”. Người nghe đã hiểu hàm ý có câu nói “Thật là càng giàu...càng giàu có”
Bài tập 2
Hàm ý “chắt giùm nước để cơm khỏi nhão” nhưng không thành công vì ông Sáu không cộng tác (vờ như không nghe, không hiểu)
4.Củng cố 
- Có mấy điều kiện để sử dụng hàm ý?
- Câu nói bị ngắt lời, nội dung chưa nói hết có phải là hàm ý không? Vì sao?
- HS đọc lại ghi nhớ sgk.
- GV hệ thống lại bài.
5.Dặn dò:
 Về học bài, chuẩn bị "Kiểm tra thơ"
IV Rút kinh nghiệm: ......................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................