Giáo án phụ đạo môn Ngữ văn 9 - Trường THCS Nhân Nghĩa

Ngµy gi¶ng: 
TiÕt 1
«n tËp C¸c Ph­¬ng ch©m héi tho¹i
I - Môc tiªu: gióp HS:
Cñng cè, n©ng cao kiÕn thøc vÒ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt, ph­¬ng ch©m vÒ l­îng th«ng qua hÖ thèng bµi tËp.
II. ChuÈn bÞ
-GV: So¹n bµi.
HS: ¤n bµi
III. Ho¹t ®éng d¹y häc.
1.æn ®Þnh.
2.KTBC.
3. Bµi míi: 
-HS nh¾c l¹i tªn c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®· häc.
?ThÕ nµo lµ ph­¬ng ch©m vÒ chÊt?
?ThÕ nµo lµ ph­¬ng ch©m vÒ l­îng?
HS lµm bµi tËp
Tr¶ lêi,hs nhËn xÐt
GV kÕt luËn
I, C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i.
*Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt:
	- Trong giao tiÕp kh«ng nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng tin lµ ®óng hoÆc kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc.
*Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng:
	- Trong giao tiÕp, cÇn cung cÊp cho ng­êi tham gia héi tho¹i l­îng th«ng tin ®óng nh­ ®ßi hái cña cuéc tho¹i, kh«ng ®­îc nãi thiÕu hoÆc thõa th«ng tin.
II. luyÖn tËp:
Bµi tËp 1: C¸c tr­êng hîp sau ®©y phª ph¸n ng­êi nãi vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo?
Nãi ba hoa thiªn t­íng.
Nãi mß nãi mÉm.
Cã mét thèt ra m­êi.
Nãi 1 tÊc lªn trêi.
Bµi tËp 2: ViÕt 1 ®o¹n héi tho¹i, ph©n tÝch ph­¬ng ch©m vÒ chÊt vµ l­îng thÓ hiÖn trong ®o¹n héi tho¹i ®ã.
Ngµy gi¶ng: 
TiÕt. 2;3
C¸ch sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n thuyÕt minh.
I. Môc tiªu:
- Gióp HS hÖ thèng ho¸, kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ c¸ch sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n thuyÕt minh.
- RÌn kü n¨ng viÕt v¨n b¶n thuyÕt minh cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt.
II.ChuÈn bÞ.
GV: So¹n bµi.
HS:«n l¹i kiÕn thøc
III. Ho¹t ®éng d¹y häc
1.æn ®Þnh.
2.KTBC.
3. Bµi míi: 
? NhiÖm vô cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ g×?
HS nh¾c l¹i.
GV kÕt luËn.
-Nh÷ng ph­¬ng ph¸p chÝnh th­êng dïng ®Ó thuyÕt minh?
HS nh¾c l¹i.
GV kÕt luËn.
-§Ó t¨ng tÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh t¹o sù sinh ®éng, hÊp dÉn vµ ®Ó kh¬i gîi sù c¶m thô cña ng­êi ®äc, ng­êi nghe vÒ ®èi t­îng TM th× ng­êi viÕt cã thÓ vËn dông ®iÒu g×?
(vËn dông mét sè biÖn ph¸p NT)
-Khi sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n TM cÇn l­u ý nh÷ng g×?
HS tr¶ lêi.
GV kÕt luËn.
?§äc ®o¹n v¨n sau, tr¶ lêi c©u hái:
ViÕt ®o¹n v¨n thuyÕt minh cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖn thuËt.
HS viÕt,®äc tr­íc líp.
HS,GV nhËn xÐt.
I, KiÕn thøc c¬ b¶n:
- NhiÖm vô cña v¨n b¶n thuyÕt minh: Cung cÊp tri thøc kh¸ch quan vÒ c¸c ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, c«ng dông, nguyªn nh©n.. cña c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong tù nhiªn, x· héi.
- Nh÷ng ph­¬ng ph¸p chÝnh th­êng dïng ®Ó thuyÕt minh lµ: nªu ®Þnh nghÜa, liÖt kª, dïng sè liÖu, nªu vÝ dô, ph©n lo¹i, ph©n tÝch..
- Tuy nhiªn, ë mét sè vÝ dô thuyÕt minh phæ cËp kiÕn thøc hoÆc VBTM cã t/c v¨n häc, muèn t¹o sù sinh ®éng, hÊp dÉn vµ ®Ó kh¬i gîi sù c¶m thô cña ng­êi ®äc, ng­êi nghe vÒ ®èi t­îng TM th× ng­êi viÕt cã thÓ vËn dông mét sè biÖn ph¸p NT nh­ kÓ chuyÖn, tù thuËt, ®èi tho¹i theo lêi Èn dô, nh©n ho¸.
-Khi sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n TM cÇn l­u ý mÊy ®iÓm sau:
Dï sö dông biÖn ph¸p NT còng ph¶i tu©n thñ môc ®Ých cña VB TM lµ cung cÊp tri thøc kh¸ch qu©n vÒ ®èi t­îng TM, tr¸nh l¹m dông c¸c biÖn ph¸p NT trong v¨n TM ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng nhÇm lÉn vÒ ph­¬ng ph¸p biÓu ®¹t.
C¸c h×nh ¶nh Èn dô hay nh©n ho¸ ®­îc dïng trong VBTM ph¶i xuÊt ph¸t tõ ®Æc tr­ng, b¶n chÊt cña ®èi t­îng TM.
ViÖc dïng lêi tho¹i trong VBTM kh«ng cã vai trß kh¾c ho¹ h×nh t­îng nh©n vËt nh­ trong VB tù sù.
ChØ nªn sö dông c¸c biÖn ph¸p NT ë mét sè kiÓu VB TM nh­ TM vÒ c¸c danh lam, th¾ng c¶nh, danh nh©n, c¸c loµi ®éng, thùc vËt.
II, LuyÖn tËp:
Bµi tËp 1: §äc ®o¹n v¨n sau, tr¶ lêi c©u hái:
	“Kinh ®« HuÕ dÞu dµng, kÝn ®¸o, thÇm lÆng, nªn th¬ nh­ dßng n­íc H­¬ng Giang tr«i ªm ¶, nh­ t¸n ph­îng vÜ lao lao trong thµnh néi, nh­ ®åi th«ng u tÞch buæi chiÒu h«m xø HuÕ. §i th¨m kinh thµnh HuÕ, du kh¸ch sÏ thÊy lßng m×nh thanh th¶n, tù hµo vµ dÔ bÞ ch×m ®¾m trong sù quyÕn rò bëi c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc tr¸ng lÖ mµ khiªm nh­êng, e Êp, hoµ quyÖn trong c¶nh m©y, n­íc, cá hoa, ®Êt trêi t¹o nªn nh÷ng c¶m xóc tuyÖt mÜ cho th¬ ca, ho¹ vµ nh¹c”.
Mçi ®o¹n VB trªn TM vÒ ®èi t­îng nµo? T/c TM thÓ hiÖn ra sao? ChØ râ ®Æc ®iÓm cña tõng ®èi t­îng ®­îc TM.
Ph¸t hiÖn ra nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt cã trong ®o¹n v¨n. T¸c dông cña nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy ®èi víi viÖc biÓu ®¹t néi dung TM.
Bµi tËp 2: LÊy vÝ dô vÒ c¸c VB hoÆc phÇn VB TM cã sö dông biÖn ph¸p TM theo yªu cÇu sau:
Mét vd vÒ VBTM cã dïng h×nh thøc tù thuËt, ®èi tho¹i.
Mét vd vÒ VBTM cã dïng h×nh ¶nh Èn dô, nh©n ho¸.
Bµi tËp 3:ViÕt ®o¹n v¨n.
4. Cñng cè 
 -N¾m v÷ng phÇn lý thuyÕt.
5.H­íng dÉn häc bµi 
 Hoµn chØnh c¸c bµi tËp.
Lµm ®Ò v¨n: Hä hµng nhµ qu¹t cæ truyÒn.
( Cã sö dông c¸c biÖn ph¸p NT).
IV. Rót kinh nghiÖm
Ngµy gi¶ng: 
TiÕt 4.
Sö dông yÕu tè miªu t¶ trong v¨n thuyÕt minh
I - Môc tiªu: gióp HS:
- Kh¾c s©u, n©ng cao kiÕn thøc vÒ sö dông yÕu tè miªu t¶ trong v¨n thuyÕt minh.
- RLKN sö dông yÕu tè miªu t¶ trong bµi v¨n thuyÕt minh mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
II. ChuÈn bÞ:
-GV:So¹n bµi.
-HS:¤n l¹i kiÕn thøc.
III.Ho¹t ®éng d¹y häc.
1.æn ®Þnh: 
2.KTBC.
3.Bµi míi 
HS nh¾c l¹i nhiÖm vô cña v¨n b¶n thuyÕt minh.
?§Ó ®èi t­îng thuyÕt minh hiÖn lªn sèng ®éng, gÇn gòi, dÔ c¶m nhËn h¬n th× cÇn lam nh­ thÕ nµo?
?Khi sö dông yÕu tè miªu t¶ trong VBTM cÇn chó ý ®iÒu g×?
§äc ®o¹n v¨n sau, tr¶ lêi c©u hái:
	Rõng Cóc Ph­¬ng cã rÊt nhiÒu ®éng vËt l¹. §Æc biÖt ë ®©y cã c¸c gièng cÇy bay, sãc bay, heo vßi. CÇy bay gièng nh­ chã: 2 bªn th©n cã mµng nèi liÒn 4 ch©n l¹i, nhê ®ã mµ cÇy cã thÓ bay l­în ®­îc. Sãc bay còng cã mµng nèi liÒn ch©n víi cæ. Heo vßi gièng nh­ 1 con lîn nhá nh­ng l¹i cã vßi nh­ vßi voi.
X¸c ®Þnh ®èi t­îng ®­îc TM trong VB. Néi dung cña ®o¹n v¨n ®· TM vÒ ®Æc ®iÓm nµo cña ®èi t­îng?
X¸c ®Þnh nh÷ng c©u v¨n cã chøa yÕu tè miªu t¶ trong v¨n b¶n vµ nªu râ vai trß cña nh÷ng yÕu tè miªu t¶ trong qu¸ tr×nh thuyÕt minh vÒ ®Æc ®iÓm cña ®èi t­îng.
 Sö dông yÕu tè miªu t¶ kÕt hîp víi c¸c ph­¬ng ph¸p TM ®Ó hoµn thµnh 1 ®o¹n v¨n TM trªn c¬ së triÓn khai c©u chñ ®Ò sau:
	“C©y tre ®­îc sö dông nhiÒu trong ®êi sèng sinh ho¹t hµng ngµy cña ng­êi ViÖt Nam”.
	Gîi ý: 
 -CÇn khai th¸c vÒ t/d, ý nghÜa cña c©y tre trong ®êi sèng sinh ho¹t cña ng­êi VN.
-Sö dông yÕu tè miªu t¶ khi TM vÒ c«ng dông cña tre nøa trong viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm phôc vô ®êi sèng s¶n xuÊt, sinh ho¹t.
I.KiÕn thøc c¬ b¶n:
-VBTM lµ lo¹i VB cã nhiÖm vô giíi thiÖu vÒ 1 ®èi t­îng cô thÓ víi nh÷ng néi dung to¸t lªn ®Æc ®iÓm, gi¸ trÞ, qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña ®èi t­îng nªn th­êng ®ßi hái tÝnh chÝnh x¸c, kh¸ch quan, khoa häc. Theo ®ã, c¸ch tr×nh bµy bao giê còng khóc chiÕt, râ rµng.
-Tuy nhiªn, khi TM vÒ nh÷ng h×nh ¶nh, sù viÖc, hiÖn t­îng diÔn ra trong cuéc sèng rÊt cÇn lµm cho ®èi t­îng hiÖn lªn sèng ®éng, gÇn gòi, dÔ c¶m nhËn gióp ng­êi ®äc, ng­êi nghe cã ®­îc nh÷ng nhËn thøc ®Çy ®ñ, s¸ng tá vÒ ®èi t­îng. V× vËy VBTM rÊt cÇn cã sù phï trî cña yÕu tè miªu t¶.
-Khi sö dông yÕu tè miªu t¶ trong VBTM cÇn chó ý:
+ Miªu t¶ trong VBTM cÇn ®¶m b¶o tÝnh ch©n thùc, kh¸ch quan.C¸c h×nh ¶nh miªu t¶ dï cã h×nh thµnh tõ trÝ t­ëng t­îng th× còng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña 1 qu¸ tr×nh tiÕp cËn, quan s¸t ®èi t­îng.
+Miªu t¶ trong VBTM chØ dõng l¹i ë viÖc t¸i hiÖn h×nh ¶nh ®èi t­îng ë 1 chõng mùc nhÊt ®Þnh gióp ng­êi ®äc, ng­êi nghe hiÓu râ them vÒ ®èi t­îng ®ã mµ th«i à cÇn sö dông yÕu tè miªu t¶ võa ph¶i, hîp lÝ.
+ Trong v¨n TM, nh÷ng c©u cã ý nghÜa miªu t¶ nªn dïng ®an xen víi nh÷ng c©u v¨n cã ý nghÜa lÝ gi¶i, minh ho¹.
II. LuyÖn tËp.
Bµi tËp 1: 
Bµi tËp 2: 
4.Cñng cè:
5.H­íng dÉn häc ë nhµ:
N¾m v÷ng néi dung kiÕn thøc.
Hoµn chØnh c¸c bµi tËp.
IV. Rót kinh nghiÖm
Ngµy gi¶ng: 
TiÕt 5
X­ng h« trong héi tho¹i, 
c¸ch dÉn trùc tiÕp vµ c¸ch dÉn gi¸n tiÕp
I - Môc tiªu: gióp HS:
- N¾m v÷ng c¸ch x­ng h« trong héi tho¹i, c¸ch dÉn trùc tiÕp vµ c¸ch dÉn gi¸n tiÕp, vËn dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu cña bµi tËp.
II. ChuÈn bÞ:
-GV:So¹n bµi.
-HS:¤n l¹i kiÕn thøc.
III.Ho¹t ®éng d¹y häc.
1.æn ®Þnh: 
2.KTBC.
3.Bµi míi 
?NhËn xÐt vÒ tõ ng÷ x­ng h« trong héi tho¹i?
?ThÕ nµo lµ lêi dÉn trùc tiÕp vµ lêi dÉn gi¸n tiÕp?
GV h­íng dÉn hs lµm bµi tËp.
I. KiÕn thøc c¬ b¶n:
 1. X­ng h« trong héi tho¹i:
- Tõ ng÷ x­ng h« trong héi tho¹i: TiÕng ViÖt cã 1 hÖ thèng tõ ng÷ x­ng h« ®a d¹ng, phong phó, giµu s¾c th¸i biÓu c¶m.
- ViÖc sö dông tõ ng÷ x­ng h« trong héi tho¹i: phï hîp víi t×nh huèng giao tiÕp, quan hÖ trong giao tiÕp.
2.Ph©n biÖt lêi dÉn trùc tiÕp vµ lêi dÉn gi¸n tiÕp:
- Lêi dÉn trùc tiÕp: nh¾c l¹i nguyªn v¨n lêi nãi hay ý nghÜ cña ng­êi hoÆc nh©n vËt.
- Lêi dÉn gi¸n tiÕp: thuËt l¹i lêi nãi hay ý nghÜ cña nh©n vËt cã ®iÒu chØnh hîp lÝ.
II. LuyÖn tËp.
Bµi tËp 1. Trong T.V, c¸c tõ anh, «ng ®Òu ®­îc sö dông ®Ó chØ ng­êi nãi, ng­êi nghe vµ ng­êi ®­îc nãi ®Õn. H·y lÊy vÝ dô minh ho¹.
Gîi ý: VD:
Anh ®i ch¬i ®©y à ng­êi nãi.
Mêi anh ®i ¨n c¬m à ng­êi nghe.
Anh Êy ®· ®i råi à ng­êi ®­îc nãi ®Õn.
Bµi tËp 2. X¸c ®Þnh ng«i cña tõ “em” trong c¸c tr­êng hîp sau:
Anh em cã nhµ kh«ng? à ng­êi nghe (ng«i thø 2)
Anh em ®i ch¬i víi b¹n råi. à ng­êi nãi.
Em ®· ®i häc ch­a con? à ng­êi ®­îc nãi ®Õn.
Bµi tËp 3. ChuyÓn c¸c lêi dÉn trùc tiÕp trong c¸c tr­êng hîp sau thµnh lêi dÉn gi¸n tiÕp.
ChiÒu h«m qua, Hoµng t©m sù víi t«i: “H«m nay, m×nh ph¶i cè ch¹y cho ®ñ tiÒn ®Ó göi cho con”.
Nam ®· høa víi t«i nh­ ®inh ®ãng cét: “Tèi mai, t«i sÏ gÆp c¸c b¹n ë bÒn nhµ Rång”.
+ Gîi ý: 
Bá dÊu 2 chÊm vµ dÊu ngoÆc kÐp.
Thay vµo phÇn tr­íc lêi dÉn tõ “r»ng” vµ “lµ”.
Thay ®æi mét sè tõ ng÷ hîp lÝ.
Bµi tËp 4. ChuyÓn c¸c lêi dÉn trùc tiÕp sau ®©y thµnh lêi dÉn gi¸n tiÕp, cã thay ®æi cÊu tróc ng÷ ph¸p nh­ng néi dung c¬ b¶n vµ nghÜa biÓu hiÖn kh«ng thay ®æi.
ë bµi “HÞch t­íng sÜ” T.Q.TuÊn kh¼ng ®Þnh: “Tõ x­a, c¸c bËc trung thÇn nghÜa sÜ bá m×nh v× n­íc ®êi nµo kh«ng cã”.
Sau khi h­íng dÉn HS t×m hiÓu bµi, thÇy gi¸o kÕt luËn: “§­êng trßn ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®­êng tËp hîp tÊt c¶ c¸c ®iÓm c¸ch ®Òu 1 ®iÓm nµo ®ã”.
+ Gîi ý: T­¬ng tù BT3.
4.Cñng cè 
5.H­íng dÉn häc ë nhµ:
N¾m v÷ng ND kiÕn thøc.
Hoµn chØnh c¸c bµi tËp.
 IV. Rót kinh nghiÖm
Ngµy gi¶ng: 
TiÕt 6
Tõ t­îng thanh, tõ t­îng h×nh
vµ c¸c biÖn ph¸p tu tõ
I.Môc tiªu: gióp HS:
1. Kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ tõ t­îng thanh, tõ t­îng h×nh vµ c¸c biÖn ph¸p tu tõ, tõ vùng chñ yÕu.
2. VËn dông lý thuyÕt ®Ó thùc hµnh gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu bµi tËp.
3. RLKN p.tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m trong ®o¹n th¬, ®o¹n v¨n.
II. ChuÈn bÞ:
-GV:So¹n bµi.
-HS:¤n l¹i kiÕn thøc.
III.Ho¹t ®éng d¹y häc.
1.æn ®Þnh: 
2.KTBC.
3.Bµi míi 
?ThÕ nµo lµ tõ t­îng thanh, tõ t­îng h×nh?
HS nh¾c l¹i.
?KÓ tªn mét sè biÖn ph¸p tu tõ tõ vùng?§Æc ®iÓm cña mçi biÖn ph¸p?
I. Lý thuyÕt:
* Tõ t­îng thanh, tõ t­îng h×nh:
- Tõ t­îng thanh: m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn, cña con ng­êi.
- Tõ t­îng h×nh: lµ tõ gîi t¶ d¸ng vÎ, h×nh ¶nh, tr¹ng th¸i cña sù vËt.
=> cã t¸c dông gîi t¶ h×nh ¶nh, ©m thanh mét c¸ch cô thÓ, sinh ®éng.
* Mét sè biÖn ph¸p tu tõ tõ vùng.
- So s¸nh: ®èi chiªó sù vËt nµy víi sù vËt kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång.
- Èn dô: gäi tªn sv nµy b»ng tªn sv kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång.
- Ho¸n dô: gäi tªn sv nµy b»ng tªn sv kh¸c cã nÐt gièng nhau.
 ... í tưởng lãng mạn.
- Cảnh ra khơi: vẻ đẹp trê trung, giàu sức sống, đầy khí thế vượt Trường Giang.
- Cảnh trở về: đông vui, no đủ, bình yên.
- Nỗi nhớ: hình ảnh đọng lại, vẻ đẹp, sức mạnh, mùi nồng mặn của quê hương.
3. Kết bài:
Cả bài thơ là một khúc ca quê hương tươi sáng, ngọt ngào, nó là sản phẩm của một tâm hồn trẻ trung, thiết tha đầy thơ mộng.
Đề 3
Phân tích bài thơ “Viếng lăng Bác” của Viễn Phương
Gợi ý:
1. Mở bài:
- Cuộc đời và sự nghiệp của Bác là nguồn cảm hứng vô tận cuả thơ ca.
- Bài thơ “Viếng lăng Bác” đã thể hiện được những cảm súc chân thành tha thiết.
2. Thân bài
a. Khổ 1:
- Mở đầu bằng lối xưng hô: "con” tự nhiên gần gũi.
- Ấn tượng về hàng tre quanh lăng Bác.(Tre t îng trưng cho sức sống và tâm hồn Việt Nam).
b. Khổ 2:
- Mặt trời thật đi qua trên lăng ngày ngày, từ đó liên tưởng và so sánh Bác cũng là một mặt trời rất đỏ (Mặt trời tượng trưng, đem ánh sáng đến cho dân tộc, ánh sáng đó toả sáng mãi mãi).
- Lòng tiếc thương vô hạn của nhân dân: hình ảnh dòng người nối dài vô tân như kết thành tràng hoa dâng Bác.
c. Khổ 3:
- Có cảm giác Bác đang ngủ, một giấc ngủ bình yên có trăng làm bạn.
- Nhưng trở về với thực tại: Bác đã đi xa, một nỗi đau nhức nhối.
d. Khổ 4:
- Lưu luyến bịn rịn không muốn xa Bác.
- Muốn làm “chim, hoa, tre” để được gần Bác
- “Cây tre trung hiếu” thực hiện lí tưởng của Bác, và lời dậy của Bác : “trung với nước hiếu với dân”.
3. Kết bài:
- Nghệ thuật: Bài thơ giàu cảm xúc, âm hưởng trầm lắng, lời thơ tự nhiên.
- Bài thơ gây ấn tượng sâu đậm, trước hết là tiếng nói chân thành, tha thiết của nhà thơ và của chúng ta đối với Bác Hồ kính yêu. 
4. Cñng cè 
5.H­íng dÉn häc bµi: 
ViÕt bµi v¨n hoµn chØnh víi c¸c dµn bµi ®· cã.
iv. rót kinh nghiÖm. 
Ngµy gi¶ng: 
Buæi 5
CÁC THAO TÁC LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. môc tiªu cÇn ®¹t
Gióp HS:
-T×m hiÓu c¸c thao t¸c lËp luËn trong v¨n nghÞ luËn
-HiÓu vµ ¸p dông trong bµi lµm v¨n.
II.ChuÈn bÞ
III. ho¹t ®éng d¹y - häc.
1.æn ®Þnh: 
2.kiÓm tra. 
3.Bµi míi 
A. Khái niệm
Thao tác được dùng để chỉ việc thực hiện những động tác theo trình tự và yêu cầu kỹ thuật nhất định. Thao tác lập luận là quá trình triển khai lí lẽ một cách lô gic nhằm phát hiện thêm một chân lí mới từ chân lí đã có.
Phân biệt thao tác lập luận với các khái niệm khác:
- Yếu tố lập luận: lí lẽ, chứng cứ, kết luận
- Cách triển khai lập luận: diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, nêu phản đề, so sánh, vấn đáp, phân tích nhân quả.
- Phương tiện diễn đạt trong lập luận: miêu tả, tự sự, thuyết minh
B. Các thao tác lập luận
I. Giải thích
1. Khái niệm: GT là vận dụng tri thức để hiểu vấn đề nghị luận một cách rõ ràng và giúp người khác hiểu đúng ý của mình.
 Ví dụ: Giải thích câu thơ sau:
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng (ND - TK)
Trả lời: Đây là câu thơ thứ 3 và 4 của Truyện Kiều. Câu thơ thể hiện sự chiêm nghiệm phổ quát của đại thi hào về cõi nhân sinh: chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau. Cuộc bể dâu là những đổi thay lớn lao bất ngờ ngoài sự toan tính và mong muốn của con người, gây ra nhiều nỗi đau thương. Trong cuộc vần xoay đó làm bật lên những thân phận bất hạnh khiến ND vô cùng thương xót, bất bình. Chinh phụ ngâm cũng có ý thơ gần như vậy: Thuở trời đất nổi cơn gió bụi / Khách má hồng nhiều nỗi truân chuyên.
2. Cách làm:
- Giải thích cơ sở: Giải thích từ ngữ, khái niệm khó, nghĩa đen, nghĩa bóng của từ
- Trên cơ sở đó giải thích toàn bộ vấn đề, chú ý nghĩa tường minh và nghĩa hàm ẩn
 II. Phân tích
1. Khái niệm
Phân tích là chia tách đối tượng, sự vật hiện tượng thành nhiều bộ phận, yếu tố nhỏ để đi sâu xem xét kĩ lưỡng nội dung và mối liên hệ bên trong của đối tượng.
Đối tượng phân tích trong bộ môn văn học: một nhận định, văn bản, tác phẩm, một phần tác phẩm, nhân vật, các yếu tố cụ thể
Tác dụng của phân tích là thấy được giá trị ý nghĩa của sự vật hiện tượng, mối quan hệ giữa hình thức với bản chất, nội dung. Phân tích giúp nhận thức đầy đủ, sâu sắc cái giá trị hoặc cái phi giá trị của đối tượng. Riêng đối với tác phẩm văn học, phân tích là để khám phá ba giá trị của văn học: nhận thức, tư tưởng và thẩm mĩ.
Yêu cầu phân tích: phải nắm vững đặc điểm cấu trúc của đối tượng để chia tách một cách hợp lí. Sau khi phân tích tìm hiểu từng bộ phận, chi tiết phải tổng hợp khái quát lại để nhận thức đối tượng đầy đủ, sâu sắc và trình bày ngắn gọn.
2. Cách phân tích
- Khám phá chức năng biểu hiện của các chi tiết
Ví dụ: Trời thu xanh ngắt mấy từng cao
 Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu. 
 (Nguyễn Khuyến)
Từ xanh ngắt gợi tả không gian trời thu cao xanh vời vợi, nền trời là một màu xanh ngăn ngắt. Màu xanh này gợi tả được cảnh trong veo và thật im vắng, yên tĩnh. Cụm từ mấy từng cao đã diễn tả không gian sâu thẳm vô cùng. Trên nền không gian bao la ấy, tác giả điểm xuyết một cành trúc. Từ láy lơ phơ giàu sức tạo hình, gợi tả cành trúc khẳng khiu, thanh mảnh, nhẹ nhàng, thưa thớt lá, đang đong đưa trong làn gió nhẹ của chiều thu. Nhờ cần trúc với dáng nét lơ phơ mà cảnh thu có vẻ đẹp duyên dáng thơ mộng, thanh thoát.
 - Dùng phép liên tưởng để mở rộng nội dung ý nghĩa
 III. Chứng minh
1. Khái niệm: CM là đưa ra những cứ liệu - dẫn chứng xác đáng để làm sáng tỏ một lí lẽ một ý kiến để thuyết phục người đọc người nghe tin tưởng vào vấn đề.
2. Cách làm
- Đưa lí lẽ trước
- Chọn dẫn chứng và đưa dẫn chứng. Cần thiết phải phân tích dẫn chứng để lập luận CM thuyết phục hơn. 
 IV. Bình luận
1. Khái niệm: Bình luận là bàn bạc đánh giá vấn đề, sự việc, hiện tượng đúng hay sai, hay / dở; tốt / xấu, lợi / hại; để nhận thức đối tượng, cách ứng xử phù hợp và có phương châm hành động đúng.
- Yêu cầu của việc đánh giá là sát đối tượng, nhìn nhận vấn đề toàn diện, khách quan và phải có lập trường tư tưởng đúng đắn, rõ ràng.
2. Cách làm:
BL luận có hai phần:
- Đưa ra những nhận định về đối tượng nghị luận.
Thông thường, những nhận định được rút ra từ kết quả phân tích
- Trên cơ sở của những nhận định, người viết đánh giá vấn đề
Muốn đánh giá vấn đề một cách thuyết phục thì phải có lập trường đúng đắn và nhất thiết phải có tiêu chí.
Trong văn NL xã hội, thì dựa vào lập trường nhân dân và tiêu chí đạo lí...
Trong văn NL văn học, thì dựa vào lập trường nhân dân, quyền con người và tiêu chí là tính khách quan của đời sống,sự tiến bộ của văn học, đối với tác phẩm cụ thể thi tiêu chí là giá trị nhận thức, giá trị tư tưởng, giá trị thẩm mĩ.
 V. So sánh
1. Khái niệm:
So sánh là một thao tác lập luận nhằm đối chiếu hai hay nhiều sự vật, đối tượng hoặc là các mặt của một sự vật để chỉ ra những nét giống nhau hay khác nhau, từ đó thấy được giá trị của từng sự vật hoặc một sự vật mà mình quan tâm. 
Hai sự vật cùng loại có nhiều điểm giống nhau thì gọi là so sánh tương đồng, có nhiều điểm đối chọi nhau thì gọi là so sánh tương phản.
Tác dụng của so sánh là nhằm nhận thức nhanh chóng đặc điểm nổi bật của đối tượng và cùng lúc hiểu biết được hai hay nhiều đối tượng.
2. Cách làm
- Trước hết là cần xác định đối tượng nghị luận từ đó tìm một đối tượng tương đồng hay tương phản, hoặc cần so sánh hai đối tượng cùng lúc
- Chỉ ra những điểm giống nhau giữa các đối tượng.
- Dựa vào nội dung cần tìm hiểu, chỉ ra điểm khác biệt giữa các đối tượng.
- Xác định giá trị cụ thể của các đối tượng.
Ví dụ 1: So sánh nghị luận về tư tưởng đạo lí và nghị luận về hiện tượng đời sống và cách làm bài.
Nghị luận về tư tưởng đạo lí và nghị luận về hiện tượng đời sống là hai dạng đề cụ thể của nghị luận xã hội. Nghĩa là, bàn bạc để hiểu một cách thấu đáo cũng như vận dụng vấn đề nghị luận vào đời sống và bản thân.Vấn đề đạo lí có tính chất truyền thống nhằm rèn luyện đạo đức nhân cách. Vấn đề hiện tượng đời sống mang tính thời sự nóng hổi nhằm mục đich rèn luyện ý thức công dân. Đối tượng nghị luận có khác nhau nhưng cách làm bài giống nhau
Phần mở bài ta nên tìm hiểu và nói rõ nguyên nhân vì sao xuất hiện vấn đề trên và giới thiệu đề bài
Phần thân bài ta làm lần lượt các ý sau
1. Giải thích chi tiết và tổng quát vấn đề nghị luận
2. Đưa dẫn chứng cụ thể đồng thời phân tích để thấy việc đúng / sai của vấn đề.
Nhận đinh khái quát việc đúng / sai, hoặc nửa đúng nửa sai của vấn đề. Khi lấy dẫn chứng bạn cần có phương pháp và tránh hiện tượng lấy quá nhiều hoặc quá ít dẫn chứng.
3. Bàn bạc mở rộng vấn đề: bạn nên tìm hiểu các khía cạnh còn lại của vấn đề; lật ngược vấn đề để hiểu chắc chắn hơn và tìm hiểu tác dụng, ý nghĩa của vấn đề đối với bản thân và đời sống
Phần kết bài nên nhấn mạnh lần nữa giá trị của vấn đề.
 VI. Lập luận bác bỏ
1. Khái niệm: Bác bỏ là chỉ ra ý kiến sai trái của vấn đề trên cơ sở đó đưa ra nhận định đúng đắn và bảo vệ ý kiến lập trường đúng đắn của mình.
2. Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ
- Muốn bác bỏ một ý kiến sai thì phải dẫn đầy đủ ý kiến đó. Sau đó làm sáng tỏ hai phương diện: sai ở chỗ nào và vì sao như thế là sai. Trả lời vì sao như thế là sai, đó chính là thao tác lập luận bác bỏ.
- Để khẳng định ý kiến sai cần xem xét ba yếu tố: luận điểm, luận cứ, luận chứng.
- Bác bỏ ý kiến sai là dùng lý lẽ và dẫn chứng để phân tích, lí giải tại sao như thế là sai.
* Lưu ý: Trong thực tế, một vấn đề nhiều khi có mặt đúng, mặt sai. Vì vậy, khi bác bỏ hoặc khẳng định cần cân nhắc, phân tích từng mặt để tránh tình trạng khẳng định chung chung hay bác bỏ, phủ nhận tất cả.
3. Cách sử dụng
Bác bỏ một ý kiến sai có thể thực hiện bằng nhiều cách: bác bỏ luận điểm, bác bỏ luận cứ, bác bỏ cách lập luận hoặc kết hợp cả ba cách.
a. Bác bỏ luận điểm: thông thường có hai cách bác bỏ
- Dùng thực tế để bác bỏ: Nếu luận điểm đi ngược lại với thực tế thì ta dùng thực tế để bác bỏ.
- Dùng phép suy luận: Từ thực tế, ta có thể thêm suy luận để cái sai ấy bộc lộ rõ hơn.
b. Bác bỏ luận cứ: Là vạch ra tính chất sai lầm, giả tạo trong lý lẽ và dẫn chứng được sử dụng.
c. Bác bỏ lập luận: Là vạch ra sự mâu thuẫn, không nhất quán, phi lôgíc trong lập luận của đối phương.
* Lưu ý: Mục đích của bác bỏ là bảo vệ chân lí, xác nhận sự thật. Nếu xa rời mục đích chân lí thì sự bác bỏ trở thành nguỵ biện, vô bổ và có hại.
Bài viết có bố cục như sau:
Đoạn 1: Xác định luận điểm cần bác bỏ.
Đoạn 2: Phân tích để thấy rõ thực chất của luận điểm.
Đoạn 3: Dùng luận cứ để bác bỏ luận điểm.
 C. Vận dụng kết hợp các thao tác lập luận
1. Vì sao phải sử dụng kết hợp các thao tác lập luận?
Viết văn nghị luận là thể hiện sự hiểu biết, nhận thức, khám phá của mình về đối tượng nghị luận nhằm nâng cao trình độ, năng lực, giúp người khác cùng hiểu và tin vào vấn đề. Đồng thời người viết cũng thể hiện chính kiến, thái độ, sự đánh giá vấn đề, không ngừng đưa ra những điều chỉnh tích cực nhằm nâng cao sự tiến bộ trong lĩnh vực văn minh tinh thần của văn học. Do đó phải sử dụng kết hợp các thao tác lập luận.
- hiểu biết, nhận thức --> giải thích
- khám phá --> phân tích
- đánh giá --> bình luận.