Giáo án tự chọn môn Ngữ văn 9 - Tiết 7: Nghĩa tường minh và hàm ý

NS: 
NG: 
Tiết 7
Tiếng Việt
Nghĩa tường minh và hàm ý
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS.
 - Nắm được khái niệm nghĩa tường minh và hàm ý.
 - Rèn luyện kĩ năng SD hàm ý trong giao tiếp hàng ngày và trong viết văn.
B. chuẩn bị: 
 - G: GA; SGK; bảng phụ; phiếu học tập;...
 - H: bài soạn;...
C. phương pháp: 
 - G: PT; phát vấn; quy nạp thực hành;...
 - H: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;...
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp:
II. Kiểm tra bài cũ: 
 Kiểm tra vở soạn của HS.
III. nội dung Bài mới: 
 Trong cuộc sống, không phải lúc nào chúng ta cũng nói trực tiếp, rõ ràng VĐ mà mình cần nói; đôi khi chúng ta phải ăn nói tế nhị, khéo léo đó được gọi là hàm ý. Vậy nghĩa tường minh và hàm ý là gì? Thầy trò chúng ta cùng tìm hiểu.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
G Treo bảng phụ: Tìm các hàm ý trong những câu in đậm sau:
a. Tôi muốn thử sức mình nên nhìn mẹ tôi:
 - Mẹ đưa bút thước cho con cầm.
Mẹ tôi cúi đầu nhìn tôi với cặp mắt thật âu yếm:
 - Thôi để mẹ cầm cũng được.
(Thanh Tịnh, Tôi đi học)
b. Tính ra cậu Vàng cậu ấy ăn khoẻ hơn cả tôi, ông giáo ạ. Mỗi ngày cậu ấy ăn thế, bỏ rẻ cũng mất hào rưỡi, 2 hào đấy. Cứ mãi thế này thì tôi lấy tiền đâu mà nuôi được? Mà cho cậu ấy ăn ít thì cậu ấy gầy đi, bán hụt tiền, có phải hoài không? Bây giờ cậu ấy béo trùng trục, mua đắt, người ta cũng thích
(Nam Cao, Lão Hạc)
c. - Xe đâu không dắt vào, lại để ngoài cổng à?
 - Xe sáng nay anh Toàn đi sớm.
G Treo bảng phụ: Cho câu sau: 
Hôm nay trời đẹp.
a. Đặt 1 tình huống giao tiếp có SD câu trên.
b. Xác định hàm ý của câu trong tình huống SD đó.
G Treo bảng phụ: Cho biết hàm ý của những câu sau:
a. - Bây giờ mới 11h thôi.
 - Bây giờ đã 11h rồi.
b. - Hôm nay chỉ có 5 bài tập về nhà thôi.
 - Hôm nay chỉ có những 5 bài tập về nhà cơ.
G Treo bảng phụ: Tìm 1 câu có hàm ý từ chối các lời đề nghị sau:
a. Tối nay đi xem với mình đi.
b. Ngày mai đi học, qua đèo tớ đi với nhé.
- Mẹ đưa bút thước cho con cầm. (con muốn thử sức con).
 - Thôi để mẹ cầm cũng được. (Mẹ không đưa cho con cầm đâu).
- Tôi muốn bán cậu Vàng đi.
- Xe sáng nay anh Toàn đi sớm. (Hôm nay mình không đi xe).
a. Nam muốn rủ Dũng đi chơi. Nam nói với Dũng:
- Hôm nay, trời đẹp.
b. Hàm ý: Chúng mình đi chơi đi.
a. - Bây giờ mới 11h thôi. (còn sớm, cứ từ từ đã).
- Bây giờ đã 11h rồi. (muộn rồi, nhanh lên).
b. - Hôm nay chỉ có 5 bài tập về nhà thôi. (ít bài tập về nhà, có nhiều thời gian để làm việc khác).
- Hôm nay chỉ có những 5 bài tập về nhà cơ. (nhiều bài tập về nhà, không có nhiều thời gian để làm việc khác).
a. Rất tiếc, tối nay mình phải đến thăm ông bà ngoại (không đi với bạn được).
b. Xe đạp của tớ bị hỏng mấy ngày nay rồi (không thể đèo cậu được).
Bài 1:
Bài 2:
Bài 3:
Bài 4:
IV. Củng cố: 
 ? Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý?
 ? Viết 1 đoạn đối thoại có câu chứa nghĩa tường minh. Có câu chứa nghĩa hàm ý?
 ? Tìm trong ca dao; tục ngữ; thơ ca;... có nghĩa tường minh.
V. Hướng dẫn: 
 - Xem lại lí thuyết và hoàn thành bài tập.
 - Soạn bài: NL về 1 đoạn thơ, bài thơ.
E. Rút kinh nghiệm:
...