Giáo án Vật lý Lớp 9 - Tiết 10, Bài 10: Biến trở - Điện trở dùng trong kĩ thuật - Năm học 2018-2019

Tuần 6
Ngày soạn: 19/09/2018
Ngày dạy: 24/09/2018
Tiết 10
BIẾN TRỞ-ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KĨ THUẬT.
I.MỤC TIÊU: 
1. Kiến thức: -Nêu được biến trở là gì và nêu được nguyên tắc hoạt động của biến trở.
-mắc được biến trở vào mạch điện để điều chỉnh cường độ dòng điện chạy qua mạch.
-Nhận ra được các điện trở dùng trong kĩ thuật.
2. Kĩ năng: Mắc và vẽ sơ đồ mạch điện có sử dụng biến trở.
3. Thái độ: ham hiểu biết. Sử dụng an toàn điện.
II.CHUẨN BỊ ĐỒ DÙNG.
 Đối với mỗi nhóm HS: 
-Biến trở con chạy (20Ω-2 A). -Chiết áp (20Ω-2A). -Nguồn điện 3V. -Bóng đèn 2,5V-1W. - Công tắc. -Dây nối.
-3 điện trở kĩ thuật có ghi trị số điện trở.
-3 điện trở kĩ thuật có các vòng màu.
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC.
Hoạt động1: KIỂM TRA BÀI CŨ-TỔ CHỨC TÌNH HUỐNG HỌC TẬP.
1. Điện trở của dây dẫn phụ thuộc vào những yếu tố nào? Phụ thuộc như thế nào? Viết công thức biểu diễn sự phụ thuộc đó.
2. Từ công thức trên, theo em có những cách nào để làm thay đổi điện trở của dây dẫn.
-Từ câu trả lời của HS→GV đặt vấn đề vào bài mới: Trong 2 cách thay đổi trị số của điện trở, theo em cách nào dễ thực hiện được?
→Điện trở có thể thay đổi trị số gọi là biến trở→Bài mới.
1.Điện trở của dây dẫn tỉ lệ thuận với chiều dài l của dây, tỉ lệ nghịch với tiết diện S của dây dẫn và phụ thuộc vào vật liệu làm dây dẫn.
. Trong đó: R là điện trở của dây dẫn (Ω); là điện trở suất (Ωm); l là chiều dài dây dẫn (m); 
S là tiết diện dây dẫn (m2).
2. Từ công thức tính R ở trên, muốn thay đổi trị số điện trở của dây dẫn ta có các cách sau:
-Thay đổi chiều dài dây.
-hoặc thay đổi tiết diện dây.
-Cách thay đổi chiều dài dây dễ thực hiện được. khi thay đổi chiều dài dây thì trị số điện trở thay đổi.
Hoạt động 2: TÌM HIỂU CẤU TẠO VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BIẾN TRỞ.
Treo tranh vẽ các loại biến trở.
Yêu cầu HS quan sát ảnh chụp các loại biến trở, kết hợp với hình 10.1, trả lời C1.
-Gv đưa ra các loại biến trở thật, gọi HS nhận dạng các loại biến trở, gọi tên chúng.
-Dựa vào biến trở đã có ở các nhóm, đọc và trả lời câu C2.
Muốn biến trở con chạy có tác dụng làm thay đổi điện trở phải mắc nó vào mạch điện qua các chốt nào?
-Gv gọi HS nhận xét, bổ xung. Nếu HS không nêu được đủ cách mắc, GV bổ sung.
-Gv giới thiệu các kí hiệu của biến trở trên sơ đồ mạch điện, HS ghi vở.
-Gọi HS trả lời C4.
Chuyển ý: Để tìm hiểu xem biến trở được sử dụng như thế nào? Ta tìm hiểu tiếp phần 2.
Biến trở.
1.Tìm hiểu cấu tạo và hoạt động của biến trở.
C1: các loại biến trở: Con chay, tay quay, biến trở than ( chiết áp).
C2: Hai chốt nối với 2 đầu cuộn dây của biến trở là A, B trên hình vẽ. nếu mắc 2 đầu A, B của cuộn dây này nối tiếp vào mạch điện thì khi dịch chuyển con chạy C không làm thay đổi chiều dài cuộn dây có dòng điện chạy qua→Không có tác dụng làm thay đổi điện trở.
-HS chỉ ra các chốt nối của biến trở khi mắc vào mạch điện và giải thính vì sao phải mắc theo các chốt đó.
Hoạt động 3: SỬ DỤNG BIẾN TRỞ ĐỂ ĐIỀU CHỈNH CƯỜNG ĐỘ DÒNG ĐIỆN
-Yêu cầu HS quan sát biến trở của nhóm mình, cho biết số ghi trên biến trở và giải thích ý nghĩa con số đó.
-Yêu cầu HS trả lời câu C5.
-Hướng dẫn thảo luận →Sơ đồ chính xác.
-Yêu cầu các nhóm mắc mạch điện theo sơ đồ, làm thí nghiệm theo hướng dẫn ở câu C6. Thảo luận và trả lời câu C6.
-Biến trở là gì? Biến trở có thể được dùng làm gì?→Yêu cầu ghi kết luận đúng vào vở.
-GV liên hệ thực tế: Một số thiết bị điện sử dụng trong gia đình sử dụng biến trở than (chiết áp) như trong rađiô, tivi, đèn để bàn ...
2.Sử dụng biến trỏ để điều chỉnh dòng điện.
(20Ω-2A) có nghĩa là điện trở lớn nhất của biến trở là 20Ω, cường độ dòng điện tối đa qua biến trở là 2A.
C5:
C6: Khi di chuyển con chạy của biến trở (thay đổi chiều dài dây dẫn tham gia mạch điện) thì điện trở của biến trở tham gia mạch điện thay đổi. Do đó cường độ dòng điện trong mạch thay đổi.
*Kết luận: Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được dùng để điều chỉnh cường độ dòng điện trong mạch.
Hoạt động.4: NHẬN DẠNG HAI LOẠI ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KĨ THUẬT 
-Hướng dẫn trung cả lớp trả lời câu C7.
Lớp than hay lớp kim loại mỏng có tiết diện lớn hay nhỏ →R lớn hay nhỏ .
-Yêu cầu HS quan sát các loại điện trở dùng trong kĩ thuật của nhóm mình, kết hợp với câu C8, nhận dạng hai loại điện trở dùng trong kĩ thuật. 
-GV nêu VD cụ thể cách đọc trị số của hai loại điện trởdùng trong kĩ thuật. 
C7: Điện trở dùng trong kĩ thuật được chế tạo bằng 1 lớp than hay lớp kim loại mỏng →S rất nhỏ →có kích thước nhỏ và R có thể rất lớn.
 -Hai loại điện trở dùng trong kĩ thuật:
+Có trị số ghi ngay trên điện trở.
+Trị số được thể hiện bằng các vòng màu trên điện trở.
Hoạt động.5: VẬN DỤNG - CỦNG CỐ- H.D.V.N.
-Yêu cầu cá nhân HS hoàn thành câu C9.
-Yêu cầu HS làm bài 10.2 (tr 15-SBT)
C9:
Bài 10.2
Tóm tắt:
Biến trở (20Ω-2,5A);;l=50m
a)Giải thích ý nghĩa con số.
Umax=?S=?
Bài giải:
Ý nghĩa của con số: 50 là điện trở lớn nhất của biến trở; 2,5A là cường độ dòng điện lớn nhất mà biến trở chịu được.
Hiệu điện thế lớn nhất được phép đặt lên hai đầu dây cố định của biến trở là:
C) Từ công thức:
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ: Đọc phần có thể em chưa biết.
-Ôn lại các bài đã học.
-Làm nốt bài tập 10(SBT).