Hướng dẫn ôn tập thi vào lớp 10 THPT môn Ngữ văn

HƯỚNG DẪN ÔN TẬP THI VÀO LỚP 10 THPT
- Bài tập: Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của tác giả Phạm Tiến Duật bằng một đoạn văn ngắn (khoảng 5 câu), có sử dụng câu ghép và phép thế.
- Đoạn văn minh hoạ: “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” (1969) là tác phẩm thuộc chùm thơ của Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 – 1970, sau in trong tập “ Vầng trăng - Quầng lửa” (1). Năm1964, rời mái trường Đại học Sư phạm Hà Nội với tuổi 23, chàng sinh viên quê Phú Thọ Phạm Tiến Duật bước vào đời lính chiến đấu và hoạt động (công tác tuyên huấn) trên con đường chiến lược Trường Sơn những năm tháng đánh Mĩ ác liệt nhất (2). Thơ ca của Phạm Tiến Duật không phải là sự chắt ra từ đời sống mà là toàn vẹn đời sống thường nhật ở chiến trường( 3). Khói lửa chiến trường, chủ nghĩa anh hùng Việt Nam, những cô gái thanh niên xung phong, những chiến sĩ lái xe dũng cảm, in dấu chói lọi, kì vĩ như những tượng đài trong thơ ông (4). Ông đã góp vào vườn thơ đất nước một hình tượng người lính khá độc đáo với “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” - người chiến sĩ lái xe dũng cảm, lạc quan và có chút bốc tếu ngang tàng trên tuyến đường huyết mạch Trường Sơn thời đánh Mĩ (5).
( Câu 3 là câu ghép; dùng phép thế đại từ: Phạm Tiến Duật – ông).
Ví dụ 2:
- Bài tập: Viết đoạn văn ngắn trình bày hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận, trong đó có sử dụng câu hỏi tu từ ( gạch chân câu văn đó).
- Đoạn văn minh hoạ:
Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào “ Thơ mới” giai đoạn 1932 – 1959(1). Sau Cách mạng, thơ Huy Cận có phần chững lại(2). Năm 1958 các văn nghệ sĩ đi thực tế tìm hiểu cuộc sống mới để lấy đề tài, cảm hứng sáng tác, nhà thơ Huy Cận đã đi thực tế dài ngày ở Quảng Ninh(3). Vẻ đẹp của vùng biển Hòn Gai cùng với không khí làm ăn sôi nổi, hào hùng tràn đầy niềm tin trong những năm đầu xây dựng XHCN ở miền Bắc làm cho hồn thơ của Huy Cận “nảy nở” trở lại(4). Ông đã sáng tác bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá” trong thời gian ấy, bài thơ được in trong tập thơ “ Trời mỗi ngày lại sáng”(5). Phải chăng bài thơ là “ món quà vô giá” mà nhà thơ tặng lại vùng biển Hòn Gai yêu dấu?(6) Bài thơ làm bằng cảm hứng lãng mạn kết hợp với cảm hứng về thiên nhiên vũ trụ tạo ra những hình ảnh thơ rực rỡ, huy hoàng, tráng lệ(7). Nó không chỉ ca ngợi vẻ đẹp lung linh, kì ảo của biển Hòn Gai mà còn ca ngợi không khí là ăn tập thể của HTX ngư dân trong những năm đầu xây dựng CNXH(8).
( Câu 6 là câu hỏi tu từ)
Ví dụ 3:
- Bài tập: Viết đoạn văn trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải, trong đó có câu mở rộng thành phần ( gạch chân câu đó).
- Đoạn văn minh hoạ:
Thanh Hải là một nhà thơ cách mạng, tham gia hai cuộc kháng chiến, bám trụ ở quê hương Thừa – Thiên - Huế(1). Ông có công trong việc xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày đầu kháng chiến (2). Bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” được sáng tác tháng 11 năm 1980, chỉ ít lâu sau thì nhà thơ qua đời(3). Mặc dù bị bệnh trọng, đang nằm trên giường bệnh nhưng với tình yêu đời, yêu cuộc sống, Thanh Hải mở rộng hồn mình để cảm nhận mùa xuân thiên nhiên của đất nước, mùa xuân của Cách mạng(4). Bài thơ như một lời tâm niệm chân thành, gửi gắm thiết tha của nhà thơ để lại cho đời trước lúc ông đi xa (5).