Ngữ văn 9 - Cảm xúc về mùa xuân của Thanh Hải qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”

DÀN Ý BÀI THUYẾT TRÌNH:
A.Tên đề tài: Cảm xúc về mùa xuân của Thanh Hải qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”
B.Dàn ý của bài thuyết trình:
I. Đặt vấn đề: 
Cuối năm 1980, từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của lòng người trong mùa xuân lớn của đất nước, vượt lên trên nỗi đau đớn, vật vã bởi bệnh tật, Thanh Hải đã rộng mở lòng mình giao hoà cùng thiên nhiên, đất trời và cho ra đời một thi phẩm trữ tình, ghi lại những xúc cảm của lòng mình- “Mùa xuân nho nhỏ”. Thi phẩm đã để lại trong lòng bạn đọc biết bao rung cảm bởi những lời thơ thật nhân hậu, thiết tha và thanh thản, không hề gợn một nét buồn u ám của cuộc đời sắp tắt. Bài thơ không chỉ cho ta cảm nhận bức tranh xuân tươi đẹp, đặc trưng của xứ Huế, bài thơ còn cho ta cảm nhận tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương, đất nước tha thiết, tình cảm gắn bó sâu nặng của nhà thơ với cuộc đời. Có thể nói, bài thơ là tiếng lòng, là dòng cảm xúc về mùa xuân của Thanh Hải .
II.Giải quyết vấn đề:
1.Luận điểm 1:
	 - Tình yêu quê hương tha thiết, sâu nặng của Thanh Hải trước mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên, đất trời
2.Luận điểm 2:
	 - Tinh thần lạc quan, niềm tin yêu cuộc sống trước mùa xuân sôi động của đất nước, cách mạng
3.Luận điểm 3:
	- Khát vọng hoà nhập, tận hiến- lẽ sống cao đẹp của nhà thơ- mùa xuân của lòng người.
III/.Kết thúc vấn đề:
Bài thơ khép lại nhưng âm hưởng ngọt ngào của sắc xuân xứ Huế vẫn ngân nga trong mỗi chúng ta với giai điệu trầm lắng, thiết tha. Tình yêu quê hương đất nước, tinh thần lạc quan, niềm tin yêu tha thiết với cuộc đời vẫn tuôn trào, vẫn dào dạt trong tâm hồn nhà thơ Thanh Hải. Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" đã đề cập đến một vấn đề nhân sinh có ý nghĩa lớn lao trong cuộc sống. Đó là lối sống cao đẹp, là thức trách nhiệm của cá nhân đối với cuộc đời. Thanh Hải đã ra đi nhưng ước nguyện khiêm nhường, thiết tha, kín đáo mà mãnh liệt của nhà thơ đã đi vào lòng người. Đó không chỉ là ước nguyện của riêng nhà thơ- mà nó đã trở thành ước nguyện chung của cả một dân tộc, thời đại. Vậy thì, mỗi người trong chúng ta hãy làm như Thanh Hải, hoá thân thành một “mùa xuân nho nhỏ” để góp phần làm nên mùa xuân tươi đẹp, trường tồn cho đất nước!
- Kính thưa quý thầy cô trong Ban giám khảo!
- Kính thưa quý thầy cô cùng các bạn về dự Hội thi TTVH hôm nay!
	Đầu tiên em xin gửi đến quý thầy cô và các bạn lời chúc sức khoẻ và lời chào trân trọng nhất! Sau đây, em xin phép được trình bày đề tài thuyết trình văn học của mình.
Kính thưa quý thầy cô!
Thưa các bạn!
Nhà thơ Xuân Diệu đã từng nói: "Mùa xuân là bình minh của tuổi trẻ. Đó là mùa xuân của sự sống, tình yêu và hạnh phúc". Đúng vậy, mùa xuân về cây cối đâm chồi, nảy lộc, vạn vật sinh sôi nảy nở, trăm hoa khoe sắc, toả hương. Tất cả như bừng lên sức sống mãnh liệt dưới ánh nắng xuân ấm áp. Mùa xuân còn đem đến cho lòng người nhiều niềm vui và hạnh phúc. Có lẽ vì thế mà từ xưa đến nay, mùa xuân đã trở thành nguồn cảm hứng cho bao văn nhân, thi sĩ. Cuối năm 1980, từ xúc cảm trước mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của con người trong mùa xuân lớn của đất nước, vượt lên trên nỗi đau đớn, vật vã bởi bệnh tật, Thanh Hải đã rộng mở lòng mình giao hoà cùng thiên nhiên, đất trời và cho ra đời một thi phẩm trữ tình, ghi lại những xúc cảm của lòng mình- “Mùa xuân nho nhỏ”. Thi phẩm đã để lại trong lòng bạn đọc biết bao rung cảm bởi những lời thơ thật nhân hậu, thiết tha và thanh thản, không hề gợn một nét buồn u ám của cuộc đời sắp tắt. Bài thơ không chỉ cho ta cảm nhận bức tranh xuân tươi đẹp, đặc trưng của xứ Huế. bài thơ còn cho ta cảm nhận tình yêu cuộc sống, tình yêu quê hương, đất nước tha thiết, tình cảm gắn bó sâu nặng của nhà thơ với cuộc đời. Có thể nói, bài thơ là tiếng lòng, là dòng cảm xúc về mùa xuân của Thanh Hải . Vâng, đó cũng chính là đề tài mà Cẩm Thư - đến từ lớp 9/2- trường THCS Quế An sẽ gửi đến quý thầy cô và các bạn trong Hội thi TTVH hôm nay.
- Kính thưa quý thầy cô, thưa các bạn!
Nhà thơ Thanh Hải (1930 – 1980) tên là Phạm Bá Ngoãn, quê ở huyện Phong Điền, Thừa Thiên - Huế. Ông là người có công lớn đã thắp sáng ngọn lửa thi ca cách mạng trong lòng miền Nam trong những đêm dài đen tối đầy máu và nước mắt dưới ách thống trị tàn bạo của kẻ thù.
Thơ Thanh Hải gắn liền với cuộc đời cách mạng của tác giả và cuộc chiến đấu giải phóng quê hương. Ngôn ngữ trong thơ ông thường trong sáng, giàu âm điệu, nhạc điệu, cảm xúc thiết tha, chân thành và lắng đọng, đậm đà sắc hương của một hồn thơ xứ Huế. Một số sáng tác tiêu biểu cho phong cách ấy của ông như: "Những đồng chí trung kiên", "Huế mùa xuân", "Dấu võng Trường Sơn",.. các bài thơ: "Cháu nhớ Bác Hồ", "Mồ anh hoa nở"...
“Mùa xuân nho nhỏ” được viết chỉ ít ngày trước khi tác giả qua đời và trong hoàn cảnh đất nước ta mới thống nhất lại đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách gay gắt. Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn, gồm sáu khổ thơ, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm cùng những phép so sánh và ẩn dụ đầy sáng tạo.
- Kính thưa quý thầy cô, thưa các bạn!
Nguồn mạch trữ tình của bài thơ bắt đầu từ những xúc cảm trực tiếp, hồn nhiên trong trẻo trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên. Từ đó, liên tưởng tới mùa xuân của đất nước, cách mạng rồi đẩy mạnh đến đỉnh cao của sự hứng khởi ấy là mùa xuân rạo rực của lòng người. Mở đầu bài thơ, bằng lời thơ thì thầm, nhỏ nhẹ với chất giọng rất Huế, Thanh Hải đã gợi lên trước mắt ta một bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế tươi đẹp:
 Mọc giữa dòng sông xanh
 Một bông hoa tím biếc
 Ơi con chim chiền chiện
 Hót chi mà vang trời
 Từng giọt long lanh rơi
 Tôi đưa tay tôi hứng
	Chỉ bằng vài nét phác hoạ được chọn lọc một cách tinh tế: Một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời tác giả đã làm hiện lên bức tranh mùa xuân quê hương với không gian khoáng đãng, cao rộng. Bức tranh ấy được mở ra bởi chiều dài của dòng sông, chiều cao của bầu trời, và chiều sâu của cảm xúc. Màu sắc cũng thật hài hoà, dịu mát, đậm đà sắc Huế. Quả thật nhà thơ rất khéo léo khi chọn hai gam màu: "xanh" của dòng sông và "tím biếc" của bông hoa. Màu xanh hiền hoà mênh mang của dòng sông làm nền cho sắc tím của cánh hoa thêm xinh đẹp, lộng lẫy. Hình ảnh cánh hoa bé nhỏ, mỏng manh ngoi mình vươn lên giữa dòng sông mênh mông để khoe chút sắc hương là một hình ảnh đẹp, đặc sắc. Nó thể hiện sức sống mãnh liệt của mủa xuân. Màu sắc ấy còn là màu sắc đặc trưng của quê mẹ nhà thơ. Phải chăng, màu tím thân thương ấy là màu tím của hoa lục bình, hoa súng trên dòng Hương Giang rất đỗi thân thuộc, gắn bó với tuổi thơ tác giả? Màu tím biếc ấy còn gợi ta liên tưởng đến những tà áo dài thướt tha, duyên dáng của các cô nữ sinh trung học ở mảnh đất cố đô? Hay màu tím thẫm của dòng Hương Giang êm đềm, thơ mộng trong ánh hoàng hôn? Đặc biệt là âm thanh vang vọng của tiếng chim chiền chiện- con chim thân thuộc của đồng quê say sưa hót mừng đón mùa xuân về càng làm cho bức tranh xuân ấy thêm sống động, náo nức lạ thường! Có lẽ, phải yêu lắm mảnh đất quê hương, phải gắn bó đến máu thịt với khung trời và sắc xuân xứ Huế Thanh Hải mới có thể hình tượng hoá, cụ thể hoá được bức tranh xuân tươi đẹp, đặc trưng như vậy!
Trước vẻ đẹp của mùa xuân đất trời, cảm xúc của nhà thơ như trào dâng. Ông khẽ trách yêu con chim bằng một giọng rất Huế:
	“Ơi con chim chiền chiện
	 Hót chi mà vang trời”
Chim chiền chiện vốn là người bạn thân thiết của nhà nông, tiếng chim hót như khúc nhạc đồng quê gọi xuân về. Tiếng chim ngân vang, rung động đất trời đem đến bao niềm vui, xúc cảm khiến nhà thơ bồi hồi sung sướng:
“Từng giọt long lanh rơi
	 Tôi đưa tay tôi hứng”
Đến đây, hẳn rằng nhiều bạn đọc sẽ ngac nhiên: Giọt gì rơi? Phải chăng đó là giọt nắng, giọt sương hay giọt niềm vui, giọt hạnh phúc? Ồ! “Giọt long lanh” ở đây chính là giọt âm thanh tiếng chim chiền chiện. Nhà thơ lắng nghe tỉếng hót thánh thót của con chim bằng tất cả lòng mình. Trong trạng thái say sưa, ngây ngất đến đê mê ấy, ông như nhìn thấy nó ngưng đọng, kết lại thành từng giọt, long lanh rơi trên bầu trời. Ông có cảm giác như có thể đưa tay hứng lấy chúng một cách nâng niu và trân trọng. Đây là hiện tượng chuyển đổi cảm giác. Tiếng chim được cảm nhận từ thính giác sang thị giác rồi xúc giác- hiện tượng ảo giác. Hiện tượng này chỉ có ở những người say. Rõ ràng, mọi cảm xúc đã được thăng hoa, chất thơ ấy phải chăng đã được lên men từ chính tình yêu quê hương tha thiết, sâu nặng? Nhà thơ đã say mất rồi! Ông say đến ngất ngây trước vẻ đẹp của mùa xuân đất trời xứ Huế - mảnh đất chôn nhau cắt rốn- nơi để thương để nhớ trong tâm hồn thi sĩ! Đoạn thơ quả là một bức tranh xuân tươi đẹp, trong trẻo, tinh khôi. Có bầu trời và dòng sông. Có hoa khoe sắc và có tiếng chim hót... Đằng sau bức tranh ấy là tình cảm gắn bó, là tình yêu quê hương, tình yêu cuộc sống thiết tha của tác giả.
Trong mạch cảm xúc say sưa ngây ngất trước mùa xuân tươi đẹp của thiên nhiên, nhà thơ hướng tình cảm của mình đến những con người tiêu biểu cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nghĩ về mùa xuân của đất nước, của cách mạng:
“Mùa xuân người cầm súng
	 	 Lộc giắt đầy trên lưng
	 	 Mùa xuân người ra đồng
	 	 Lộc trải dài nương mạ”
Hình ảnh "người cầm súng", "người ra đồng" là những hình ảnh biểu trưng cho hai nhiệm vụ: chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc và lao động sản xuất để xây dựng đất nước. Người lính giắt trên lưng vành lá nguỵ trang xanh biếc – mang theo những lộc non - mang theo sức sống của mùa xuân, sức mạnh của dân tộc để bảo vệ Tổ quốc. Người nông dân đem mồ hôi và sức lao động cần cù dệt nên màu xanh cho ruộng đồng, gieo mùa xuân trên từng nương mạ. Mùa xuân xuân như đọng lại trong hình ảnh những "lộc" non theo chân người cầm súng, người ra đồng đến khắp mọi miền Tổ quốc hay chính những con người ấy đang ngày đêm không quản ngại gian khổ, hy sinh, góp phần làm nên mùa xuân cho xã hội, đem niềm vui, niềm hạnh phúc về với mọi nhà?
Cả dân tộc bước vào mùa xuân với khí thế khẩn trương, náo nhiệt:
“Tất cả như hối hả
	 	Tất cả như xôn xao”
Bằng thể thơ năm chữ với cách ngắt nhịp ngắn 2/3 và việc sử dụng chính xác các từ láy: hối hả, xôn xao cùng với phép điệp từ "tất cả", đoạn thơ làm gợi lên nhịp sống sôi động của mùa xuân. Thiên nhiên, vạn vật đang từng ngày, từng giờ sinh sôi, nảy nở. Con người cũng đang vội vàng, khẩn trương hăng say lao động, sẵn sàng chiến đấu để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sau những năm dài chiến tranh tàn khốc, đất nước đang hồi sinh. Cả dân tộc đang ra sức bắt tay vào việc hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng cuốc sống mới.
Từ những cảm xúc ấy, tác giả bồi hồi nhớ lại mà lòng đầy tự hào về những trang sử oai hùng của dân tộc, nghĩ đến sức sống bền vững của đất nước bốn nghìn năm qua bao vất vả gian lao vẫn vượt lên như một vì sao chói sáng lấp lánh:
“Đất nước bốn ngàn năm	
	 Vất vả và gian lao
	 Đất nước như vì sao
	 Cứ đi lên phía trước”
Có thể nói, mùa xuân của đất nước được thi sĩ cảm nhận trong sự tổng kết của chiều dài lịch sử dân tộc. Hình ảnh "đất nước" được so sánh với "vì sao"- nguồn sáng kỳ diệu của thiên hà, vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên và vũ trụ. Dẫu trải qua bao gian khó, chông gai, đất nước vẫn lấp lánh như vì sao, vẫn sáng ngời một niềm niềm tin đầy kiêu hãnh của lạc quan chiến thắng. Đoạn thơ như một điểm nhấn, lời tổng kết về sức sống mãnh liệt của đất nước đồng thời ẩn chứa niềm tự hào, niềm tin yêu của tác giả vào cuộc sống. quả thật Thanh Hải đã rất lạc quan, tin yêu cuộc đời khi viết những vần thơ này!
- Kính thưa quý thầy cô, thưa các bạn!
Có thể khẳng định rằng, mạch nguồn cảm hứng của nhà thơ giữa cái chung với cái riêng có một sự gắn kết, hoà hợp thống nhất.Trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước căng tràn nhựa sống, tràn đầy nhiệt huyết như vậy, Thanh Hải đã cảm nhận được một mùa xuân trỗi dậy tự đáy tâm hồn mình. Đó là mùa xuân của lòng người. Ông muốn góp một Mùa xuân nho nhỏ của lòng mình vào mùa xuân chung của xã hội. Đó là ước nguyện, là tâm niệm của nhà thơ. 
Trước hết là ước nguyện được hoá thân:
	“Ta làm con chim hót
	 Ta làm một cành hoa
	 Ta nhập vào hoà ca
	 Một nốt trầm xao xuyến”
Ước nguyện thật chân thành và tha thiết nhưng cũng thật khiêm tốn. Nhà thơ muốn được góp sức mình dệt nên tương lai của đất nước. Ông muốn được làm một “con chim” dâng tiếng hót trong trẻo cho đời, muốn được làm “một cành hoa” toả ngát hương thơm. Đó là khát vọng được hoà nhập vào cuộc sống, đem cái "tôi" của riêng mình hoà vào cái "ta" chung của đất nước, dân tộc để được cống hiến một phần tốt đẹp của cuộc đời mình cho cuộc đời chung, cho đất nước. Và điều đặc biệt là tác giả chỉ xin làm “một nốt trầm” trong bản hoà tấu muôn điệu nhạc. Bởi lẽ “nốt trầm” nhưng là “nốt trầm xao xuyến” làm lay động lòng người, không phô trương ồn ào nhưng lại có một sức ám ảnh rất lớn với người đọc. Nốt nhạc trầm ấy đã làm nên khúc vĩ thanh cao đẹp của cuộc đời một con người!
Với Thanh Hải, hoá thân là để hiến dâng, để phục vụ cho mục đích cao cả:
“Một mùa xuân nho nhỏ
	 	 Lặng lẽ dâng cho đời”
“Mùa xuân nho nhỏ” ở đây là một hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo. Nó không còn là mùa xuân của thiên nhiên, của đất trời nữa mà nó đã trở thành mùa xuân của lí tưởng, của tiếng lòng cao cả. Nhà thơ muốn dâng trọn mùa xuân nho nhỏ của đời mình cho mùa xuân của đất nước, dân tộc một cách thật âm thầm, lặng lẽ. Cái ước nguyện ấy thật nhỏ nhoi khiêm tốn nhưng cũng thật hữu ích và đáng quý, đáng trân trọng biết bao! Lời thơ tâm tình, tha thiết biểu hiện một lẽ sống cao đẹp. Nó thể hiện ý thức trách nhiệm đối với quê hương, đất nước. Khát vọng được cống hiến ấy đã trở thành ý thức bất diệt trong tâm trí nhà thơ. Lẽ sống ấy không chỉ của riêng nhà thơ mà còn của biết bao người chiến sĩ cách mạng. Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết:
“Nếu là con chim, chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”
Vâng, “Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình”! Sống là cống hiến. Thanh Hải đã lấy đó làm lẽ sống của đời mình. Vì vậy, nhà thơ đã không ngừng công hiến và cống hiến hết mình, cống hiến đến hơi thở cuối cùng:
“Dù là tuổi hai mươi
	 Dù là khi tóc bạc”
Điệp ngữ "dù là" như là một lời hứa, cũng là một lời tự nhủ với lương tâm của tác giả. Trở lại với cuộc đời của nhà thơ ta nhận thấy sự thật Thanh Hải đã sống như lời thơ ông tâm tình. Cho đến phút cuối của đời mình ông vẫn không ngừng sáng tác. Trước lúc đi xa ông đã để lại cho đời một Mùa xuân nho nhỏ đầy ý nghĩa. 
	Đoạn cuối bài thơ, nhà thơ đã cất lên tiếng hát yêu thương nghe như một lời từ biệt:
“Mùa xuân ta xin hát
 Câu Nam ai, Nam bình
 Nước non ngàn dặm mình
 Nước non ngàn dặm tình
 Nhịp phách tiền đất Huế”
Bài thơ kết thúc bằng một âm điệu dân ca xứ Huế: điệu Nam ai, Nam bình mênh mang tha thiết - biểu hiện niềm tin yêu và sự gắn bó sâu nặng của tác giả với quê hương, đất nước. Bài thơ khép lại nhưng âm hưởng ngọt ngào của sắc xuân xứ Huế vẫn ngân nga trong mỗi chúng ta với giai điệu trầm lắng, thiết tha. Tình yêu quê hương đất nước, tinh thần lạc quan, niềm tin yêu tha thiết với cuộc đời vẫn tuôn trào, vẫn dào dạt trong tâm hồn nhà thơ Thanh Hải. Bài thơ "Mùa xuân nho nhỏ" đã đề cập đến một vấn đề nhân sinh có ý nghĩa lớn lao trong cuộc sống. Đó là lối sống cao đẹp, là thức trách nhiệm của cá nhân đối với cuộc đời. .
 Kính thưa quý thầy cô cùng các bạn!
Thanh Hải đã ra đi nhưng ước nguyện khiêm nhường, thiết tha, kín đáo mà mãnh liệt của nhà thơ đã đi vào lòng người. Đó không chỉ là ước nguyện của riêng nhà thơ- mà nó đã trở thành ước nguyện chung của cả một dân tộc, thời đại. Vậy thì, mỗi người trong chúng ta hãy làm như Thanh Hải, hoá thân thành một “mùa xuân nho nhỏ” để góp phần làm nên mùa xuân tươi đẹp, trường tồn cho đất nước!
Kính thưa quý thầy cô!
Thưa các bạn!
Đề tài thuyết trình văn học của em đến đây là kết thúc, em xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, chú ý lắng nghe của quý thầy cô và các bạn. Kính chúc quý thầy cô cùng các bạn sức khoẻ, chúc Hội thi của chúng ta thành công tốt đẹp.
	Em xin kính chào!