Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm dạy tác phẩm văn học trung đại chương trình lớp 9 THCS

Tên đề tài: 
" kinh nghiệm dạy tác phẩm văn học Trung đại 
chương trình lớp 9 THCS"
Lý do chọn đề tài : 
Văn học trung đại ( còn gọi là văn học viết thời phong kiến hoặc văn học cổ ) , là phần chương trình môn văn lớp 9 suốt học kì I .
Đây là phần khó đối với cả học sinh và giáo viên . Giáo viên ít kiến thức thì dễ hiểu sai , dạy sai . Với học sinh , mọi kiến thức đều xa lạ , từ quan hệ xã hội đến quan điểm nghệ thuật , tư tưởng tác giả , phong cách nghệ thuật ,ngôn ngữ ....Tất cả hầu như lần đầu tiên các em mới biết đến . Đã thế mười thế kỷ văn chương phong phú , mỗi thế kỷ chỉ chọn lọc một , hai bài . Những bước nhảy cóc từ bài nọ sang bài kia cách xa hàng trăm năm khiến cho các em khó mà cảm nhận từng bài cũng như quá trình phát triển của văn chương.
III- Quá trình thực hiện đề tài 
1- Thực trạng ban đầu: 
- Học sinh khó cảm thụ và phân tích tác phẩm văn học trung đại 
- Khả năng vận dụng kiến thức về tác giả , tác phẩm vào kỹ năng làm bài văn nghị luận còn hạn chế .
Từ đó học sinh ngại học , ngại đọc các tác phẩm văn học dẫn đến chất lượng bài viết chưa cao.
2- Số liệu điều tra trước khi thực hiện :
 ( Qua phiếu thăm dò trắc nghiệm )
Đối tượng lớp 9và 9 Năm học 
Năng lực cảm thụ
Tốt - Khá
Trung Bình
Yếu
3- Những biện pháp thực hiện :
Qua nhiều năm giảng dạy , tôi rút ra được một số kinh nghiệm , xin được trao đổi cụ thể như sau :
3.1- Chuẩn bị tâm thế :
Nhân đà phấn khởi vào năm học mới , được lên lớp cuối cấp , tôi động viên các em sẵn sàng , náo nức bước vào một thế giới văn chương đầy bí ẩn và hấp dẫn, nhưng cũng đầy khó khăn thử thách đòi hỏi các "anh cả , chị cả " không sợ mỏi gối chùn chân 
Việc làm này thuộc phạm trù công tác tư tưởng vừa phải làm trước và trong suốt quá trình giảng dạy . Đây là việc rất cần thiết , không làm cho học sinh quyết tâm và hứng khởi như trước khi vào một trận đánh gian nan thì sẽ hạn chế thắng lợi .
Làm thế nào để học sinh hăm hở và biết cách học ? Đó là nghệ thuật của mỗi thầy trước đối tượng cụ thể của mình . Riêng tôi ,đối tượng chủ yếu là học sinh nông thôn , sách tham khảo ít , cha mẹ không giàu tri thức văn học cổ .
Tôi thường dành một buổi ngoại khoá để nói chuyện cho các em thấy ý nghĩa của việc học văn học cổ và cách học nói chung . Bằng nhiệt tình của mình , tôi lôi cuốn các em hăm hở rồi hướng dẫn chuẩn bị học bài đầu tiên một cách cụ thể .
Đương nhiên đã là công tác tư tưởng thì không chỉ làm một lần mà phải thường xuyên đắp bồi , cuốn hút qua từng bài giảng thành công của mình . 
3.2- Động viên khuyến khích học sinh chuẩn bị bài tập thể :
Đúng ra công việc chuẩn bị học văn là phải do cá nhân , nhưng với chương trình này quá khó , các em cần được hỗ trợ nhau bằng sức mạnh tập thể .
Chẳng hạn ở khâu đọc nếu có 5 em đọc , chắc chắn chúng sẽ giúp nhau thấy được cách đọc hay nhất , thông nhất . Từ đó các em phần nào cảm hiểu được ý văn. Khi tìm hiểu các chú giải , tuy chỉ trong phạm vi sách giáo khoa , nhưng do có trao đổi , thảo luận , các em sẽ hiểu rõ hơn và không ít trường hợp đề xuất được thắc mắc bổ ích hoặc giúp nhau rõ hơn về các điển cố .
Những câu hỏi chuẩn bị cho mỗi bài cũng nhiều , lại khó . Nếu không nhờ sức tập thể các em khó lòng hoàn tất và dễ chán nản , qua quýt .
Cách hướng dẫn của tôi là mỗi nhóm từ 3-5 em , nhóm trưởng điều khiển mỗi bạn đọc một lần , nêu câu hỏi rồi cùng trao đổi , sau đó viết theo cá nhân nhất thiết không chép bài của nhau . 
Kinh nghiệm của tôi là lấy tình yêu văn học của mình để hấp dẫn học sinh ,đồng thời luôn có cách kiểm tra nghiêm túc . Thỉnh thoảng tôi lại đi thăm một vài nhóm học tập , gợi ý giúp các em ,vừa động viên vừa nắm tình hình trình độ mà bổ sung , điều chỉnh bài giảng . mặt khác tôi tuyên bố rõ ràng về cách kiểm tra trên lớp .
Kiểm tra cho điểm là cần thiết , nhưng không gì hơn là gây được phong trào tự đánh giá , hào hứng trong học tập . Điều đó còn phụ thuộc khá nhiều vào các giờ lên lớp và các buổi ngoại khoá bổ ích của thầy cho học sinh .
3.3- Giảng dạy trên lớp:
Tôi xin được trình bày tư tưởng của mình : Học sinh cảm thụ một tác phẩm văn chương phải đồng thời cả 2 mặt nội dung và nghệ thuật .
Văn học cổ một phần viết bằng chữ Hán , nghệ thuật thể hiện nhìn chung là ước lệ . Một số tác phẩm viết bằng chữ Nôm lại là thứ tiếng Việt cổ rất xa lạ về âm ,từ , nhịp điệu với ngày nay ...Vậy thì chỉ cần nói tới một lần , không cần thiết phải phân tích , bình giảng cụ thể từng biện pháp một như đối với văn học hiện đại .
Ví dụ : 
" Uốn lưỡi cú diều mà xỉ mắng triều đình . Đem thân dê ,chó mà bắt nạt tể phụ "; 
" Gươm mài đá , đá núi phải mòn . Voi uống nước , nước sông phải cạn "... là những hình ảnh hay , nhưng đều là có sẵn , người thời trước Hưng Đạo và Nguyễn Trãi đã dùng , nên không cần phân tích tỉ mỉ một cách phức tạp bút pháp tạo hình mà chỉ cần để học sinh tự thấy nỗi uất ức, khí hào hùng của người xưa là đủ .
Văn học cổ giống như một tảng băng trôi , có phần nổi , có phần chìm . Phần nổi học sinh có thể tự cảm nhận được , phần chìm rất lớn kia tuỳ theo tình hình mà hướng dẫn các em hiểu được một phần chứ làm sao mà hiểu được tất cả .
Tham kiến thức là bệnh văn chương nghề nghiệp của giáo viên. Kiềm chế được "lòng tham"này không dễ , nó đòi hỏi người thầy phải rất bản lĩnh, biết chọn điểm giảng , biết định điểm dừng .
3.4- Tổ chức ngoại khoá :
Tuỳ theo kết cả ngoai khoá mà trình độ học sinh mà xác định một kế hoạch ngoại khoá phù hợp . Không nhất thiết phải mời học giả này, nhà văn nọ . Tôi thường tổ chức các cuộc thảo luận nho nhỏ ở một không gian thích hợp ở địa phương giữa thầy và trò. Thầy nêu vấn đề , học trò trả lời hoặc một học sinh trình bày , bạn bè cùng trao đổi. ..
Vấn đề tuy nhỏ nhưng phần chuẩn bị của thầy lại không nhỏ . Trước hết giáo viên cần xây dựng một đội ngũ các em nhiệt tình , tin cậy và có năng lực , các em này sẽ là người đọc trước những tài liệu tham khảo mà thầy cung cấp hoặc hướng dẫn sưu tầm , cán sự bộ môn vừa là hạt nhân vừa là cầu nối . Đội ngũ này không cần nhiều , chỉ cần độ 4-5 em cho một lớp là đủ . 
Giờ ngoại khoá của tôi không có gì là to tát , nhưng đạt được 2 yêu cầu :
 + Bổ sung kién thức 
 + Gây hứng thú cho học sinh .
Đương nhiên nơi nào có điều kiện tổ chức rộng lớn hơn , nội dung phong phú hơn thì còn gì bằng. Ngoại khoá không nhất thiết phải là đồ sộ , cầu kỳ , trông chờ ở bên ngoài , bên trên... 
IV- Kết quả so sánh đối chứng 
 Năm học 
Năng lực cảm thụ
Tốt - Khá
Trung Bình
Yếu
V- KẾT LUẬN :
Văn học cổ lớp 9 là phần khó , nếu không tạo ra một ấn tượng mạnh mẽ và cách học tự lực thì khó đạt yêu cầu . Nhiệt tình và công sức của người giáo viên xin dồn chủ yếu vào công việc tổ chức cho các em học ở nhà , học trên lớp , học ngoại khoá thì nhất định sẽ thành công .