Bài soạn môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 46, 47

So¹n: 24/10/09 
Tiết: 46 ĐỒNG CHÍ
 	-Chính Hữu
A.MỤC TIÊU BÀI DẠY: Giúp học sinh:
- Cảm nhận được vẻ đẹp chân thực, giản dị của tình đồng chí, đồng đội và hình ảnh của người lính cách mạng được thể hiện trong bài thơ.
- Nắm được nghệ thuật đặc sắc của bài thơ: chi tiết chân thực, hình ảnh gợi cảm và cô đúc, giàu ý nghĩa biểu trưng.
- Rèn luyện năng lực cảm thụ và phân tích các chi tiết nghệ thuật, các hình ảnh trong tác phẩm thơ giàu cảm hứng hiện thực mà không thiếu sức bay bổng.
- Tích hợp với TV: Tổng kết về từ vựng,TLV: Nghị luận trongvăn bản tự sự,liên hệ với một số bài thơ viết về hình ảnh anh bộ đội thời kì khánh chiến chống Pháp.
B.CHUẨN BỊ:
- GV: Phương pháp vấn đáp, bình giảng
 Bảng phụ,tranh hình ảnh anh bộ đội thời chống Pháp
- H/s: tìm đọc thêm tài liệu tham khảo
C. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1.Tổ chức:
2.Kiểm tra:
- Đọc thuộc lòng và diễn cảm VB trích "Lục Vân Tiên gặp nạn". Nêu nội dung chính của VB này.
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài của H/s
3.Bài mới: Trong thơ ca VN hiện đại,hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ chiếm một vị trí đặc biệt.Rất nhiều nhà thơ đã giành những tình cảm sâu nặng cho đề tài này.Đồng chí của Chính Hữu là một trong những bài thơ như thế
Hoạt động 1: 
- Hướng dẫn H/s đọc: chậm rãi, tình cảm
GV đọc mẫu -> H/s đọc
?Dựa vào phần chú thích, giới thiệu những nét chính về T/g
?Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
?Bài thơ được làm theo thể thơ gì? đặc điểm?
?Tìm bố cục của bài thơ? Nêu nội dung chính của bài thơ?
- 1 H/s đọc 7 câu thơ đầu
?Theo T/g tình đồng chí bắt nguồn trên những cơ sở nào?
- "Quê hương anh 
 Làng tôi nghèo"
Họ có đặc điểm gì chung về hoàn cảnh xuất thân?
? Sự gặp gỡ của họ được môtả như thế nào?
- "Tôi với anh đôi người xa lạ
chẳng hẹn quen nhau,
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
?Vì sao từ mọi phương trời xa lạ, họ lại có được tình đồng chí? ( HS thảo luận)
- Từ mọi phương trời xa lạ, cùng chung mục đích, lí tưởng đã tập hợp lại trong hang ngũ quân đội c¸ch m¹ng và trở nên thân quen nhau. Tình đồng chí còn được nảy sinh từ sự cùng chung nhiệm vụ sát cánh bên nhau trong chiến đấu
?Em hiểu câu thơ "Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ” như thế nào? Tình đồng chí, đồng đội nảy nở và trở nên bền chặt trong sự chan hoà, chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui trong cuộc sống thiếu thốn, gian khổ.
?Từ các câu thơ trên, đến câu thơ thứ 7 tác giả viết: "Đồng chí!", em thấy có đặc điểm gì đặc biệt ở đây?
- "Đồng chí!"
-> 2 tiếng - 1từ - dấu chấm than - một nốt nhấn
=> như một phát hiện, 1 lời khẳng định, lời kết lại có ý ở những câu thơ trên, đồng thời lại có vai trò như một cái bản lề gắn kết đoạn đầu và đoạn thứ 2 của bài thơ với nội dung: biểu hiện cụ thể và cảm động của tình đồng chí giữa những người lính. 
- 1 H/s đọc 10 câu thơ tiếp
? Ba câu thơ đầu cho em biết tình đồng chí ở đây biểu hiện ntn?
- "Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính"
?Em hiểu từ "mặc kệ" ở đây ntn?
Tư thế ra đi dứt khoát,nhưng sâu xa trong lòng họ vẫn nhớ da diết quê hương
?Hiểu câu thơ "Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính" ntn cho đúng?
- Ẩn dụ-diễn tả tình cảm của con người một cách gián tiếp,kín đáo qua các sự vật.
?7 dòng thơ cuối cho em biết thêm được gì ở tình đồng chí? (nhận xét gì về NT của T/g qua những câu thơ này? PT tác dụng)
"Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh
Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi
chân không giày"
?Câu thơ "thương nhau tay nắm lấy bàn tay" gợi cho em suy nghĩ gì?
-> Tình cảm gắn bó sâu sắc giữa những người lính
vừa gián tiếp thể hiện sức mạnh của những tình cảm ấy
?Qua các câu thơ trên hình ảnh anh bộ đội Cụ Hồ buổi đầu kháng chiến hiện lên ntn?
-1 H/s đọc đoạn kết bài thơ
?Ba câu thơ cuối đã vẽ nên một bức tranh như thế nào? Em có cảm nhận gì về bức tranh đó?
Trên phông nền là cảnh rừng đem giá rét,nổi lên ba hình ảnh gắn kết: người lính,khẩu súng và vầng trăng.Trong đó ấn tượng nhất là h/ả người lính đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới sức mạnh của tình đồng đội giúp họ vượt lên những khắc nghiệt của thời tiết và mọi gian khổ thiếu thốn, đã sưởi ấm lòng họ giữa nơi rừng hoang sương muối
?Nêu cảm nhận của em về hình ảnh thơ ở cuối VB "Đầu súng trăng treo" (HS thảo luận)
Suốt đêm vầng trăng ở bầu trời cao xuống thấp dần và có lúc như treo lơ lửng ở trên đầu mũi súng" -> hình ảnh được nhận ra từ những đêm hành quân phục kích của tác giả.Hình ảnh vừa hiện thực ,vừa lãng mạn.
+ Súng và trăng là gần và xa thực tại và mơ mộng, chất chiến đấu và chất trữ tình,chiến sĩ và thi sĩ.
-> Các mặt này bổ sung cho nhau, hài hoà với nhau của cuộc đời người lính cách mạng
*GV Bình: Ngoài cây súng,người lính còn có vầng trăng là bạn.Súng và trăng,một ở gần,một ở xa,một tượng trưng chịư lãng mạn trong tâm hồn người chiến sĩ- thi sĩ làm cho bức tranh có vẻ đẹp vừa thực tế,vừa mơ mộng,vừa mang tính chiến đấu,vừa thấm đậm chất trữ tình.Hai hình ảnh bổ sung cho nhau và trở thành một biểu tượng đẹp về người lính cách mạng.
Cảm nhận của em về hình ảnh người lính qua bài thơ này?
I.TÌM HIỂU CHUNG:
1.Đọc,Tìm hiểu chú thích: (SGK/129, 130)
* Chính Hữu (Trần Đình Đắc)
- Sinh năm: 1926
- Quê: Can Lộc – Hà Tĩnh
- Từ người lính trung đoàn thủ đô trở thành nhà thơ quân đội
- Thơ ông chủ yếu viết về người lính và hai cuộc kháng chiến, đặc biệt là tình cảm cao đẹp của người lính.
* Tác phẩm:
- Bài thơ được viết vào đầu năm 1948 
3.Bố cục:
- Bố cục: 3 phần
1) 6 câu đầu: Cơ sở của tình đồng chí
2) 11 câu tiếp: Những biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí
3) Còn lại: Hình ảnh người lính trong bài thơ.
II.TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1 Cơ sở hình thành tình đồng chí:
- NT: đối, thành ngữ
=> Hoàn cảnh xuất thân có điểm tương đồng: đều là người nông dân lao động nghèo khổ, cùng giai cấp
 Tình đồng chí, đồng đội nảy nở từ sự cùng chung nhiệm vụ và trở nên bền chặt trong sự chan hoà, chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui trong cuộc sống thiếu thốn, gian khổ.
2 Những biểu hiện của tình đồng chí:
-> Cảm thông sâu sắc những tâm tư nỗi lòng của nhau: nỗi nhớ nhà, tình cảm lúc lên đường ra trận
-> Các câu thơ song đôi, đối ứng, tả thực
=> cùng nhau chia sẻ những gian lao, thiếu thốn. Đó là sự đồng cảm sâu sắc giữa những người đồng đội.
* Chân dung anh bộ đội Cụ Hồ buổi đầu kháng chiến gian khổ, thiếu thốn nhưng tình đồng chí sưởi ấm lòng họ.
3.Biểu tượng về người lính:
.Hình ảnh vừa hiện thực ,vừa lãng mạn.
+ Súng và trăng là gần và xa thực tại và mơ mộng, chất chiến đấu và chất trữ tình,chiến sĩ và thi sĩ.
*Hoạt động 3:
?Nhận xét về NT của VB này?
?Nêu nội dung chính của VB này?
1 H/s đọc ghi nhớ
III.TỔNG KẾT-LUYỆN TẬP:
1. Tổng kết:
a..Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do, lời thơ giản dị, mộc mạc, cô đọng
- Các câu thơ song đôi, đối ứng tả thực
b. Nội dung: Bài thơ thể hiện hình tượng người lính cách mạng và sự gắn bó keo sơn của họ qua những chi tiết hình ảnh, ngôn ngữ giản dị
*Ghi nhớ
2.Luyện tập:
Viết đoạn văn biểu cảm về hình ảnh đầu súng trăng treo
 *Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò
- Hướng dẫn H/s làm bài tập (SGK)
- Hướng dẫn H/s về nhà
- Vì sao tác giả lại đặt tên cho bài thơ là Đồng chí?
-> Đồng chí: cùng chung chí hướng, lí tưởng -> cách xưng hô của những người cùng trong 1 đoàn thể cách mạng=> Đồng chí là bản chấậncchs mạng của tình đồng đội và thể hiện sâu sắc tình đồng đội
- Học bài + đọc thuộc lòng, diễn cảm bài thơ
- Soạn: Bài thơ về tiểu đội xe không kính"
 *Những chiếc xe không kính gợi cho em suy nghĩ gì?
 *TG miêu tả những chiếc xe không kính nhằm mục đích gì?
 *Hai câu thơ cuối có ý nghĩa như thế nào?
- Tiết đến học bài này
Soạn ngày:24/10/09
Tiết :47 BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH
 Phạm Tiến Duật
A.MỤC TIÊU BÀI HỌC: Giúp học sinh:
- Cảm nhận được nét độc đáo của hình tượng những chiếc xe không kính cùng hình ảnh những người lái xe Trường Sơn hiên ngang, dũng cảm, sôi nổi trong bài thơ.
- Thấy đợc những nét riêng của giọng điệu, ngôn ngữ bài thơ
- Rèn luyện kĩ năng phân tích hình ảnh, ngôn ngữ thơ
-Tích hợp với TV : tổng kết về từ vựng,TLV:phương thức biểu đạt,biểu cảm,tự sự,liên hệ với những bài thơ về người lính lái xe trường sơn trong k/c chống Mỹ
B.CHUẨN BỊ:
- GV: Bảng phụ,tranh về người chiến sĩ lái xe
- H/s: Đọc + soạn bài theo hướng dẫn
C.TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1.Tổ chức:
2.Kiểm tra: 
- Đọc thuộc lòng bài thơ và cho biết nội dung thể hiện
-Phân tích hình ảnh "Đầu súng trăng treo" trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu
- Kiểm tra sự chuẩn bị bài của H/s
3.Bài mới
Em nào thuộc bài hát "Trường Sơn đông Trường Sơn tây" phổ thơ của nhà thơ Phạm Tiến Duật?( HS trả lời). Giờ học này chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về người lính trường sơn năm xưa qua một bài thơ nữa của ông: đó là "Bài thơ về tiểu đội xe không kính"
*Hoạt động 1:
- HD H/s đọc: giọng vui , khoẻ khoắn, dứt khoát. GV đọc mẫu -> H/s đọc tiếp
?Giới thiệu những nét chính vềT/g?
?Xác định thể thơ của VB?
- Thể thơ câu dài, nhịp điệu linh hoạt như văn xuôi, ít vần
?Em có nhận xét gì về nhan đề bài thơ?
?T/g thêm 2 chữ "bài thơ" vào nhan đề trên có tác dụng gì?
*Nhan đề bài thơ "Bài thơkhông kính"
- dài
- Tưởng như có chỗ thừa (các từ "bài thơ về") mới lạ và độc đáo, thu hút người đọc
=> chất thơ của hiện thực khốc liệt trong chiến tranh, đó còn là chất thơ của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm, trẻ trung, vượt lên thiếu thốn, gian khổ, nguy hiểm của chiến tranh.
?Hình ảnh những chiếc xe không kính trong bài thơ được hiện lên qua những câu thơ nào?
-“Bom giật bom rung kính vỡ mất rồi"
- "Không có kính rồi xe không có đèn,
 không có mui xe, thùng xe có xước 
xe vẫn chạy vì Miền Nam phía trước"
?Nhận xét gì về hình ảnh của những chiếc xe không kính ở đây (T/g sử dụng biện pháp nghệ thuật gì?).Qua đây em hiểu được gì về T/g?
? Xe không kính mà còn khiếm khuyết nhiều thứ nữa ,dó là những thứ gì?Một loạt từ không được nhắc đến nhằm mục đích gì?
*GV bình: Đó là hình ảnh tả thực đến trần trụi về những chiếc xe Trường Sơn năm xưa diễn tả bằng 2 câu thơ rất gần với văn xuôi, giọng điệu thản nhiên.Hồn thơ nhạy cảm với nét ngang tang và tinh nghịch, thích cái mới lạ. Xưa nay hình ảnh xe cộ, tàu thuyền xưa nay đưa vào trong thơ thường được "mĩ lệ hoá", "lãng mạn hoá" và mang ý nghĩa tượng trưng hơn tả thực. VD: Chiếc xe tam mã (thơ Púkin), tiếng hát con tàu (Chế Lan Viên )
?Hình ảnh người chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn được thể hiện trong những câu thơ nào? (qua khổ 1: hình ảnh người chiến sĩ hiện lên ntn?)
- "Ung dung buồng lái ta ngồi
Nhìn đất nhìn trời nhìn thẳng"
-> Tư thế ung dung hiên ngang
?Ngồi trên những chiếc xe không kính chiến sĩ lái xe có ấn tượng và cảm giác gì?
?Chiến sĩ đang trong những hoàn cảnh nào?
(HS thảo luận)
- "Nhìn thấy gió xoa vào mắt đắng
như sa như ùa vào buồng lái"
-> điệp từ, so sánh
*GV bình:Người lái xe tiếp xúc trực tiếp với thế giới bên ngoài, họ cảm nhận được những cảm giác, từng vẻ đẹp của thiên nhiên (bầu trời, cánh chim) ùa vào trong buồng lái. Đó là cảm giác mạnh đột ngột khi xe chạy nhanh trên đường băng, khi trời tối thì trước mắt là sao trời, khi đường cua đột ngột trên dốc thì đột ngột thấy cánh chim (người lái xe phải đối mặt với địa thế con đường cheo leo hiểm nguy và cũng đầy thú vị)
?Với những chiếc xe không có kính, người chiến sĩ lái xe đã thể hiện thái độ gì? (tìm những câu thơ nói về điều đó)
- "Không có kính ừ thì có bụi
chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc
không có kính, ừ thì ướt áo
chưa cần thay lái trăm cây số nữa"
?Nhận xét về biện pháp nt trong các câu thơ trên? Tác dụng của các biện pháp nt ở đây?
Cấu trúc câu thơ được lặp lại
?Qua những câu thơ trên và các câu "Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha - gặp bè bạnBắt tay nhau qua cửa kính vỡ rồi" em hiểu được gì về tác phong của người lái xe Trường Sơn?
*GV nói thêm:Ấm áp tình đồng đội,tác phong sống nhanh nhẹn, hoạt bát, sôi nổi, tinh nghịch.Trong bài chí anh hùng nhà thơ NCT đã thể hiện chí làm trai một cách rõ nét: chí làm trai nam bắc đông tây...
Em có suy nghĩ gì về hai câu thơ cuối?
Xe vẫn chạy vì miền nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim"
* GV bình:khẳng định quyết tâm giải phóng miền nam không lay chuyển, tình yêu miền Nam là sức mạnh vô song (xe có thể thiếu nhiều thứ, nhưng không thể thiếu được trái tim hướng về miền Nam - xe chạy = trái tim = xương máu của những người chiến sĩ anh hùng)
?Qua phần phân tích trên đây, hãy nhận xét chung về người chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn năm xưa?
I.TÌM HIỂU CHUNG:
1.Đọc,tìm hiểu chú thích: (SGK/132, 133)
* Phạm Tiến Duật (1941)
- Quê: Thanh Ba- Phú Thọ
- Là gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trẻ thời kháng chiến chống Mĩ cứu nước
* Bài thơ ở trong chùm thơ của Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất cuộc thi thơ do báo văn nghệ năm 1969 - 1970 tổ chức
II.TÌM HIỂU CHI TIẾT:
1.Hình ảnh những chiếc xe không kính:
* Giọng điệu ngang tàng-> tg miêu tả thực về hình dáng những chiếc xe trong chiến tranh
-Điệp từ->nhấn mạnh vẻ độc đáo của nhữmh chiếc xe không kính
2.Hình ảnh những chiến sĩ lái xe:
- Tư thế ung dung hiên ngang
 - Thái độ ngang tang, bất chấp khó khăn, gian khổ,
- Lạc quan, yêu đời pha chút lãng mạn- 
*Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: trẻ trung, tinh nghịch , ngang tàng mà kiên định lạc quan, yêu đời
*Hoạt động3:
?Nhận xét về những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ?
Nội dung chính của bài thơ?
1.Cảm nghĩ của em về thế hệ trẻ thời chống Mĩ qua hình ảnh người lính trong bài thơ? Ss với hình ảnh người lính trong thời chống Pháp?
2 . Phân tích khổ 2
III.TỔNG KẾT-LUYỆN TẬP:
1Tổng kết
a. Nghệ thuật:
- Thể thơ tự do (kết hợp linh hoạt thể bảy chữ và thể tám chữ)
- Điệp từ, điệp cấu trúc câu
- Ngôn ngữ, giọng điệu giàu tính khẩu ngữ, tự nhiên khoẻ khoắn
b.Nội dung:
- Hình ảnh người lính lái xe Trường Sơn với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan, dũng cảm bất chấp khó khăn nguy hiểm và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam
2. Luyện tập:
1. Thế hệ trẻ thời chông Mĩ đi vàocuộc chiến đấu với ý thức giác ngộ về lí tưởng độc lập,tự do gắn với CNXH,có ý thức cao về thế hệ mình đang sống.Họ sống sôi nổi ,trẻ trung,giàu nhiệt huyết
-Thế hệ người lính thời chống Pháp được tg khai thác chất thơ từ những cái hằng ngày bình dị,không nhấn mạnh đến cái phi thường
2.TG diễn tả một cách cụ thể và gợi ccmr những ấn tượng và cảm giác của người lái xe trên chiếc xe không kính với tư thế” nhìn đất..” qua khung kính đã vỡ,người lái xe trực tiếp tiếp xúc với thếa giới ben ngoài.Nhì thấy..Câu thơ diễn tả được tốc độ của chiếc xe đang lao nhanh.Nhà thơ diễn tả chính xác cảm giác mạnh và đột ngột của người ngồi trong buồng lái
*Hoạt động 4: Củng cố, dặn dò
Hệ thống bài
- Nhan đề bài thơ -> độc đáo thu hút
- Hình ảnh những chiếc xe không có kính
- Hình ảnh người lính lái xe
- Học bài + làm bài tập (SBT)
- Soạn "Tổng kết từ vựng"
- Ôn tập chuẩn bị cho kiểm tra 1 tiết văn học trung đại.