Bài soạn Ngữ văn 9 - Tiết 123: Nghĩa tường minh, hàm ý

Trường THCS Mỹ Phước Tuần:25 
 Người dạy: Ngô Thanh Đảo Tiết :123 
 NGHĨA TƯỜNG MINH ,HÀM Ý
 Ngày :07/03/08
A .Mục tiêu:-Giúp hs xác định được nghĩa tường minh và hàm ý trong câu
 -Hiểu thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý 
B .Chuẩn bị -Gv:giáo án,tìm hiểu nội dung kiến thức ,bảng phụ
 -Hs xem bài trước ở nhà,tìm hiểu bài tập,câu hỏi (sgk)
C .Tiến trình
1/Ổn định lớp
2/Kiểm tra bài cũ ? Thế nào là liên kết nội dung và liên kết hình thức 
3/Bài mới 
 -Ta đã biết để giao tiếp đạt được kết quả cao ,người nói có thể sử dụng nhiều cách nói khác nhau,tùy vào hoàn cảnh mục đích và tình huống.Ca dao VN có câu “Người khôn nói chuyện giữa chừng / Để cho người dại nửa mừng nửa lo”đó là cách ứng xử giữa người với người trong cuộc sống .Trong lời nói của mỗi người đôi khi ngoài nghĩa biểu hiện trực tiếp còn có thể có hàm ý .Vậy để đi tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này hôm nay ta sẽ tìm hiểu thế nào là nghĩa tường minh,hàm ý 
 Phương pháp
 Nội dung 
 Bổ sung 
HD1: Hd phân biệt nghĩa từơng minh và hàm ý
-Hs đọc bài tập (sgk/74,75)
?Qua câu “Trời ơi,chỉ còn có năm phút!”,em hiểu anh thanh niên muốn nói gì 
-Anh muốn nói anh rất tiếc vì thời gian được trò chuyện còn quá ngắn ngủi.
? Vì sao anh lại không nói thẳng điều đó với ông họa sĩ và cô gái 
-Có thể vì ngại ngùng và muốn che giấu tình cảm của mình 
? Vậy nghĩa đó có phải là nghĩa mà ta rút ra trực tiếp trong câu nói của anh thanh niên không? ,ta biết ý anh nói là từ đâu
- không ,ta biết là do ta suy ra từ những từ ngữ ấy
-Gv : Vậy nghĩa mà ta suy ra từ những từ ngữ ấy gọi là nghĩa hàm ẩn
? Câu thứ hai “Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !”có ẩn ý như trường hợp ở câu đầu không 
-Không chứa ẩn ý mà thể hiện trực tiếp ý muốn nói
-GV: Vậy cách nói như thế ta gọi là nghĩa tường minh
?Thế nào là nghĩa tường minh,hàm ẩn
-HS trả lời, gv chốt lại
-Nghĩa tường minh là nghĩa được diễn đạt trực tiếp bằng câu và từ ngữ trong lời nói
-Nghĩa hàm ẩn không được nói ra bằng từ ngữ trong lời ,nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy 
-Hs đọc ghi nhớ (sgk)
-Lưu ý: Hàm ý là nội dung thông báo trong câu nói nhưng lại không được nói ra bằng những từ ngữ trong câu nên có hai đặc tính :
+Hàm ý có thể giải đoán được : người nghe có năng lực thì có thể đoán ra điều muốn nói 
+Hàm ý có thể chối bỏ được : người nói có thể chối bỏ hàm ý trong lời nói của mình (chối bỏ trách nhiệm).Do đó khi giao tiếp phải thận trọng chú ý đến tình huống giao tiếp 
-Bảng phụ chứa bài tập
? Cho biết hàm ý của những câu sau
A- Bây giờ mấy giờ rồi?
B -Bây giờ mới 11 giờ thôi.( cứ từ từ)
A -Hôm nay có mấy bài tập về nhà ?
B -Hôm nay có những 5 bài tập về nhà (nhiều bài tập về nhà quá không có thời gian làm việc khác) 
HD2: Hd làm bài tập
-Yêu cầu hs đọc và làm bài tâp.
-Xem bài tập1
?Cho biết câu nào cho thấy nhà họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ?Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy
-Chia tổ thảo luận
?Đây có phải dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật 
?Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn 
?Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa 
-Gv thật ra cô kĩ sư ngượng với anh thanh niên thì ít,ngượng với ông họa sĩ già thì nhiều ,vì anh thanh niên quá thật thà.Còn ông họa sĩ kia thì dày dạn kinh nghiệm.Đây cũng là đặc trưng của “ngôn ngữ hình tượng”
?Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích “Tuổi già cần nước chè:ở Lào Cai đi sớm quá”.
? Câu nào chứa hàm ý trong bt3
-Bé Thu muốn bảo ông Sáu vô ăn cơm.
-Hs xem bài tập 4(sgk)
?Những câu in đậm có phải chứa hàm ý không 
-Không
-Bảng phụ chứa bài tập
?Tìm câu có hàm ý từ chối các lời đề nghị sau
A -Tối nay đi xem phim với mình đi.
B -.
A -Ngày mai đi học,qua đèo tớ đi với nhé.
 B-.
*Nhóm bạn 5 người cùng đi xem kịch,bạn Hằng và Thảo chuẩn bị vé cho cả nhóm.
-Hằng hỏi :Mua được vé chưa?
-Thảo đáp :Mua được hai vé rồi.
?Chỉ ra nghĩa tường minh và hàm ý
I/Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý 
1/Tìm hiểu bài tập
-Đoạnn trích (sgk/74,75)
+ “Trời ơi,chỉ còn có năm phút !”
-Anh tiếc vì thời gian còn lại quá ngắn ngủi→nghĩa hàm ẩn 
-“Ôi! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !”
-Không chứa ẩn ý mà thể hiện trực tiếp ý muốn nói→nghĩa tường minh
2/ Kết luận (ghi nhớ/sgk)
II/Luyện tập
1/75
a .Câu: “Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy”→nhà họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên
-Dùng hình ảnh để diễn đạt ý.
b.Từ ngữ để diễn tả thái độ cô gái.
-Mặt đỏ ửng .
-Nhận lại chiếc khăn .
-Quay vội đi.
-Qua các hình ảnh này chỉ ta thấy cô gái bối rối đến vụng về vì ngượng .Cô định kín đáo để lại chiếc khăn làm kỷ vật cho người thanh niên ,nhưng vì anh quá thật thà,tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để trả lại. 
2/75 Hàm ý câu “Tuổi già  quá.”
là : “Ông họa sĩ già chưa kịp uống nước chè đấy”.
3//75
-“Cơm chín rồi"→”vô ăn cơm đi
4/76 “Hà ,nắng gớm,về nào.”
A -không phải là câu chứa hàm ý ,mà là nói lảng sang chuyện khác để tránh đề tài đang bàn
a –“Tôi thấy người ta đồn”là câu nói dở dang.
-.Rất tiếc,tối nay mình phải đi thăm ông bà ngoại(không đi với cậu được).
 -Xe đạp của tớ bị hỏng mấy ngày nay rồi (không thể đèo cậu được).
-Nghĩa tường minh: Mua được hai vé.
-Nghĩa hàm ý:Còn ba vé chưa mua được.
 *Củng cố:-Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý
 *Dặn dò : -Học thuộc bài,
 -Xem bài tiếp theo “Nghị luận về một đoạn thơ bài thơ”
 +Tìm hiểu bài tập (sgk)
 *Rút kinh nghiệm: 
..
..