Bài soạn Ngữ văn 9 - Tiết 26: Truyện Kiều, tác giả Nguyễn Du

Tiết 26: Truyện kiều
 - Nguyễn Du - 
Soạn: 23/09/2009
Dạy: 
A. Mục tiêu cần đạt:
- Học sinh nắm được những nét chủ yếu về cuộc đời, con người, sự nghiệp, văn học của Nguyễn Du.
- Nắm được cốt truyện, những giá trị cơ bản vể nội dung, nghệ thuật của "Truyện Kiều". Từ đó, thấy "Truyện Kiều" là kiệt tác số 1 của văn học TĐ Việt Nam và văn hoá nhân loại.
- Rèn kĩ năng bao quát những kiến thức có tính chất giới thiệu rộng về tác giả và giá trị tác phẩm.
- Giáo dục học sinh lòng yêu mến nhà thơ và tác phẩm "Truyện Kiều", có hứng thú tìm hiểu về tiểu sử tác giả và giá trị "Truyện Kiều".
* Trọng tâm: Tóm tắt truyện.
B. Chuẩn bị:
 Giáo viên: Giáo án, nghiên cứu bài, tìm hiểu tác phẩm "Truyện Kiều".ảnh về khu tưởng niệm Nguyễn Du, Một số tranh minh hoạ về truyện Kiều
Học sinh: Học bài cũ, soạn bài.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
1. ổn định: 
2. Kiểm tra: 
Qua hồi 14 của "HLNTC" em có cảm nghĩ gì về hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ, nêu giá trị văn bản?
3. Bài mới: 
* GTB: 
Có một nhà thơ mà người Việt Nam không ai là không yêu mến và khâm phục, có một truyện thơ mà hơn 200 năm qua không mấy người Việt Nam không thuộc lòng nhiều đoạn hay vài câu. Người ấy, thơ ấy đã trở nên thành niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Đúng như lời ca ngợi của Tố Hữu:
"Tiếng thơ ai động đất trời
Nghe như non nước vọng lời ngàn thu
Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du
Tiếng thơ như tiếng mẹ ru những ngày"
Khi ông, 1965 giữa những ngày chống Mĩ sôi sục:
"Nửa đêm qua huyện Nghi Xuân
Bâng khuâng nhớ cụ thương thân nàng Kiều"
Hoạt động của thầy trò
*HĐ2: giới thiệu tác giả
H: Qua chuẩn bị ở nhà, hãy nêu những nét chính về cuộc đời và con người Nguyễn Du có ảnh hưởng đến sự nghiệp văn chương của ông?
Gợi ý:
- Về cuộc đời (thời đại sống, hoàn cảnh xuất thân, tầm nhìn, vốn sống)
- Về con người (có trái tim giàu lòng yêu thương -> "Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài")
- Sự nghiệp văn học: (Chữ Hán: Thanh Hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, Bắc hành tạp lục, Chữ Nôm: "Truyện Kiều", văn chiêu hồn.
=> Giáo viên đánh giá -> nhận định về Nguyễn Du 
"TN có con mắt trông thấu 6 cõi, tấm lòng nghĩ đến cả nghìn đời"
 *HĐ3:tìm hiểu tác phẩm
H: Hãy cho biết nguồn gốc của "Truyện Kiều".
Giáo viên lưu ý: "Truyện Kiều" có nguồn gốc từ một tác phẩm văn họcTQ nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du rất lớn mang ý nghĩa quyết định thành công của tác phẩm (từ thể tự sự, kể chuyện -> thể thơ lục bát, nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả thiên nhiên, ngôn ngữ)
H: Em hãy tóm tắt tác phẩm theo nội dung 3 phần SGK?
(Yêu cầu: ngắn gọn, rõ ràng, đủ ý, xen thơ minh hoạ)
H: "Truyện Kiều" có những giá trị nào về mặt nội dung và nghệ thuật (giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo, giá trị nghệ thuật).
VD minh hoạ (thơ)
- Giáo viên nhấn mạnh 2 thành tựu nghệ thuật nổi bật (ngôn ngữ, nghệ thuật tự sự có thơ minh hoạ)
=> Giáo viên củng cố nhấn mạnh những nội dung cơ bản về nội dung và tác phẩm "Truyện Kiều"
-> Học sinh đọc ghi nhớ SGK. tr. 75
- Giáo viên minh hoạ mẫu.
- Học sinh đọc những câu thơ sưu tầm.
Nội dung 
I, Đọc hiểu chú thich
1, Tác giả: 
- Sinh trưởng trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và nổi tiếng với truyền thống văn học.
- Cuộc đời Nguyễn Du gắn bó sâu sắc với những biến cố lịch sử giai đoạn cuối TK 18 đầu TK19, chế độ phong kiến Việt Nam khủng hoảng trầm trọng, phong trào khởi nghĩa, nhân dân nổi lên khắp nơi, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn.
- Nguyễn Du là con người có trái tim giàu lòng yêu thương.
- Sự nghiệp văn học đồ sộ bao gồm cả chữ Hán và chữ Nôm. "Truyện Kiều" là kiệt tác số 1 của văn thơ 
chữ Nôm - văn hoá dân tộc.
II- Tác phẩm "Truyện Kiều":
1. Nguồn gốc:
- Dựa theo cốt truyện "Kim Vân Kiều truyện" của Thanh Tâm Tài Nhân (TQ)
2. Tóm tắt tác phẩm:
- Là tác phẩm thơ Nôm lục bát gồm 3254 câu lục bát, chia 3 phần chính:
+ Phần 1: Gặp gỡ và đính ước: 
+ Phần 2: Gia biến và lưu lạc: 
+ Phần 3: Đoàn tụ: 
3. Giá trị nội dung và nghệ thuật của "Truyện Kiều"
a) Nội dung 
* Nội dung hiện thực: Phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội đương thời: bộ mặt tàn ác của tầng lớp thống trị và số phận của những con người bị áp bức đau khổ đặc biệt là người phụ nữ.
* Nội dung nhân đạo: Niềm thương xót cảm thôn sâu sắc trước những đau khổ của con người.
- Lên án, tố cáo những thế lực bạo tàn.
- Trân trọng đề cao con người (vẻ đẹp hiện thực, phản ánh ước mơ, khát vọng)
b) Nghệ thuật
- Ngôn ngữ (Kể chuyện, miêu tả, trữ tình).
- Thể thơ lục bát đến đỉnh cao rực rỡ (thể thơ tự sự có bước phát triển vượt bậc)
- Ngôn ngữ kể chuyện ở 3 hình thức: đối thoại trực tiếp (ngôn ngữ nhân vật), lời gián tiếp (lời tác giả) nửa trực tiếp (lời tác giả mang những suy nghĩ, giọng điệu nhân vật)
- Nghệ thuật tả cảnh thiên nhiên đa dạnh (tả cảnh ngụ tình)
- Nghệ thuật tả người
=> Đến "Truyện Kiều", TV đã đạt đỉnh cao NN nghệ thuật, không chỉ có chức năng biểu đạt, biểu cảm, mà còn chức năng làm giàu ngôn ngữ)
III- Tổng kết: Ghi nhớ: SGK tr. 75
IV- Luyện tập: 
Tìm một số câu thơ tiêu biểu minh hoạ tiếng nói cảm thông trước số phận bi kịch và tiếng nói khẳng định đề cao vẻ đẹp con người trong "Truyện Kiều".
4. Củng cố: 
Nhắc lại những nét chính về tác giả Nguyễn Du và giá trị của "Truyện Kiều"
5. Hướng dẫn về nhà: 
- Nắm chắc cốt truyện + giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
- Soạn bài "Chị em Thuý Kiều".