Bài soạn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 127: Ôn tập về thơ

Giảng : 	 Tiết 127
ÔN TẬP VỀ THƠ
A- Mục tiêu cần đạt
- Kiến thức 
Giúp HS ôn tập hệ thống kiến thức cơ bản về các tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam học trong chương trình ngữ văn lớp 9. Củng cố những tri thức về thể loại thơ trữ tình đã hình thành qua quá trình học các tác phẩm thơ trong chương trình.
- Kỹ năng :
Rèn luyện kỹ năng phân tích hình ảnh, từ ngữ sử dụng trong bài thơ.
- Thái độ :
Bước đầu hình thành hiểu biết sơ lược về đặc điểm và thành tựu của thơ Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám.
B- Chuẩn bị : 
	- Bồi dưỡng ngữ văn 9
	- Một số bài tập kỹ năng Ngữ văn 9.
C- Lên lớp :
	1- Kiểm tra : 
	2- Bài mới
* HOẠT ĐỘNG 1 :
Tên bài, tác giả
Năm sáng tác, thể thơ
Tóm tắt nội dung
Đặc sắc nghệ thuật
Đồng chí
Chính Hữu
1948
Tự do
Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lý tưởng chiến đấu, được thể hiện thật tự nhien, bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng.
Chi tiết, hình ảnh ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng giàu sức biểu cảm.
Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Phạm Tiến Duật
1969
Tự do
Qua hình ảnh độc đáo – những chiếc xe không kính, khắc hoạ nổi bật hình ảnh những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ với tư thế hiên ngang, tinh thần dũng cảm và ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam.
Chất liệu hiện thực sinh động, hình ảnh độc đáo giọng diệu khỏ khoắn giàu tính khẩu ngữ.
Đoàn thuyền đánh cá
Huy Cận
1969
bảy chữ
Những bức tranh đẹp, rộng lớn, tráng lệ về thiên nhiên, vũ trụ và người lao động trên biển theo hành trình chuyến ra khơi đánh cá của đoàn thuyền. Qua đó thể hiện cảm xúc về thiên nhiên và lao động, niềm vui trong cuộc sống mới.
Nhiều hình ảnh đẹp, rộng lớn, được sáng tạo bằng liên tưởng và tưởng tượng, âm hưởng khỏe khoắn lạc quan
Bếp lửa
Bằng Việt
1963-kết hợp 7 chữ và 8 chữ
Những kỷ niệm đầy xúc động về bà và tình bà cháu, thể hiện lòng kính yêu trân trọng và biết ơn của cháu đối với bà và cũng là đối với gia đình, quê hương đất nước.
Kết hợp giữa biểu cảm với miêu tả và bình luận, sáng tạo hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Nguyễn Khoa Điềm
1971
Thể thơ 8 chữ
Thể hiện tình yêu thương con của người mẹ dân tộc Tà Ôi gắn liền với lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu và khát vọng về tương lai.
Khai thác điệu ru ngọt ngào trìu mến.
Ánh trăng
Nguyễn Duy
1978
Năm chữ
Từ hình ảnh ánh trăng trong thành phố, gợi lại những năm tháng đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên, đất nước bình dị, nhắc nhở thái độ sống tình nghĩa thủy chung
Hình ảnh bình dị mà giàu ý nghĩa biểu tượng, giọng điệu chân thành, nhỏ nhẹ mà thấm sâu.
Con cò
Chế Lan Viên
1962
Tự do
Từ hình tượng con cò trong những lời hát ru, ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với đời sống của mỗi người.
Vận dụng sáng tạo hình ảnh và giọng điệu lời ru của ca dao.
Mùa xuân nho nhỏ
Thanh Hải
1980
5 chữ
Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên và đất nước, thể hiện ước nguyện chân thành góp mùa xuân nhỏ của đời mình vào cuộc đời chung
Thể thơ 5 chữ có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần với dân ca, hình ảnh đẹp giản dị, những so sánh, ẩn dụ sáng tạo
Viếng lăng Bác
Viễn Phương
1976
8 chữ
Lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ đối với Bác tron trong một lần từ miền Nam ra viếng lăng Bác
Giọng điệu trang trọng và tha thiết, nhiều hình ảnh ẩn dụ và gợi cảm, ngôn ngữ bình dị, cô đúc.
Sang thu
Hữu Thỉnh
sau 1975 5 chữ
Biến chuyển của thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang thu qua cảm nhận tinh tế của nhà thơ
Hình ảnh thiên nhiên được gợi tả bằng nhiều cảm giác tinh nhạy, ngôn ngữ chính xác, gợi cảm
Nói với con
Y Phương
Sau 1975
Tự do
Bằng lời trò chuyện với con bài thơ thể hiện sự gắn bó, niềm tự hào về quâ hương và đạo lý sống của dân tộc
Cách nói giàu hình ảnh, vừa cụ thể, gợi cảm vừa gợi ý nghĩa sâu xa
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung ghi bảng
* HOẠT ĐỘNG 2 :
- GV hướng dẫn học sinh sắp xếp các bài thơ theo các giai đoạn : 
 + 1945-1954
 + 1954-1964
 + 1964-1975
 + Sau năm 1975.
- Các tác phẩm thơ đã tái hiện cuộc sống đất nước và hình ảnh con người Việt Nam suốt một thời kỳ lịch sử từ sau 1945 qua nhiều giai đoạn :
 + Đất nước và con người Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ với nhiều gian khổ hy sinh nhưng anh hùng.
 + Công cuộc lao động, xây dựng đất nước và những quan hệ tốt đẹp của con người.
- Điều chủ yếu là thể hiện là tâm hồn tình cảm, tư tưởng của con người trong một thời kỳ lịch sử có nhiều biến động lớn lao, nhiều đổi thay sâu sắc :
 + Tình cảm yêu nước, yêu quê hương
 + Tình đồng chí, sự gắn bó cách mạng, lòng kính yêu Bác Hồ.
 + Những tình cảm gần gũi bền chặt của con người : tình mẹ con, bà cháu trong sự thống nhất với những tình cảm chung rộng lớn
* HOẠT ĐỘNG 3 : 
-Xác định một số bài thơ có đề tài gần nhau ? Nêu những điểm khai thác và hoàn cảnh khác nhau của từng bài ?
 + Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, Con cò
 + Đồng chí, Bài thơ về tiểu đội xe không kính, ánh trăng
* HOẠT ĐỘNG 4 :
- Bút pháp sáng tạo hình ảnh thơ ở các bài thơ rất khác nhau thể hiện sự phong đa dạng trong các sử dụng hình ảnh thơ. Nêu ví dụ phân tích ?
 + Đồng chí - bút pháp hiện thực -> chi tiết, hình ảnh thực của đời sống người lính vào thơ gần như trực tiếp.
 + Đoàn thuyền đánh cá - bút pháp tượng trưng, phóng đại với nhiều liên tưởng, tưởng tượng, so sánh mới mẻ độc đáo.
 + Bài thơ về tiểu đội xe không kính - bút pháp hiện thực, miêu tả cụ thể, chi tiết từ hình dáng chiếc xe đến cảm giác sinh hoạt của người lái xe.
 + Ánh trăng – Tuy có đưa vào nhiều hình ảnh và chi tiết thực rất bình dị nhưng chủ yếu dùng bút pháp gợi tả, không đi vào chi tiết mà hướng tới ý nghĩa khái quát và biểu tượng của hình ảnh.
II- Sắp xếp các bài thơ Việt Nam đã học theo giai đoạn lịch sử 
(Làm ở nhà)
- Tái hiện cuộc sống đất nước và con người VN.
- Thể hiện tâm hồn, tình cảm, tư tưởng con người.
III- Một số bài thơ có đề tài gần nhau :
- Ngợi ca tình mẹ con thắm thiết, thiêng liêng.
- Người lính cách mạng với vẻ đẹp trong tính cách và tâm hồn họ
IV- So sánh bút pháp sáng tạo hình ảnh thơ :
Bút pháp xây dựng hình ảnh thơ đa dạng, phong phú.
+ Bút pháp hiện thực
+ Bút pháp tượng trưng, phóng đại liên tưởng tưởng tượng.
+Bút pháp gợi tả ...
	3- Củng cố : Nội dung và nghệ thuật chính của từng bài thơ
	Đề tài, bút pháp xây dựng hình ảnh thơ.
	4- Dặn dò : Ôn tập kiểm tra 1 tiết về thơ
---------------------------------------------