Câu hỏi ôn tập Ngữ văn 9

CÂU HỎI ễN TẬP NGỮ VĂN 9
I. TÁC GIẢ - TÁC PHẨM :
1. Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá có nhiều từ hát, cả bài thơ như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời ai?
2. Nhan đề của bài thơ Bài thơ về tiểu đội xe không kính có gì khác lạ? Một hình ảnh nổi bật trong bài thơ là những chiếc xe không kính. Vì sao có thể nói hình ảnh ấy là độc đáo?
3. Tình huống cơ bản của truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa. Nhận xét về cốt truyện và tình huống cơ bản của truyện ngắn này, theo tác giả Nguyễn Thành Long, là “một bức chân dung”. Đó là bức chân dung của ai, hiện ra trong cái nhìn và suy nghĩ của những nhân vật nào?
4. Tình huống nào đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con ông Sáu và bé Thu trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.
5. Một trong những thành công nghệ thuật nổi bật của truyện ngắn Làng là nhà văn Kim Lân đã xây dựng được tình huống truyện đặc sắc. Theo em đó là tình huống nào? Qua tình huống đó tác giả muốn thể hiện điều gì?
6. Kết thúc một bài thơ có câu:	Trăng cứ tròn vành vạnh
a/ Hãy chép lại chính xác những câu thơ nối tiếp để hoàn chỉnh khổ thơ và cho biết, khổ thơ em vừa chép nằm trong bài thơ nào? Tác giả là ai? Giới thiệu một vài nét về tác giả và bài thơ đó.
b/ Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào? Hình ảnh đó giúp em hiểu gì về chủ đề bài thơ? (Yêu cầu: Trình bày thành một đoạn văn)
7. Hình ảnh “bếp lửa” được nhà thơ Bằng Việt nhắc lại bao nhiêu lần trong bài thơ Bếp lửa? Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa? Hình ảnh ấy mang ý nghĩa gì trong bài thơ này? Vì sao tác giả lại viết: “Ôi kì lạ và thiêng liêng- bếp lửa!”?
8. Giới thiệu một vài nét về tác giả Phạm Tiến Duật và tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính.
9. Cho câu thơ sau:	Nhớ câu kiến nghĩa bất vi
Làm người thế ấy cũng phi anh hùng (Nguyễn Đình Chiểu, Truyện Lục Văn Tiên)
Hãy giải thích ý nghĩa của cụm từ “kiến nghĩa bất vi” và nêu quan niệm của Nguyễn Đình Chiểu về người anh hùng
II. TIẾNG VIỆT :
Câu 1. Để cổ động phong trào Tết trồng cây, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết hai câu thơ mà mỗi người Việt Nam đều quen thuộc: 	Mùa xuân là tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân
Trong hai câu thơ trên của Bác, trường hợp nào từ xuân được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa(nếu có) của từ xuân được gọi là biện pháp tu từ gì?
Câu 2. xác định các từ chuyển loại có trong ví dụ dưới đây và chỉ rõ chúng được chuyển từ từ loại nào sang:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu,
Chồng cày vợ cấy, con trâu đi bừa.
 (Ca dao)
Nhân dân ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác và nhất định sẽ thắng lợi hoàn toàn.
 (Hồ Chí Minh)
Câu chuyện được kể lại rất chi tiết.
Câu 3. Giải thích nghĩa của hai thành ngữ ăn đơm nói đặt; khua môi múa mép và cho biết hai thành ngữ này liên quan đến phương châm hội thoại nào?
Câu 4. Cho hai câu thơ sau:Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
 Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng
 (Nguyễn Khoa Điềm, Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ) Xác định biện pháp tu từ nổi bật trong hai câu thơ trên.
Câu 5. Phân tích cấu trúc và chỉ ra câu sau thuộc kiểu câu nào (xét theo cấu trúc cú pháp):
a/ Chúng ta thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
 (Hồ Chí Minh)
b/ Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rông thêm ra.
 (Nguyễn Minh Châu)
Câu 6. Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “mua” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
 a) Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi
 b) Bán anh em xa, mua láng giềng gần
 c) Lời nói chẳng mất tiền mua
 Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
Câu 7.Cho biết cách nói nào trong số những cách nói sau có sử dụng phép nói quá: chưa ăn đã hết, đẹp tuyệt vời, một tấc đến trời, không một ai có mặt, một chữ bẻ đôi không biết, sợ vã mồ hôi, cười vỡ bụng, rụng rời chân tay, tức lộn ruột, ngáy như sấm, nghĩ nát óc, đứt từng khúc ruột.
Câu 8.Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “mưa” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
 a) Không có kính ừ thì ướt áo
 Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời. (Phạm Tiến Duật)
 b) Sân Lai cách mấy nắng mưa
 Có khi gốc tử đã vừa người ôm (Nguyễn Du)
 c) Quản bao tháng đợi năm chờ
 Nghĩ người ăn gió nằm mưa xót thầm (Nguyễn Du)
 d) Vật mình vẫy gió tuôn mưa
 Dầm dề giọt ngọc thẫn thờ hồn ai (Nguyễn Du)
Câu 9.Trong đoạn thơ sau, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ vật lí không? ở đây, nó có ý nghĩa gì?
 Nếu được làm hạt giống để mùa sau
 Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa
 Vui gì hơn làm người lính đi đầu
 Trong đêm tối tim ta làm ngọn lửa (Tố Hữu, Chào xuân 67)
Câu 10.So sánh hai dị bản của câu ca dao:
- Râu tôm nấu với ruột bầu
 Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon
 - Râu tôm nấu với ruột bù
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon
Cho biết trong trường hợp này, “gật đầu” hay “gật gù” thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt? Vì sao?
Câu 11.Đọc câu sau: Khi người ta đã ngoài 70 xuân thì tuổi tác càng cao, sức khỏe càng thấp.
Cho biết dựa trên cơ sở nào, từ xuân có thể thay thế cho từ tuổi. Việc thay từ trong câu trên có tác dung diễn đạt như thế nào?
Câu 12.Trong hai câu thơ sau, từ hoa trong thềm hoa, lệ hoa được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển? Có thể coi đây là hiện tượng chuyển nghĩa làm xuất hiện từ nhiều nghĩa được không? Vì sao?
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà,
Thềm hoa một bước lệ hoa mấy hàng!
 (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Câu 13.Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “mòn” và từ “”mặt trời” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
 a) Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn
 Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhòa. (Tố Hữu)
 b) Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
 Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng (Nguyễn Khoa Điềm)
 c) Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
 Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ (Viễn Phương)
 d) Kìa mặt trời Nga bừng chói ở phương đông
 Cây cay đắng đã ra mùa quả ngọt (Chế Lan Viên)
Câu 14.
Chỉ ra và sửa lỗi dùng từ trong những câu sau:
+ Lĩnh vực kinh doanh béo bổ này đã thu hút sự đầu tư của nhiều công ti lớn trên thế giới.
+ Ngày xưa Dương Lễ đối xử đạm bạc với Lưu Bình là để cho Lưu Bình thấy xấu hổ mà quyết chí học hành, lập thân.
+ Báo chí đã tấp nập đưa tin về sự kiện SEA Games 22 được tổ chức tại Việt Nam.
Trong những tổ hợp từ sau đây, tổ hợp nào là thành ngữ, tổ hợp nào là tục ngữ? Giải thích nghĩa của mỗi thành ngữ, tục ngữ đó.
+ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
+ Đánh trống bỏ dùi
+ Chó treo mèo đậy
 + Được voi đòi tiên
 + Nước mắt cá sấu
Câu 15
a) Xác định thành phần tình thái, thành phần phụ chú và thành phần gọi đáp trong những câu sau:
 - ơi con chim chiền chiện
 Hót chi mà vang trời (Thanh Hải)
Ngẫm ra thì tôi chỉ nói lấy sướng miệng thôi . (Tô Hoài)
Trên những chặng đường dài suốt 50,60 ki-lô-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nước ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vàng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng, (Theo Hoàng Văn Huyền)
b) Các câu sau liên quan đến phương châm hội thoại nào:
- Hứa hươu hứa vượn
- Vàng thì thử lửa thử than
Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời
- Ông nói gà, bà nói vịt
- Dây cà ra dây muống
Câu 16.Ca dao có câu: Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Từ chiều trong chiều chiều với từ chiều trong chín chiều là các từ đồng âm hay đồng nghĩa? Tai sao?
Câu 17.Chỉ ra các từ ngữ là thành phần biệt lập trong đoạn văn sau, cho biết tên gọi của mỗi thành phần biệt lập đó là gì?
Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa bằng lăng đã thưa thớt – cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã nhợt nhạt. Hẳn có lẽ vì đã sắp hết mùa, hoa đã vãn trên cành, cho nên mấy bông hoa cuối cùng còn sót lại trở nên đậm sắc hơn.	(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
Câu 18.
a/ Tìm khởi ngữ trong câu sau và viết lại thành câu không có khởi ngữ:
Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!” (Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b/ Chỉ ra thành phần biệt lập trong nhưng câu sau:
- Thật đấy, chuyến này không được Độc lập thì chét cả đi chứ sống làm gì cho nó nhục. (Kim Lân, Làng)
- Cũng may mà bằng mấy nét vẽ, họa sĩ ghi xong lần đầu gương mặt của người thanh niên.
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 19.Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “miền Nam” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
a/ Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác (Viễn Phương)
b/ Gửi miền Bắc lòng miền Nam chung thủy (Lê Anh Xuân)
c/ Mai về miền Nam thương trào nước mắt (Viễn Phương)
Câu 20.Phân tích cấu tạo ngữ pháp của những câu sau và cho biết chúng thuộc kiểu câu nào?
a/ Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái.
 (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
b/ Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng.	(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)
c/ Bên kia những hàng cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra.	 (Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
d/ Sau một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp hàng dưới hiên rồi đi vào lớp.
 (Thanh Tịnh, Tôi đi học)
Câu 21.Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “đầu” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
 a/ Ngang lưng thì thắt bao vàng,
 Đầu đội nón dấu, vai mang súng dài. (Ca dao)
 b/ Cái chân thoăn thoắt
 Cái đầu nghênh nghênh (Tố Hữu, Lượm)
 c/ Dưới trăng quyên đã gọi hè,
 Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
 d/ Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
 Đầu súng trăng treo. (Chính Hữu, Đồng chí)
Câu 22.Tìm lời dẫn trong những câu sau và cho biết là lời nói hay ý nghĩ được dẫn, là lời dẫn trực tiếp hay gián tiếp?
a/ Họa sĩ nghĩ thầm: “Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu chưa kịp quét tước dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn chẳng hạn”.	 (Nguyễn Thành Long)
b/ Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật.
 (Phạm Văn Đồng)
c/Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?.” (Nam Cao)
Câu 23.Đọc kĩ hai câu thơ sau:
 	 Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi 
 Mặt trời cả mẹ em nằm trên lưng (Nguyễn Khoa Điềm, Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ)
Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành từ nhiều nghĩa được không? Vì sao ?
Câu 24.Chỉ ra phép nối, phép thế, phép lặp từ ngữ để liên kết câu trong đoạn trích sau đây:
a/ ở rừng mùa này thường như thế. Mưa. Nhưng mưa đá.. Lúc đầu tôi không biết. Nhưng rồi có tiếng lanh canh gõ trên nóc hang. Có cái gì vô cùng sắc xé không khí ra từng mảnh vụn. Gió. Và tôi thấy đau, ướt ở má.
 (Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
b/ Từ phòng bên kia một cô bé rất xinh mặc chiếc áo may ô con trai và vẫn còn cầm thu thu một đoạn dây sau lưng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc này. Nó lễ phép hỏi Nhĩ: “Bác cần nằm xuống phải không ạ?”
 (Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
Câu 25.Tìm thành phần gọi - đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi - đáp đó hướng đến ai?
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
Câu 26.Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “hi vọng” với “con đường” trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng tghì không thể nói đâu là thực, đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi.
Câu 27. Tìm câu mang hàm ý và cho biết nội dung của câu mang hàm ý đó?
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của yên Sơn nhà anh. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 28. Trong hai trường hợp (a và (b) sau đây, trường hợp nào có hiện tượng từ nhiều nghĩa, trường hợp nào có hiện tượng từ đồng âm? Vì sao?
a/ Từ lá, trong: Khi chiếc lá xa cành
 Lá không còn màu xanh (Hồ Ngọc Sơn, Gửi em dưới quê làng)
Và trong: Công viên là lá phổi xanh của thành phố. (SGK Ngữ văn 9, trang 124)
b/ Từ đường, trong: Đường ra trận mùa này đẹp lắm (Phạm Tiến Duật, Trường Sơn Đông, Trường Sơn Tây) 
Và trong: Ngọt như đường.
Câu 29 Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “chân” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
a/ Đề huề lưng túi gió trăng,
Sau chân theo một vài thằng con con. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
b/ Năm em học sinh lớp 9A có chân trong đội tuyển của trường đi dự “Hội khỏe Phù Đổng.”
c/ Dù ai nói ngả nói nghiêng,
Thì ta vẫn vững như kiềng ba chân. (Ca dao)
d/ Buồn trông nội cỏ rầu rầu,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Câu 30.Đọc hai câu thơ sau: Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng / Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
 (Viễn Phương, Viếng lăng Bác)
Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành từ nhiều nghĩa được không? Vì sao ?
Câu 31.Trong các trường hợp sau, trường hợp nào từ “tay” được dùng theo nghĩa gốc, trường hợp nào được dùng theo nghĩa chuyển? Phương thức chuyển nghĩa (nếu có) ở đây là gì?
 a/ Thương nhau tay nắm lấy bàn tay. (Chính Hữu)
 b/ Một tay gây dựng cơ đồ,
 Bấy lâu bể Sở, sông Ngô tung hoành. (Nguyễn Du)
 c/ Tập tầm vông, tay không tay có
 Tập tầm vó, tay có tay không (Đồng dao)
 d/ Được lời như cởi tấm lòng,
 Giở kim thoa với khăn hồng trao tay. (Nguyễn Du)
 e/ Cũng nhà hành viện xưa nay,
 Cũng phường bán thịt cũng tay buôn người. (Nguyễn Du)
 g/ Tay ta tay búa, tay cày
 Tay gươm, tay súng dựng xây nước nhà. (Tố Hữu)