Chuyên đề: Tìm hiểu một vài nét về nghệ thuật miêu tả trong truyện Kiều của Nguyễn Du

Chuyªn ®Ò:
T×m hiÓu mét vµi nÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ 
trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du.
PhÇn më ®Çu:
I. Lý do chän ®Ò tµi:
1. C¬ së khoa häc:
 V¨n häc lµ bé phËn tinh tÕ nh¹y c¶m cña v¨n hãa, thÓ hiÖn kh¸t väng v­¬n tíi c¸c gi¸ trÞ “ch©n, thiÖn, mü” cña nh©n d©n. NhiÖm vô hµng ®Çu cña sù nghiÖp v¨n häc lµ s¸ng t¹o nh÷ng t¸c phÈm cã gi¸ trÞ cao vÒ t­ t­ëng néi dung vµ nghÖ thuËt, thÊm nhuÇn tinh thÇn nh©n v¨n, d©n chñ s©u s¾c, cã ý thøc gi¸o dôc, båi d­ìng tinh thÇn, t×nh c¶m, nh©n c¸ch vµ b¶n lÜnh cho c¸c thÕ hÖ c«ng d©n cña ®Êt n­íc.
 Trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng, m«n v¨n cã mét vÞ trÝ quan träng c¶ vÒ hai mÆt: “Båi d­ìng v¨n hãa, khoa häc, kü thuËt”. Vµ “Gi¸o dôc lý t­ëng c¸ch m¹ng, ®¹o ®øc x· héi”. 
 Cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt th× ph­¬ng ph¸p luËn cña khoa häc nh©n b¶n cã nh÷ng ®æi míi. ViÖc ®æi míi s¸ch gi¸o khoa ng÷ v¨n THCS nh»m gióp häc sinh h×nh thµnh, ph¸t triÓn n¨ng lùc chñ yÕu: n¨ng lùc hµnh ®éng, n¨ng lùc thÝch øng, n¨ng lùc giao tiÕp, n¨ng lùc tù kh¼ng ®Þnh. §ång thêi ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®«ng, s¸ng t¹o cña häc sinh.
 V¨n häc trung ®¹i lµ mét bé phËn cña v¨n häc viÕt. D¹y v¨n häc trung ®¹i lµ gióp häc sinh t×m vÒ thÕ giíi cña ng­êi x­a. Qua t¸c phÈm v¨n häc trung ®¹i gióp c¸c em båi d­ìng nh©n c¸ch, biÕt yªu quý c¸c gi¸ trÞ phi vËt thÓ, yªu quª h­¬ng, yªu ®Êt n­íc, yªu gia ®×nh vµ tù hµo d©n téc, cã lý t­ëng XHCN, lßng khoan dung, ý thøc t«n träng ph¸p luËt, tinh thÇn hiÕu häc, trÝ tiÕn thñ lËp nghiÖp kh«ng cam chÞu nghÌo nµn. Häc v¨n häc trung ®¹i, häc sinh ph¶i n¾m ®­îc c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm v¨n häc. Do ®ã, chuyªn ®Ò nµy t«i muèn ®Ò cËp ®Õn mét m¶ng nhá khi t×m hiÓu v¨n häc trung ®¹i ®ã lµ: khai th¸c mét vµi nÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du.
2. C¬ së thùc tiÔn.
 HiÖn nay, nÒn v¨n hãa cña n­íc ta còng nh­ c¸c n­íc trªn thÕ giíi rÊt ph¸t triÓn. M¹ng l­íi truyÒn th«ng cËp nhËt. Häc sinh ®­îc tiÕp thu, tiÕp xóc víi nhiÒu ph­¬ng tiÖn nghe, nh×n: ®µi, b¸o, ti vi, m¹ng intenet, truyÖn tranh, phim ho¹t h×nh,phim trùc tuyÕn online. C¸c em kh«ng mÊy høng thó khi ngåi nghe mét giê v¨n. §Æc biÖt lµ v¨n häc trung ®¹i, lêi t©m sù cña ng­êi x­a göi g¾m vµo c¸c t¸c phÈm t­ëng nh­ xa vêi, lµ kh«ng cã thùc.
 §øng tr­íc t×nh h×nh nÒn v¨n hãa d©n téc cã nguy c¬ mai mét, lµ mét gi¸oviªn, nhiÖm vô cña chóng ta lµ ph¶i gióp häc sinh cã ®­îc høng thó trong giê häc v¨n, Gióp c¸c em ®ång c¶m víi nh©n vËt, víi t¸c gi¶, tõ ®ã c¶m th«ng vµ yªuquý hä. X©y dùng høng thó, th¸i ®é nghiªm tóc, khoa häc trong viÖc häc v¨n; cã ý thøc vµ biÕt c¸ch øng sö trong gia d×nh, trong tr­êng häc vµ ngoµi x· héi mét c¸ch cã v¨n hãa; khinh ghÐt nh÷ng c¸i xÊu xa, ®éc ¸c, gi¶ dèi ®­îcph¶n ¸nh trong c¸c t¸c phÈm v¨n häc. §ång thêi gióp c¸c em gi÷ g×n ®­îc nÒn v¨n hãa d©n téc mµ ng­êi nghÖ sÜ ®· göi g¾m l¹i qua nhiÒu thÕ hÖ. Gi¸o viªn cÇn dÉn d¾t häc sinh n¾m ®­îc c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt trong v¨n häc trung ®¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c h×nh thøc nghÖ thuËt trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du.
II. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu.
 Trong ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa ng÷ v¨n 9 hiÖn nay, TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du cã mét vÞ trÝ kh«ng nhá. Cã mét bµi giµnh riªng cho viÖc giíi thiÖu t¸c gi¶, tãm t¾t t¸c phÈm, nªu gi¸ trÞ t¸c phÈm vµ 5 ®o¹n trÝch. Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ tham kh¶o c¸c ý kiÕn vÒ “TruyÖn KiÒu”, t«i thÊy: khi t×m hiÓu “TruyÖn KiÒu” cã ®ång chÝ thiªn vÒ ph©n tÝch c¸c gi¸ trÞ néi dung cña c¸c ®o¹n trÝch, cßn viÖc t×m hiÓu gi¸ trÞ nghÖ thuËt th× vÉn ch­a thùc sù cho ®©y lµ mét vÊn ®Ò quan träng. H¬n n÷a, ®èi víi häc sinh th× viÖc ph©n tÝch, t×m hiÓu “TruyÖn KiÒu” lµ mét vÊn ®Ò t­¬ng ®èi khã, ®ßi hái ph¶i cã mét kü n¨ng häc tËp phï hîp, cô thÓ víi thùc tiÔn gi¶ng d¹y cña ®Æc tr­ng bé m«n.
V× nh÷ng lý do trªn mµ t«i quyÕt ®Þnh chän chuyªn ®Ò nµy. Tr­íc hÕt lµ ®Ó t×m hiÓu s©u s¾c thiªn tµi nghÖ thuËt cña NguyÔn Du trong “TruyÖn KiÒu”.H¬n n÷a, chuyªn ®Ò nµy sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ vÒ kinh nghiÖm gi¶ng d¹y “TruyÖn KiÒu”, ®ång thêi gióp häc sinh t×m hiÓu, ph©n tÝch “TruyÖn KiÒu” víi c¸i nh×n toµn diÖn h¬n.
III. §èi t­îng - ph¹m vi nghiªn cøu.
1. §èi t­îng nghiªn cøu.
- Mét sè nÐt nghÖ thuËt miªu t¶ trong “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.
- Chuyªn ®Ò nµy nh»m phôc vô båi d­ìng häc sinh giái líp 9 vµ vËn dông vµo gi¶ng d¹y “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du trong ch­¬ng tr×nh líp 9 THCS.
2. Ph¹m vi nghiªn cøu.
Chuyªn ®Ò nµy t«i chØ ®Ò cËp ®Õn: Mét vµi nÐt s¸ng t¹o vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn vµ miªu t¶ nh©n vËt cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu.
IV. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu t«i ®· sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau:
1. Ph­¬ng ph¸p thèng kª:
- C¸c bøc tranh thiªn nhiªn trong “TruyÖn KiÒu” chñ yÕu tËp trung ë ®o¹n trÝch: C¶nh ngµy xu©n, KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch.
ThÕ giíi nh©n vËt trong TruyÖn KiÒu ®a d¹ng sinh ®éng, 
®ñ c¸c lo¹i ng­êi, chia lµm hai tuyÕn nh©n vËt.
 	+ TuyÕn nh©n vËt chÝnh diÖn: V­¬ng «ng, V­¬ng bµ,
 V­¬ng Quan, Thóy KiÒu, Thóy V©n, Tõ H¶i
 	+ TuyÕn nh©n vËt ph¶n diÖn: M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ, 
B¹c Bµ, Ho¹n Th­, Së Khanh.
 	 + Nh©n vËt trung gian: Thóc ¤ng, Thóc Sinh.
2. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch.
T«i tiÕn hµnh t×m hiÓu c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt ®­îc NguyÔn Du sö dông qua viÖc ph©n tÝch tµi n¨ng miªu t¶ ngo¹i h×nh ®Ó kh¾c häa tÝnh c¸ch vµ sè phËn nh©n vËt; Kh¶o s¸t ph©n tÝch c¸c bøc tranh ngo¹i c¶nh vµ bøc tranh t©m c¶nh qua c¸c khÝa c¹nh: c¶nh vËt, ngo¹i h×nh, hµnh ®éng, ng«n ng÷, d¸ng ®iÖu, cö chØ, néi t©m ë nh÷ng nh©n vËt tiªu biÓu.
3. Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.
§Ó lµm næi bËt s¸ng t¹o cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu, t«i tiÕn hµnh so s¸nh b»ng ph­¬ng ph¸p tÝch hîp: bót ph¸p miªu t¶, kh¾c häa c¸c nh©n vËt chÝnh diÖn vµ ph¶n diÖn; bót ph¸p miªu t¶ thiªn nhiªn qua c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau; TruyÖn KiÒu so s¸nh víi Kim V©n KiÒu truyÖn - t¸c phÈm v¨n häc Trung Quèc mµ NguyÔn Du ®· dùa vµo cèt truyÖn ®ã ®Ó s¸ng t¹o TruyÖn KiÒu.
4. Ph­¬ng ph¸p kh¸i qu¸t hãa.
§Ó cã c¸i nh×n ®óng ®¾n vÒ gi¸ trÞ nghÖ thuËt “TruyÖn KiÒu” trong lÜnh vùc miªu t¶ bøc tranh thiªn nhiªn vµ x©y dùng nh©n vËt t«i sö dông ph­¬ng ph¸p kh¸i qu¸t hãa rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt tõ nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ.
B. PhÇn néi dung:
I. Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu
1. VÞ trÝ.
Trong ®êi sèng nh©n d©n ViÖt nam, “TruyÖn KiÒu” chiÕm mét vÞ trÝ v« cïng quan träng. NhiÒu nh©n vËt trong “TruyÖn KiÒu” ®· trë thµnh nh÷ng mÉu ng­êi trong x· héi cò, mang nh÷ng tÝnh c¸ch tiªu biÓu nh­: Së Khanh, Ho¹n Th­, Tõ H¶i..vµ ®Òu ®i vµo thµnh ng÷ ViÖt nam. Kh¶ n¨ng kh¸i qu¸t cña nhiÒu c¶nh t×nh, ng«n ng÷ trong t¸c phÈm khiÕn cho quÇn chóng t×m ®Õn “TruyÖn KiÒu”, nh­ t×m ®Õn mét ®iÒu dù b¸o. Bãi KiÒu rÊt phæ biÕn trong quÇn chóng ngµy x­a. Ca nh¹c d©n gian cã d¹ng: lÈy KiÒu, s©n khÊu d©n gian cã trß KiÒu, tuång kiÒu, c¶i l­¬ng KiÒu. Héi häa cã nhiÒu tranh KiÒu. Th¬ vÞnh KiÒu nhiÒu kh«ng kÓ xiÕt. Giai tho¹i xung quanh còng rÊt phong phó. NhiÒu c©u, nhiÒu ng÷ trong “TruyÖn KiÒu” ®· lÉn vµo kho tµng ca dao, tôc ng÷. Tõ x­a ®Õn nay, “TruyÖn KiÒu” ®· lµ ®Ò tµi cho nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, b×nh luËn vµ nh÷ng cuéc bót chiÕn. Ngay khi TruyÖn KiÒu ®­îc c«ng bè( ®Çu thÕ kû XIX) ë nhiÒu tr­êng häc cña c¸c nho sÜ, nhiÒu v¨n ®µn, thi x· ®· cã trao ®æi vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. §Çu thÕ kû XX, cuéc tranh luËn vÒ “TruyÖn KiÒu” cµng s«i næi, quan träng nhÊt lµ cuéc phª ph¸n cña c¸c nhµ chÝ sÜ Ng« §øc KÕ, Huúnh Thóc Kh¸ng ph¶n ®èi phong trµo cæ xóy “TruyÖn KiÒu” do Ph¹m Quúnh ®Ò x­íng (1924).
	ChÝnh v× “TruyÖn KiÒu” cã vÞ trÝ quan träng nh­ vËy nªn nã ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kØ lôc cña thÕ giíi vµ trong n­íc: 5 kØ lôc thÕ giíi; 7 lØ lôc ViÖt Nam.
5 kỷ lục thế giới
1.Truyện Kiều là quyển sách duy nhất trên thế giới có được hiện tượng chắp nhặt những câu thơ ở các chỗ khác nhau để thành nhiều bài thơ mới.
2. Là thi phẩm dài có nhiều bản dịch nhất ra cùng một ngoại ngữ.
3. Là thi phẩm có nhiều người viết về phần tiếp theo nhất trên thế giới. 
4. Là cuốn sách duy nhất trên thế giới mà người ta có thể đọc ngược từ cuối lên đến đầu. 
5. Cuốn sách duy nhất trên thế giới tạo ra quanh nó cả một loạt những loại hình văn hoá.
7 kỷ lục Việt Nam. 
 1. Là tác phẩm đã đưa một nhà thơ lên hàng danh nhân văn hoá thế giới. 
 2. Là cuốn sách duy nhất không phải viết ra để bói mà người dân vẫn dùng bói, được ông Phạm Đan Quế trình bày riêng thành quyển: Bói Kiều như một nét văn hoá. 
 3. Là quyển sách có được hiện tượng vịnh Kiều với hàng ngàn bài thơ vịnh. 
 4. Bộ phim đầu tiên của Việt Nam ra đời năm 1924 tại Hà Nội mang tên Kim Vân Kiều. 
5. Thi phẩm có sách đề cập đến nhiều nhất với hàng trăm cuốn. 
6. Là quyển sách gây nhiều giai thoại nhất. 
7. Là cuốn sách được viết và đóng thành Truyện Kiều độc bản bằng chữ quốc ngữ nặng nhất ở VN do nhà thư pháp Nguyễn Đình thực hiện, nặng 50kg, trên khổ giấy 1m x 1,6m, hiện trưng bày tại Khu di tích Nguyễn Du huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
* N¨m 1965 NguyÔn Du chÝnh thøc ®­îc nhµ n­íc lµm lÔ kû niÖm, Héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi ghi tªn «ng trong danh s¸ch nh÷ng nhµ v¨n hãa thÕ giíi.
 2/ Nguån gèc TruyÖn KiÒu.
Cho ®Õn nay, c¸c nhµ nghiªn cøu vÉn ch­a t×m ra ®­îc b¶n gèc “TruyÖn KiÒu” viÕt b»ng ch÷ N«m cña NguyÔn Du. Tuy nhiªn, hä ®· t×m ra ®­îc rÊt nhiÒu b¶n dÞch ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau cña “TruyÖn KiÒu”. TÊt c¶ c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu cho r»ng NguyÔn Du viÕt “TruyÖn KiÒu” dùa trªn cèt truyÖn “Kim V©n KiÒu truyÖn” cña Thanh T©m Tµi Nh©n- mét t¸c gi¶ Trung Quèc sèng ë thÕ kû XV. Tõ mét t¸c phÈm v¨n xu«i ch÷ H¸n, viÕt theo kiÓu tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi, tõ mét c©u chuyÖn t×nh b×nh th­êng, b»ng tµi n¨ng nghÖ thuËt, qua l¨ng kÝnh cña ng­êi nghÖ sÜ tµi hoa, NguyÔn Du ®· biÕn t¸c phÈm Êy trë thµnh mét “Thiªn cæ t×nh th­”. Ban ®Çu «ng ®Æt tªn cho nã lµ “§o¹n tr­êng t©n thanh”, sau nµy ng­êi ta quen gäi lµ “TruyÖn KiÒu”.
	Cã nhiÒu c«ng tr×nh s­u tÇm, nghiªn cøu vÒ TruyÖn KiÒu cho biÕt sè l­îng c©u trong TruyÖn KiÒu cã b¶n lµ 3260 c©u, cã b¶n lµ 3259 c©u. Trong chuyªn ®Ò nµy chóng ta theo SGK ng÷ v¨n 9 : TruyÖn KiÒu gåm 3254 c©u(V× ch­a t×m ®­îc b¶n gèc nªn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc cô thÓ, chÝnh x¸c).
3/ Gi¸ trÞ cña TruyÖn KiÒu.
 	TruyÖn KiÒu ®¹t ®Õn ®Ønh cao c¶ vÒ gi¸ trÞ néi dung vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt.
VÒ gi¸ trÞ néi dung: “TruyÖn KiÒu” cã hai gi¸ trÞ lín: gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o. “TruyÖn KØÒu” lµ bøc tranh hiÖn thùc vÒ mét x· héi bÊt c«ng, tµn b¹o, lµ tiÕng nãi th­¬ng c¶m tr­íc sè phËn bi kÞch cña con ng­êi, tiÕng nãi lªn ¸n, tè c¸o nh÷ng thÕ lùc xÊu xa, tiÕng nãi kh¼ng ®Þnh, ®Ò cao tµi n¨ng, nh©n phÈm vµ nh÷ng kh¸t väng ch©n chÝnh cña con ng­êi nh­kh¸t väng vÒ quyÒn sèng, kh¸t väng tù do c«ng lý...
VÒ gi¸ trÞ nghÖ thuËt “TruyÖn KiÒu” rÊt phong phó, xong ®Æc s¾c nhÊt lµ ë hai ph­¬ng diÖn chñ yÕu:
	- NghÖ thuËt ng«n ng÷: ng«n ng÷ “TruyÖn KiÒu” ®¹t ®Õn møc trong s¸ng mÉu mùc. §ã lµ sù kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn hai t¸c phÈm ng«n ng÷: ng«n ng÷ b×nh d©n - ng«n ng÷ ca dao, tôc ng÷ lêi ¨n tiÕng nãi cña ng­êi d©n; ng«n ng÷ b¸c häc  ... héi phong kiÕn nãi chung. 
Suèt m­êi l¨m n¨m ®o¹n tr­êng l­u l¹c, NguyÔn Du ®· nhiÒu lÇn ®Ó KiÒu ®éc tho¹i ®Ó tõ ®ã béc lé chÝnh m×nh. Cã lóc nµng ®au ®ín d»n vÆt, xãt xa sau nh÷ng ®ªm b­ím l¶, ong l¬i vµ cuéc say ®Çy th¸ng:
“ Khi tØnh dËy lóc tµn canh,
GiËt m×nh m×nh l¹i th­¬ng m×nh xãt xa”.
Khi nµng khuyªn Tõ H¶i ra hµng, ng«n ng÷ ®éc tho¹i ®· béc lé râ nh÷ng nÐt t©m lý rÊt thùc cña mét c« g¸i nöa ®êi nÕm tr¶i ®ñ mïi cay ®¾ng:
“ NghÜ m×nh mÆt n­íc c¸nh bÌo,
§· nhiÒu l­u l¹c l¹i nhiÒu gian tru©n.
B»ng tay chÞu tiÕng v­¬ng thÇn,
Thªnh thªnh ®­êng c¸i thanh v©n hÑp g×!
C«ng t­ vÑn c¶ hai bÒ,
DÇn giµ th× còng liÖu vÒ cè h­¬ng.
Còng ng«i mÖnh phô ®­êng ®­êng,
Në nang mµy mÆt rì rµng mÑ cha...”
Qua ®o¹n th¬, ta thÊy t©m lý cña KiÒu hiÖn lªn rÊt thùc: Nµng biÕt khi Tõ H¶i ra hµng th× ph¶i chÞu thiÖt thßi, ph¶i mang tiÕng v­¬ng thÇn, song bªn c¹nh ®ã lµ c¶ mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng, rùc rì nãi lªn nhiÒu ®iÒu lîi, dï sao KiÒu chØ lµ mét n¹n nh©n, mµ nguyÖn väng duy nhÊt lµ ®­îc sèng yªn æn, l­¬ng thiÖn vµ trong s¹ch.
Víi ng«n ng÷ ®éc tho¹i nh­ trªn, KiÒu hiÖn lªn nh­ mét ng­êi trÇn tôc víi tÊt c¶ nh÷ng t×nh c¶m suy nghÜ, lo toan rÊt thùc, rÊt ®êi th­êng, nµng trë nªn gÇn gòi víi ng­êi ®äc h¬n. §¹t ®­îc ®iÒu ®ã ph¶i ch¨ng ®ã lµ tr×nh ®é bËc thÇy cña NguyÔn Du trong viÖc kh¸m ph¸ thÕ giíi néi t©m con ng­êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi phô n÷?
c. Miªu t¶ néi t©m qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i.
§Ó nh©n vËt cña m×nh ®­îc hiÖn lªn toµn diÖn, ®Çy ®ñ, NguyÔn Du ®· miªu t¶ hä víi c¸i nh×n nhiÒu chiÒu, cã khi lµ miªu t¶ ngo¹i h×nh, cã khi lµ miªu t¶ néi t©m, cã khi l¹i th«ng qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i cña hä ®Ó thÊy ®­îc tÝnh c¸ch sinh ®éng cña mçi nh©n vËt.
Trong ®o¹n trÝch “KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n” ng«n ng÷ ®èi tho¹i ®­îc béc lé râ rµng h¬n c¶. Cã hai cuéc ®èi tho¹i: ®èi tho¹i gi÷a KiÒu vµ Thóc Sinh vµ ®èi tho¹i gi÷a KiÒu víi Ho¹n Th­.
Sau khi ®­îc Tõ H¶i chuéc ra khái l©ï xanh, Thóy KiÒu ®· ®­îc Tõ H¶i ®­a lªn ng«i cao cña h¹nh phóc. Chµng l¹i gióp nµng b¸o ©n, b¸o o¸n. Trong phiªn tßa Thóy KiÒu ®· cho gäi nh÷ng ng­êi tõng cã ©n, cã o¸n víi nµng ®Õn.
Ng­êi ®Çu tiªn ®­îc mêi ®Õn lµ Thóc Sinh, thÊy Thóc sinh run rÈy, téi nghiÖp nµng ®· lªn tiÕng:
“Nµng r»ng: NghÜa nÆng ngh×n non,
L©m Tri ng­êi cò chµng cßn nhí kh«ng?
S©m Th­¬ng ch¼ng vÑn ch÷ tßng,
T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n?”
Râ rµng lµ KiÒu vÉn nhí tÊm lßng vµ sù gióp ®ì mµ Thóc Sinh dµnh cho nµng trong c¬n ho¹n n¹n. Nµng gäi ®ã lµ: “ NghÜa nÆng ngh×n non”, NghÜa lµ vÉn nhí ®Õn c«ng ¬n cña Thóc Sinh ®· ®em l¹i mét cuéc sèng gia ®×nh ªm Êm, cho dï lµ ng¾n ngñi.
 	Trong ng«n ng÷ ®èi tho¹i nµy, NguyÔn Du ®· dïng nh÷ng tõ H¸n ViÖt, ®iÒn cè. Tõ ng÷ cã tÝnh chÊt ­íc lÖ, c«ng thøc: “S©m, Th­¬ng”, 
“ nghi· träng ngh×n non”...Sù ®¶o ng÷ “L©m Tri ng­êi cò chµng cßn nhí kh«ng”, c¸ch dïng tõ ®ång nghÜa: “ ng­êi cò, cè nh©n”.... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ®ã ®· biÕn lìi lÏ míi nghe t­ëng nh­ hoa mÜ, c«ng thøc Êy thµnh ®»m th¾m thiÕt tha, biÓu hiÖn ®­îc ch©n t×nh cña Thóy KiÒu. Phï hîp chµng th­ sinh hä Thóc vµ biÓu lé ®­îc tÊm lßng biÕt ¬n ch©n thµnh cña nµng.
NÕu nãi víi Thóc Sinh, KiÒu nãi b»ng mét ng«n ng÷ trang träng, th× nãi vÒ Ho¹n Th­, KiÒu l¹i nãi b»ng mét ng«n ng÷ hÕt søc n«m na b×nh dÞ, KiÒu sö dông nh÷ng thµnh ng÷ quen thuéc, ®ã lµ lêi ¨n tiÕng nãi cña nh©n d©n: quØ qu¸i tinh ma; kÎ c¾p bµ giµ; kiÕn bß miÖng chÐn; m­u s©u tr¶ nghÜa s©u.... §©y lµ triÕt lÝ: “Vá quýt dµy, mãng tay nhän”, mét quan niÖm xö thÕ rÊt c«ng b»ng ®Ó ®èi xö l¹i víi x· héi ®Çy ¸p bøc, bÊt c«ng x­a.
Qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i KiÒu víi Thóc Sinh, ta thÊy tÝnh c¸ch cña nµng béc lé kh¸ râ rµng, nµng sö ®óng ng­êi ®óng téi, b¸o ©n ®èi víi ng­êi ®¸ng b¸o, ®ång thêi thÊy ®­îc nµng lµ ng­êi sèng cã t×nh, cã nghÜa cã tr­íc, cã sau.
Sau khi tr¶ ¬n Thóc Sinh bµ qu¶n gia nhµ hä Ho¹n Thóy KiÒu míi b­íc vµo cuéc b¸o thï. 
KiÒu ®· cÊt tiÕng chµo mØa mai ®èi víi Ho¹n Th­: “TiÓu th­ còng cã b©y giê ®Õn ®©y!”. Thóy KiÒu ®· dïng ®óng c¸ch mµ Ho¹n Th­ ®· ®èi xö víi nµng khi tr­íc:
“BÒ ngoµi th¬n thít nãi c­êi,
Mµ trong nham hiÓm giÕt ng­êi kh«ng dao.”
Thóy KiÒu nãi cho bâ khi bÞ Ho¹n Th­ giµy vß, ®au ®ín. Nµng thõa nhËn Ho¹n Th­ lµ mét ng­êi ®µn bµ hiÕm cã: “ §µn bµ dÔ cã mÊy tay,” ®Òu lµ phô n÷ c¶ mµ sao chÞ (Ho¹n Th­) l¹i th©m ®éc thÕ. Thóy KiÒu tr× triÕt, ®ay nghiÕn dù b¸o mét cuéc tr¶ thï d÷ déi vµ quyÕt liÖt:
“DÔ dµng lµ thãi hång nhan,
Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu”
 	Ho¹n Th­ lóc ®Çu “ hån l¹c ph¸ch xiªu” nh­ng vèn con quan bé l¹i, th«ng minh (so víi Thóy KiÒu th× ng­êi t¸m l¹ng, kÎ nöa c©n) nªn Ho¹n Th­ ®· lËp luËn ®­a ra bèn luËn ®iÓm ®Ó biÖn minh, gì téi cho m×nh:
“R»ng t«i chót phËn ®µn bµ
Ghen tu«ng th× còng ng­êi ta th­êng t×nh.”
Thø nhÊt: Ho¹n Th­ cho r»ng ®ã lµ chuyÖn “ th­êng t×nh” (lÏ th­êng) v× lµ ®µn bµ th× ai mµ ch¶ ghen tu«ng. ChÞ KiÒu ¬i “ ít nµo mµ ít ch¶ cay, g¸i nµo mµ g¸i ch¼ng hay ghen chång” h¶ chÞ? T«i cã yªu chång th× t«i míi ghen chång cã ph¶i kh«ng chÞ KiÒu? LÏ th­êng nµy ®©u chØ t«i míi cã, mµ ë tÊt c¶ mäi ng­êi – kÓ c¶ chÞ, ch¾c chÞ còng kh«ng ngoµi qui luËt Êy?
	Thø hai: Ho¹n Th­ kÓ c«ng víi KiÒu: T«i ®· ®èi sö tèt víi chÞ cho ë g¸c viÕt kinh, khi chÞ bá trèn khái nhµ t«i, ®em theo nhiÒu vµng b¹c t«i còng kh«ng ®uæi theo, truy cøu chÞ:
“NghÜ cho khi g¸c viÕt kinh,
Víi khi khái cöa døt t×nh ch¼ng theo.”
 	Thø ba: Ho¹n Th­ nãi: t«i víi chÞ ®Òu trong c¶nh chång chung – ch¾c g× ai d· nh­êng cho ai:
“Lßng riªng riªng nh÷ng kÝnh yªu,
Chång chung ai dÔ ai chiÒu cho ai.”
Thø t­: Ho¹n Th­ nhËn téi, ®Ò cao, t©ng bèc KiÒu: nh­ng dï sao t«i còng ®· trãt g©y ra ®au khæ cho chÞ, nªn b©y giê t«i chØ cßn biÕt chê vµo tÊm lßng khoan dung réng l­îng cña chÞ th«i:
“Trãt ®µ g©y viÖc ch«ng gai,
Cßn chê l­îng bÓ th­¬ng bµi nµo ch¨ng.”
	Ho¹n Th­ ®· dån Thóy KiÒu vµo chç: ®¸nh kÎ ch¹y ®i, kh«ng ai ®¸nh ng­êi ch¹y l¹i. Thµnh ra, Thóy KiÒu rÊt bèi rèi. Lóc ®Çu, nµng cã ý ®Þnh trõng ph¹t Ho¹n Th­ thËt nÆng: “D­íi cê g­¬m tuèt n¾p ra. ChÝnh danh thñ ph¹m tªn lµ Ho¹n Th­”. Nh­ng b©y giê th× biÕt xö sao ®©y? NÕu nh­ ta cè t×nh giÕt Ho¹n Th­ th× ra ta lµ ng­êi ®µn bµ nhá nhen sao? Ch¼ng ph¶i ®øc PhËt tõ bi ®· tõng d¹y: “ LÊy o¸n tr¶ o¸n th× ®êi ®êi thï o¸n, lÊy ©n tr¶ o¸n th× cëi bá o¸n thï?” Suy nghÜ nh­ vËy nªn nµng quyÕt ®Þnh tha bæng cho Ho¹n Th­. Cßn trong “ Kim V©n KiÒu truyÖn” cña Thanh T©m tµi nh©n th× kh¸c. Thóy KiÒu ®· sai cuèn Ho¹n Th­ l¹i vµ thiªu ch¸y nh­ mét ngän ®uèc, khiÕn mäi ng­êi khiÕp sî.
Thóy KiÒu tha bæng cho Ho¹n Th­ lµ béc lé tÊm lßng bao dung, nh©n hËu cña nµng. Bëi chÝnh nµng ®· tr¶i qua biÕt bao ®au khæ, ®¾ng cay. Vµ còng bëi nµng hiÓu r»ng: m×nh ®· x©m ph¹m ®Õn h¹nh phóc cña ng­êi kh¸c. 
C¶nh b¸o ©n, b¸o o¸n ®· thÓ hiÖn nh÷ng quan niÖm triÕt lÝ, qua th¸i ®é, cö chØ, hµnh ®éng vµ ®Æc biÖt lµ qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i cña c¸c nh©n vËt, NguyÔn Du ®· vÏ lªn mét bøc tranh rÊt sinh ®éng vÒ cuéc sèng cña con ng­êi x­a. Ca ngîi sù thñy chung t×nh nghÜa, lªn ¸n bän ng­êi quû qu¸i tinh ma. §ång thêi ta thÊy mét tinh thÇn nh©n ®¹o s©u s¾c, mét ­íc m¬ kh¸t väng c«ng lÝ trong x· héi lóc bÊy giê. 
c. PhÇn kÕt luËn.
	T«i cßn nhí nh­ in mét ý kiÕn nhËn xÐt vÒ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm v¨n häc: “ V¨n ch­¬ng cã lo¹i ®¸ng thê vµ kh«ng ®¸ng thê. Lo¹i kh«ng ®¸ng thê lµ lo¹i chØ chuyªn chó vÒ vÒ v¨n ch­¬ng. Lo¹i ®¸ng thê lµ lo¹i chuyªn chó ë con ng­êi” (NguyÔn V¨n Siªu, 1799- 1782). NhËn xÐt nµy cã lÏ chØ ®óng vµo mét thêi ®iÓm v¨n häc, víi mét sè t¸c phÈm cßn ®èi víi TruyÖn KiÒu th× qu¶ lµ phiÕn diÖn. V× TruyÖn KiÒu ®· lµm trßn sø m¹ng cña nã c¶ vÒ viÖc “ chuyªn chó vÒ con ng­êi”, vµ viÖc “chuyªn chó vÒ v¨n ch­¬ng”. 
VÒ con ng­êi: TruyÖn KiÒu lµ tuyªn ng«n vÒ quyÒn sèng cña con ng­êi, víi nh÷ng kh¸t väng vÒ t×nh yªu c«ng lý tù do. TruyÖn KiÒu còng lµ b¶n c¸o tr¹ng b»ng th¬ lªn ¸n chÕ ®é phong kiÕn môc ruçng thèi n¸t, xÊu xa tµn b¹o ®· chµ ®¹p lªn nh©n c¸ch con ng­êi, dËp t¾t mäi m¬ ­íc ®Ñp ®Ï cña hä.
VÒ v¨n ch­¬ng: NguyÔn Du ®· kÕt hîp ®­îc c¶ hai lèi hµnh v¨n b¸c häc vµ b×nh d©n mét c¸ch tµi t×nh nªn TruyÖn KiÒu ®· ®­îc tÊt c¶ mäi giai tÇng trong x· héi ®ãn nhËn th­ëng thøc mét c¸ch nhiÖt thµnh. Nh÷ng ch÷ méc m¹c, b×nh d©n ®· chøng tá mét b­íc tiÕn cña nÒn v¨n ch­¬ng ViÖt Nam trªn con ®­êng xa dÇn ¶nh h­ëng cña ch÷ H¸n, ch÷ N«m mµ NguyÔn Du ®· tiªn phong dÉn tr­íc. Gi¸ trÞ tuyÖt h¶o cña TruyÖn KiÒu lµ mét ®iÒu kh¼ng ®Þnh mµ trong ®ã gi¸ trÞ v¨n ch­¬ng l¹i gi÷ mét ®Þa vÞ cao.
Nh­ vËy, b»ng qu¸ tr×nh lao ®éng nghÖ thuËt c«ng phu, ®Çy s¸ng t¹o, víi c¸i nh×n s¾c s¶o vÒ cuéc sèng, NguyÔn Du ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng nÐt tÝnh c¸ch ®a d¹ng, hoµn chØnh vµ râ nÐt. Nh©n vËt trong “TruyÖn KiÒu” lµ nh©n vËt cña cuéc ®êi hiÓu theo ý nghÜa x· héi s©u s¾c, ®óng ®¾n ®ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng con ng­êi “nhÊt thµnh bÊt biÕn” ®¬n gi¶n mét chiÒu chÞu sù chi phèi cña quan niÖm chñ quan. Bªn c¹nh c¸i “cèt lâi” cña mçi con ng­êi, ta b¾t gÆp nh÷ng biÕn thiªn phong phó cña nh÷ng tÝnh c¸ch ®a d¹ng. Qua t×m hiÓu “TruyÖn KiÒu” chóng ta cµng thÊy tr©n träng tµi n¨ng cña NguyÔn Du. NhiÖm vô cña chóng ta lµ ph¶i gi÷ g×n nÒn v¨n hãa phi vËt thÓ mµ NguyÔn Du ®Ó l¹i. Cô NguyÔn Du ¬i! Cô h·y ngËm c­êi n¬i chÝn suèi, tiÕng lßng mµ cô göi l¹i ®· t×m ®­îc sù ®ång c¶m cña c¸c thÕ hÖ mai sau.
* GV l­u ý häc sinh: sù ph©n biÖt gi÷a miªu t¶ c¶nh s¾c thªn nhiªn vµ miªu t¶ néi t©m chØ lµ t­¬ng ®èi, bëi trong miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn ®· göi g¾m t×nh c¶m vµ trong miªu t¶ néi t©m còng cã nh÷ng yÕu tè ngo¹i c¶nh ®an xen.
 H­¬ng Canh, ngµy 26 th¸ng 10 n¨m 2009.
 Ng­êi viÕt
 NguyÔn ThÞ Hoµng
Tµi liÖu nghiªn cøu.
- SGK, SGV, thiÕt kÕ bµi gi¶ng Ng÷ v¨n 9 - Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc.
- TruyÖn KiÒu (b¶n dÞch)...
- Kim V©n KiÒu TruyÖn - Thanh T©m Tµi Nh©n.
- 105 bµi v¨n mÉu- T¹ §øc HiÒn.
- 100 bµi v¨n mÉu- THCS.
- Ng÷ v¨n 9 n©ng cao- T¹ §øc HiÒn.
- Tõ ®iÓn gi¸o khoa TiÕng ViÖt cña nhãm t¸c gi¶ NguyÔn Nh­ ý, §µo ThÇn, NguyÔn §øc Tæn.
- Gi¶ng v¨n TruyÖn KiÒu - §Æng Thanh Lª.
- Tham kh¶o ý kiÕn ®ång nghÖp vµ c¸c t­ liÖu tham kh¶o kh¸c....
CÊu tróc ®Ò tµi
A. PhÇn më ®Çu
I. LÝ do chän ®Ò tµi
	1. c¬ së khoa häc
2. C¬ së thùc tiÔn
II. Môc ®Ých, nhiÖm vônghiªn cøu
III. §èi t­îng - ph¹m vi nghiªn cøu.
§èi t­îng nghiªn cøu
2. Ph¹m vi nghªn cøu
IV. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph­¬ng ph¸p thèng kª
Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch
Ph­¬ng ph¸p so s¸nh.
Ph­¬ng ph¸p kh¸i qu¸t hãa.
B. PhÇn néi dung.
I. Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ TruyÖn KiÒu
VÞ trÝ cña TruyÖn KiÒu
Nguån gèc cña TruyÖn KiÒu.
Gi¸ trÞ cña TruyÖn KiÒu
II. Vµi nÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ trong TruyÖn KiÒu.
NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn.
1.1.NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn trùc tiÕp.
1.2.NghÖ thuËt t¶ c¶nh ngô t×nh.
2. NghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt.
2.1.Miªu t¶ nh©n vËt b»ng bót ph¸p ­íc lÖ t­îng tr­ng.
2.2. Miªu t¶ nh©n vËt b»ng bót ph¸p t¶ thùc.
2.3. Miªu t¶ nh©n vËt qua cö chØ, hµnh ®éng.
2.3. Miªu t¶ néi t©m nh©n vËt
a. Miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ tù sù
b. Miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ ®éc tho¹i 
c. Miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i