Giáo án Lớp 9 môn Ngữ văn - Bài 11: Văn bản: Bếp lửa (Bằng Việt )

Ngày soạn: / /2006 
Ngày dạy: / /2006 
Bài 11: Văn bản: Bếp lửa (Bằng Việt )
Tiết: 56. Đọc - hiểu văn bản
A. Mục tiêu cần đạt.
1. Kiến thức:
Giúp học sinh:
- Cảm nhậnđược những tình cảm, cảm xúc chân thành của nhân vật trữ tình - người cháu - và hình ảnh người bà giàu tình thương, giàu đức hi sinh trong bài thơ Bếp lửa.
2. Kĩ năng.
- Thấy được nghệ thuật diễn tả cảm xúc thông qua hồi tưởng kết hợp miêu tả, tự sự, bình luận của tác giả trong bài thơ.
3. Thái độ.
- Có tình cảm yêu quí, kính trọng người bà.
B. Chuẩn bị 
- Thầy: Nghiên cứu tài liệu - soạn bài
- Trò: Chuẩn bị bài theo câu hỏi SGK
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
* Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ. ( 6’)
Đọc thuộc lòng - diễn cảm bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận và trình bày ngắn gọn: Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ; chủ đề bài thơ?
* Hoạt động 2: Giới thiệu bài : ( 1’)
Trong bài Tiếng gà gáy trưa của Xuân Quỳnh (đã học ở lớp 7 ) , anh lính trẻ trên nẻo đường hành quân, nghe tiếng gà gáy trưa lại chợt nhớ tới bà mình khum khum soi trứng và mắng yêu cháu đừng nhìn gà đẻ mà lang mặt. Tình cảm bà cháu thật cảm động. Một thanh niên khác đang du học tại Liên Xô ( cũ ) lại nhớ về bà mình, khi đang hàng ngày sử dụng bếp điện, bếp ga hiện đại, chợt thương về cái bếp lửa ấp iu tình bà cháu tuổi thơ xa.
* Hoạt động 3: Bài mới ( 37’)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cần đạt
GV nêu yêu cầu đọc:
Giọng tình cảm chậm rãi và lắng đọng, xúc động và bồi hồi.
?GV yêu cầu học sinh tìm hiểu cấu trúc văn bản?
GV định hướng cho hoc sinh hướng tìm hiểu bài thơ
? Trong hồi tưởng của người cháu, những kỉ niệm nào về bà và tình bà cháu được gợi lại?
( Hình ảnh của gia đình nhà thơ gợi cho em suy nghĩ gì về đất nước? )
? Em hãy chỉ ra và phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bà cháu - bếp lửa?
? Qua đó em thấy tình cảm gì được biểu hiện?
?Có một âm thanh xuất hiện đan xen trong hoài niệm đó là âm thanh gì?
? Em hãy nêu ý nghĩa của âm thanh đó?
? Hãy tìm những hình ảnh thơ thể hiện sự hồi tưởng về tuổi thơ, về bà và về bếp lửa?
? Nêu cảm nhận của em về hình ảnh người bà qua những sự việc bà đã làm và hình ảnh " nhóm bếp lửa "
? Hình ảnh bếp lửa được nhắc đến bao nhiêu lần?
? Mỗi lần h/ả bếp lửa được nhắc lại có nét riêng gì? Hình tượng thơ đó chứa đựng điều gì sâu kín?
?Khái quát nét nghệ thuật đặc sắc của bài thơ?
?Ngoài ý nghĩa nói về tình bà cháu bài thơ còn có ý nghĩa nào khác?
GV yêu cầu học sinh làm bài tập
-Đọc
-Độc lập
-Phát hiện
- Cảm nhận
-Phân tích
-Khái quát
-Phát hiện
-Trình bày
-Phát hiện
-Cảm nhận
-Phát hiện
-Suy luận
-Khái quát
-Suy luận
-Làm độc lập
I. Đọc - tiếp xúc văn bản
* Tác giả, tác phẩm
* Đọc
* Từ khó.
* Cấu trúc văn bản.
- Thể loại: Thơ mới tám tiếng câu, vần chân - liền.
- Bố cục: Cảm hứng chủ đạo và mạch cảm xúc.
- Khổ 1: Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc về bà.
- Khổ 2,3,4,5: Hồi tưởng những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà và hình ảnh bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa
- Khổ cuối: Người cháu dã trưởng thành, đi xa nhưng không nguôi nhớ về bà.
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Những kỉ niệm về bà và tình bà cháu.
Kỉ niệm tuổi thơ bên bà.
+ Thiếu thốn gian khổ
 ( đất nước khó khăn vì chiến tranh )
+ Bà sớm hôm chăm chút.
+ Kỉ niệm về bà - tuổi thơ - bếp lửa.
" Khói hun nhoèn - nghĩ mũi còn cay - bếp lửa bà nhen "
*Bếp lửa hiện diện như tình cảm ấm áp của bà, sự cưu mang đùm bọc đầy chăm chút của bà.
( Bà "bảo cháu nghe..."
- Tiếng chim tu hú giục giã, khắc khoải, da diết.
+ Tiếng tu hú sao mà...
+ Tu hú ơi chẳng đến ở ...
* Tiếng tu hú gợi hoài niệm, gợi ra tình cảnh vắng vẻ và nhớ mong của hai bà cháu. Khái niệm nhớ nhung tình yêu thương tha thiết của bà.
2. Những suy ngẫm về bà và hình ảnh bếp lửa.
- Suy ngẫm về cuộc đời bà luôn gắn với hình ảnh bếp lửa, ngọn lửa.
-> người nhóm lửa, luôn giữ cho ngọn lửa ấm nóng và tỏa sáng.
+ Bà tần tảo hi sinh, chăm lo cho mọi người.
"Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm"
-Từ bếp lửa được nhắc lại 7 lần và 1 lần với từ khói bếp và hai lần nói đến ngọn lửa.
-Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
-Một bếp lửa ấp iu nồng đượm...
->H/ả bếp lửa gắn liền với h/ả người bà tần tảo chắt chiu thương con, thương cháu hết mực hi sinh tất cả cho con, cho cháu...
III. Tổng kết
* Nghệ thuật
-Hình tượng bếp lửa với ý nghãi thực và biểu tượng cùng với hai h/ả chi tiết: mùi khói và tiếng chim tu hú bổ sung, kết hợp thật tự nhiên giữa kể và tả bằng dòng hồi tưởng và suy ngẫm, hòi tưởng.
* Nội dung:
-bài thơ thể hiện triết lí sâu sắc đó là những gì thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức tỏa sáng, nâng đỡ con người suốt cả cuộc đời.
-Tình yêu thương và lòng biết ơn bà chính là một biểu hiện của tình yêu quê hương gia đình, làng xóm và cũng là khởi đầu của tình yêu đất nước.
IV. Luyện tập:
-Dựa vào bài thơ em hãy chứng minh câu thơ: Ôi kì diệu và thiêng liêng bếp lửa.
* Hoạt động 4:Hướng dẫn học ở nhà. ( 1’ ) 
-Hoàn thành bài tập phần luyện tập.
-Soạn bài sau