Giáo án Lớp 9 môn Ngữ văn - Tuần: 5 - Tiết: 22: Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh (trích Vũ Trung tùy bút)

Tuần: 5
Tiết: 22
CHUYỆN CŨ TRONG PHỦ CHÚA TRỊNH
(Trích Vũ Trung Tùy bút)
I. Mục đích cần đạt:
Giúp HS:
	- Hiểu về cuộc sống xa hoa vô độ của bọn quan lại, vua chúa dưới thời Lê – Trịnh.
	- Bước đầu nhận biết đặc trưng cơ bản của thể loại văn tùy bút đời xưa và đánh giá được giá trị nghệ thuật của những dòng ghi chép đầy tính hiện thực này.
II. Tiến trìønh tổ chức các hoạt động dạy và học: 
	1. Ổn định: 
	2. Kiểm tra bài cũ: 
	- Tóm tắt truyện “Chuyện người con gái Nam Xương”
	- Vũ Nương là người có những đức tính tốt đẹp ra sao?
	- Nêu nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm?
	3. Giới thiệu bài: 
	Lịch sử Việt Nam đã trải qua một thời kỳ phong kiến, đen tối nhất là giai đoạn vua Lê chúa Trịnh. Vua chúa trong thời kỳ này đã sống một cuộc đời xa hoa, phóng túng. Cuộc sống của chúa Trịnh nổi tiếng là xa xí, chuyên vơ vét của dân như thế nào, chúng ta sẽ tìm hiểu trong “Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh”.
	4. Tiến trình hoạt động: 
Hoạt động 1: 
	GV hướng dẫn HS đọc: Đọc rõ ràng, chính xác.
	GV đọc mẫu, gọi HS đọc lại. Nhận xét cách đọc
?- Cho biết tác giả của văn bản? Tác giả Phạm đình Hổ.
?- Nêu những hiểu biết về tác giả?
?- Các em biết gì về tác phẩm “Vũ trung tùy bút”?
	Giải thích những từ ngữ: Chùa Trấn Quốc, trân cầm, dị thú, cổ mộc, quái thạch, triệu bất tường, cơ binh.
?- Cho biết bố cục của văn bản, nêu nội dung của từng đoạn?
	Bố cục: 2 phần.
Phần 1: “Khoảng năm Giáp Ngọ... bất tường” = 	Thói xa hoa của chúa Trịnh.
Phần 2: “Mỗi khi... vì cớ ấy” =	Cách chúa và bọn hầu cận vơ vét của cải của dân chúng.
* Tìm hiểu về thói ăn chơi xa xí, vô độ của chúa Trịnh và các quan lại hầu cận trong phủ chúa.
* HS đọc lại đoạn văn từ dầu... bất tường.
?- Thói ăn chơi xa xí, vô độ của chúa Trịnh và các quan lại hầu cận được miêu tả qua những việc như thế nào?
	- Thích đi chơi ngắm cảnh đẹp, ngự ở các li cung trên Tây Hồ, núi Từ Trầm, núi Dũng Thúy. 	- Xây dựng đền đài liên tục.
	- Mỗi tháng ba bốn lần ra cung Thụy Liên để vui chơi, bày trò buôn bán, binh lính, quan lại phải theo hầu hạ.
?- Ngoài việc vui chơi, đối với của cải trong dân chúng, chúa đã có hành động gì?
	- Trân cầm, dị thú, cổ mộc, quái thạch, chậu hoa cây cảnh, chúa đều sức thu lấy.
?- Hãy kể lại cụ thể cách nhà chúa lấy của cải của dân chúng?
	- Lấy cả cây đa to cành lá rườm rà, từ bên bắc chở qua sông đem về, nó giống cây cổ thụ, rễ dài vài trượng, một cơ binh khiêng, bốn người đi kèm, cầm gươm đánh thanh la đi cho đều tay.
?- Nhận xét về nghệ thuật miêu tả những việc làm của chúa?
	- Sự việc cụ thể, chân thực, khách quan, liệt kê, miêu tả tỉ mỉ.
?- Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật trên?
	- Thể hiện cách kể sinh động, tái hiện lại sự việc để khắc họa ấn tượng về cuộc sống xa hoa của nhà chúa Trịnh.
?- Qua cách kể lại những hành động, việc làm của chúa Trịnh, em hiểu được cuộc sống nhà chúa ra sao?
	- Cuộc sống hưởng lạc phè phỡn xa hoa, bóc lột công sức lao động, của cải của nhân dân một cách trắng trợn. Nhà chúa cậy quyền ỷ thế để gồm thâu những vật lạ, quý trong nhân dân như Lê Hữu Trác đã từng nhận xét khi vào phủ chúa.
	“Cả trời Nam sang nhất là đây!”
?- Câu “Mỗi khi đêm thanh cảnh vắng... triệu bất tường” có ý nghĩa gì?
	Cảnh được miêu tả là cảnh thực ở những khu vườn rộng đầy trân cầm, dị thú, cổ mộc, quái thạch... được tô điểm như bến bể đầu non, nhưng âm thanh lại gợi cảm giác ghê rợn trước một cái gì tan tác, đau thương chứ không phải trước cảnh đẹp yên bình, phồn thực. Cảm xúc chủ quan của tác giả tới đây mới bộc lộ nhất là khi ông xem đó là “triệu bất tường” tức là điềm chẳng lành. Nó báo trước sự suy vong tất yếu của một triều đại chỉ lo ăn chơi hưởng lạc trên mồ hôi, nước mắt và xương máu của nhân dân. Và điều đó đã xảy ra không lâu khi Trịnh Vương mất.
Hoạt động 2: 
Đọc đoạn văn còn lại: Bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa nhũng nhiễu vơ vét của dân.
?- Các em hiểu thế nào là “nhờ gió bẻ măng”?
	- Lợi dụng cơ hội để kiếm chác.
?- Bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa đã nhũng nhiễu vơ vét của dân bằng những thủ đoạn nào?
	- Xem nhà nào có chậu hoa cây cảnh, chim tốt, khiếu hay, biên ngay chữ phụng thủ. Đêm đến cho người lấy phăng đi, rồi buộc tội giấu vật cung phụng để lấy tiền.
	- Hòn đá hay cây cối to lớn thì phải phá nhà hủy tường để khiêng ra.
?- Trước tình hình ấy, người dân làm gì để tránh tai vạ?
	- Phải bỏ của ra kêu van.
	- Phải đập bỏ núi non bộ, phá cây cảnh.
?- Nhận xét về những thủ đoạn của bọn quan lại hầu cận của chúa?
	- Tàn nhẫn, vừa ăn cướp, vừa la làng. Chúng ỷ thế có công với nhà chúa, được sủng ái trong việc giúp chúa ăn chơi hưởng lạc, vì thế chúng tha hồ hoành hành, tác oai, tác quái làm cho cuộc sống của nhân dân bất ổn, quyền lợi bị xâm phạm, đó là sự vô lý, bất công, còn bọn chúng được vơ vét cho đầy túi tham, lại được tiếng mẫn cán.
?- Tác giả còn đưa ra dẫn chứng nào khác nữa?
	- Nhà ta có trồng một cây lê cao vài mươi trượng.
	- Cây lựu trắng, lựu đỏ quả rất đẹp.
	Cả 3 cây đều phải chặt để tránh tai vạ.
?- Tác giả kể lại câu chuyện của gia đình mình nhằm mục đích gì?
	- Tăng thêm sức thuyết phục cho những chi tiết chân thực đã nêu ở trên, làm cho bài viết sinh động, phong phú hơn.
	Chính hành động của bọn quan lại góp phần làm cho xã hội phong kiến thêm thối nát suy tàn.
Hoạt động 3: Tìm hiểu thể loại tùy bút.
?- Thể loại văn tùy bút có gì khác so với thể loại văn truyện của văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương”.
Văn truyện
Văn tùy bút
Hiện thực cuộc sống phản ánh qua số phận con người.
Cốt truyện gắn với hệ thống nhân vật.
Cốt truyện triển khai.
Nhân vật được khắc họa nhờ hệ thống nghệ thuật.
Có chi tiết tưởng tượng, hoang đường
Ghi chép về những con người những sự việc cụ thể có thực, qua đó bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ, đánh giá.
Sự ghi chép theo cảm hứng chủ quan nhưng vẫn theo một tư tưởng, cảm xúc chủ đạo.
Giàu chất trữ tình.
* Ghi nhớ trang 59.
* Dặn dò: 
	- Học ghi nhớ, Làm luyện tập.
	- Soạn: Hoàng Lê Nhất Thống Chí.
PHẦN GHI BẢNG
I. Đọc - Chú thích: Tác giả: Phạn đình Hổ (SGK).
II. Tìm hiểu văn bản:
	1. Thói ăn chơi xa xí, vô độ của chúa Trịnh và các quan lại hầu cận trong phủ chúa.
	- Thích đi chơi.
	- Xây dựng đình đài liên tục.
	- Mỗi tháng ba bốn lần ra cung.
	- Trân cầm, dị thú, cổ mộc, quái thạch.
	- Thu lấy cả cây to, chở qua sông đem về.
	Þ Cuộc sống xa hoa, hưởng lạc trên mồ hôi, công sức của nhân dân.
	2. Bọn quan lại hầu cận trong phủ chúa nhũng nhiễu vơ vét của dân.
	- Có chậu hoa cây cảnh, chim tốt, khiếu hay biên ngay chữ phụng thủû, đem lính đến lấy.
	- Hòn đá, cây cối to lớn, phải phá nhà hủy tường.
	Þ Bọn quan lại tác oai tác quái, cuộc sống vô lý, bất công của nhân dân.
III. Tổng kết: 	Ghi nhớ .
IV. Luyện tập: