Kĩ năng:
- Hoạt động nhóm
- Khái quát hóa tư duy lôgic
- Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn
+ Thái độ:
-Giáo dục ý thức bảo vệ thiên nhiên và tìm tòi nghiên cứu
Trọng tâm: Mục II
Phương pháp: Trực quan – diễn giải – hợp tác
Hình thức tổ chức: cả lớp – cá nhân - nhóm
Ngày soạn: 25/2/2012 ngày dạy/28 /2/2012 CHƯƠNG II: HỆ SINH THÁI Tiết 47: QUẦN THỂ SINH VẬT A. MỤC TIÊU: Học xong bài này HS phải đạt các yêu cầu sau đây: + Kiến thức: - Häc sinh nêu ®ỵc kh¸i niƯm, c¸ch nhËn biÕt quÇn thĨ sinh vËt, lÊy VD. - Nêu được một số ®Ỉc trng c¬ b¶n cđa quÇn thĨ: mật độ, tỉ lệ giới tinh, thành phần nhĩm tuổi . + Kĩ năng: - Hoạt động nhóm - Khái quát hóa tư duy lôgic - Vận dụng lí thuyết vào thực tiễn + Thái độ: -Giáo dục ý thức bảo vệ thiên nhiên và tìm tòi nghiên cứu Trọng tâm: Mục II Phương pháp: Trực quan – diễn giải – hợp tác Hình thức tổ chức: cả lớp – cá nhân - nhóm B. CHUẨN BỊ: + Giáo viên: - Máy chiếu, tranh về các quần thể sinh vật - Tranh phãng to h×nh 47 SGK. Lên máy chiếu - T liƯu vỊ 1 vµi vµi quÇn thĨ sinh vËt. + Học sinh: - Sưu tầm một số quần thể mà em biết bằng tranh ảnh C. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Ổn ®Þnh tỉ chøc - KiĨm tra sÜ sè. 2. KiĨm tra 3. Bµi häc: Giáo viên giới thiệu nội dung chương và những vấn đề sẽ học trong chương, sau đĩ đi vào bài cụ thể của chương. Ở mơi trường xung quang chúng ta cĩ nhiều cá thể sinh vật cùng lồi, sinh sống với nhau tạo thành một quần thể sinh vật. Ho¹t ®éng 1: ThÕ nµo lµ mét quÇn thĨ sinh vËt ? Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS - GV cho HS quan s¸t tranh: ®µn ngùa, ®µn bß, bơi tre, rõng dõa... - GV th«ng b¸o r»ng chĩng ®ỵc gäi lµ 1 quÇn thĨ. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - ThÕ nµo lµ 1 quÇn thĨ sinh vËt? - GV lu ý HS nh÷ng cơm tõ: + C¸c c¸ thĨ cïng loµi . + Cïng sèng trong kho¶ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh. + Cã kh¶ n¨ng giao phèi. - Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 47.1: ®¸nh dÊu x vµo chç trèng trong b¶ng nh÷ng VD vỊ quÇn thĨ sinh vËt vµ kh«ng ph¶i quÇn thĨ sinh vËt. - GV nhËn xÐt, th«ng b¸o kÕt qu¶ ®ĩng vµ yªu cÇu HS kĨ thªm 1 sè quÇn thĨ kh¸c mµ em biÕt. - GV cho HS nhËn biÕt thªm VD quÇn thĨ kh¸c: c¸c con voi sèng trong vên b¸ch thĩ, c¸c c¸ thĨ t«m sèng trong ®Çm, 1 bÇy voi sèng trong rõng rËm ch©u phi ... - HS nghiªn cøu SGK trang 139 vµ tr¶ lêi c©u hái. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bỉ sung. - HS trao ®ỉi nhãm, ph¸t biĨu ý kiÕn, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bỉ sung. + VD 1, 3, 4 kh«ng ph¶i lµ quÇn thĨ. + VD 2, 5 lµ quÇn thĨ sinh vËt. + Chim trong rõng, c¸c c¸ thĨ sèng trong hå nh tËp hỵp thùc vËt nỉi, c¸ mÌ tr¾ng, c¸ chÐp, c¸ r« phi... KÕt luËn: - QuÇn thĨ sinh vËt lµ tËp hỵp nh÷ng c¸ thĨ cïng loµi, sinh sèng trong kho¶ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh, ë 1 thêi ®iĨm nhÊt ®Þnh vµ cã kh¶ n¨ng sinh s¶n t¹o thµnh nh÷ng thÕ hƯ míi. Ví dụ: Rừng cọ, đồi chè, đàn chim én Ho¹t ®éng 2: Nh÷ng ®Ỉc trng c¬ b¶n cđa quÇn thĨ Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS - C¸c quÇn thĨ trong 1 loµi ph©n biƯt nhau ë nh÷ng dÊu hiƯu nµo ? - TØ lƯ giíi tÝnh lµ g× ? Ngêi ta x¸c ®Þnh tØ lƯ giíi tÝnh ë giai ®o¹n nµo ? TØ lƯ nµy cho phÐp ta biÕt ®ỵc ®iỊu g× ? - TØ lƯ giíi tÝnh thay ®ỉi nh thÕ nµo ? Cho VD ? - Trong ch¨n nu«i, ngêi ta ¸p dơng ®iỊu nµy nh thÕ nµo? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, quan s¸t b¶ng 47.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Trong quÇn thĨ cã nh÷ng nhãm tuỉi nµo? - Nhãm tuỉi cã ý nghÜa g×? - GV yªu cÇu HS ®äc tiÕp th«ng tin SGK, quan s¸t H 47 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu ý nghÜa cđa c¸c d¹ng th¸p tuỉi ? - MËt ®é quÇn thĨ lµ g×? - GV lu ý HS: dïng khèi lỵng hay thĨ tÝch tuú theo kÝch thíc cđa c¸ thĨ trong quÇn thĨ. KÝch thíc nhá th× tÝnh b»ng khèi lỵng... - MËt ®é liªn quan ®Õn yÕu tè nµo trong quÇn thĨ ? Cho VD? - Trong s¶n xuÊt n«ng nghiƯp cÇn cã biƯn ph¸p g× ®Ĩ gi÷ mËt ®é thÝch hỵp? - Trong c¸c ®Ỉc trng cđa quÇn thĨ, ®Ỉc trng nµo c¬ b¶n nhÊt? V× sao? - HS nghiªn cøu SGK nªu ®ỵc: + TØ lƯ giíi tÝnh, thµnh phÇn nhãm tuỉi, mËt ®é quÇn thĨ. - HS tù nghiªn cøu SGK trang 140, c¸ nh©n tr¶ lêi, nhËn xÐt vµ rĩt ra kÕt luËn. + TÝnh tØ lƯ giíi tÝnh ë 3 giai ®o¹n: giai ®o¹n trøng míi ®ỵc thơ tinh, giai ®o¹n trøng míi në hoỈc con non, giai ®o¹n trëng thµnh. + TØ lƯ ®ùc c¸i trëng thµnh cho thÊy tiỊm n¨ng sinh s¶n cđa quÇn thĨ. + Tuú loµi mµ ®iỊu chØnh cho phï hỵp. - HS trao ®ỉi nhãm, nªu ®ỵc: + H×nh A: ®¸y th¸p rÊt réng, chøng tá tØ lƯ sinh cao, sè lỵng c¸ thĨ cđa quÇn thĨ t¨ng nhanh. + H×nh B: §¸y th¸p réng võa ph¶i (trung b×nh), tØ lƯ sinh kh«ng cao, võa ph¶i (tØ lƯ sinh = tØ lƯ tư vong) sè lỵng c¸ thĨ ỉn ®Þnh (kh«ng t¨ng, kh«ng gi¶m). + H×nh C: §¸y th¸p hĐp, tØ lƯ sinh thÊp, nhãm tuỉi tríc sinh s¶n Ýt h¬n nhãm tuỉi sinh s¶n, sè lỵng c¸ thĨ gi¶m dÇn. - HS nghiªn cøu GSK trang 141 tr¶ lêi c©u hái. - HS nghiªn cøu SGK, liªn hƯ thùc tÕ vµ tr¶ lêi c©u hái: - Rĩt ra kÕt luËn. + BiƯn ph¸p: Trång dµy hỵp lÝ lo¹i bá c¸ thĨ yÕu trong ®µn, cung cÊp thøc ¨n ®Çy ®đ. + MËt ®é quyÕt ®Þnh c¸c ®Ỉc trng kh¸c v× ¶nh hëng ®Õn nguån sèng, tÇn sè gỈp nhau gi÷a ®ùc vµ c¸i, sinh s¶n vµ tư vong, tr¹ng th¸i c©n b»ng cđa quÇn thĨ. KÕt luËn: 1. TØ lƯ giíi tÝnh - TØ lƯ giíi tÝnh lµ tØ lƯ gi÷a sè lỵng c¸ thĨ ®ùc víi c¸ thĨ c¸i. - TØ lƯ giíi tÝnh thay ®ỉi theo løa tuổi, phơ thuéc vµo sù tư vong kh«ng ®ång ®Ịu gi÷a c¸ thĨ ®ùc vµ c¸i. - TØ lƯ giíi tÝnh cho thÊy tiỊm n¨ng sinh s¶n cđa quÇn thĨ. 2. Thµnh phÇn nhãm tuỉi - B¶ng 47.2. - Dïng biĨu ®å th¸p ®Ĩ biĨu diƠn thµnh phÇn nhãm tuỉi. 3. MËt ®é quÇn thĨ - MËt ®é quÇn thĨ lµ sè lỵng hay khèi lỵng sinh vËt cã trong 1 ®¬n vÞ diƯn tÝch hay thĨ tÝch. - MËt ®é quÇn thĨ kh«ng cè ®Þnh mµ thay ®ỉi theo mïa, theo n¨m vµ phơ thuéc vµo chu k× sèng cđa sinh vËt. Ho¹t ®éng 3: Ảnh hëng cđa m«i trêng tíi quÇn thĨ sinh vËt Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái trong mơc s SGK trang 141. - GV gỵi ý HS nªu thªm 1 sè VD vỊ biÕn ®éng sè lỵng c¸ thĨ sinh vËt t¹i ®Þa ph¬ng. - GV ®Ỉt c©u hái: - Nh÷ng nh©n tè nµo cđa m«i trêng ®· ¶nh hëng ®Õn sè lỵng c¸ thĨ trong quÇn thĨ? - MËt ®é quÇn thĨ ®iỊu chØnh ë møc ®é c©n b»ng nh thÕ nµo? - HS th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy vµ bỉ sung kiÕn thøc, nªu ®ỵc: + Vµo tiÕt trêi Êm ¸p, ®é Èm cao muçi sinh s¶n m¹nh, sè lỵng muçi t¨ng cao + Sè lỵng Õch nh¸i t¨ng cao vµo mïa ma. + Chim cu g¸y lµ lo¹i chim ¨n h¹t, xuÊt hiƯn nhiỊu vµo mïa gỈt lĩa. (do lụt lội, cháy rừng hoặc dịch bệnh) - HS kh¸i qu¸t tõ VD trªn vµ rĩt ra kÕt luËn. KÕt luËn: - C¸c điều kiện sèng cđa m«i trêng nh khÝ hËu, thỉ nhìng, thøc ¨n, n¬i ë... thay ®ỉi sÏ dÉn tíi sù thay ®ỉi sè lỵng cđa quÇn thĨ. - Mật độ cá thể trong quần thể được điều chỉnh trở về mức cân bằng. 4. Kiểm tra đánh giá: + Hãy lấy 2 ví dụ chứng minh các cá thể trong quần thể hổ trợ, cạnh tranh lẫn nhau. + Từ bảng 47.3 SGK hãy vẽ tháp tuổi của từng lồi và cho biết tháp đĩ thuộc dạng pháp gì ? 5. Híng dÉn tự học: Bài vừa học: - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 3 SGK. - Lµm bµi tËp 2 vµo vë. Ngày soạn: 25/2/2012 ngày dạy/28 /2/2012 Tiết 48 Bài 48. QUẦN THỂ NGƯỜI A. Mục tiêu: 1. Kiến thức: -Trình bày được một số đặc điểm của quần thể người, liên hệ đến các vấn đề dân số. -Thay đổi nhận thức về dân số và phát triển của xã hội, làm cho các em cùng với mọi người nhận thức tốt về phát triển dân số. 2. Kỹ năng: - Biết vận dụng những hiểu biết của mình để gĩp phần truyên truyền về dân số và kế hoạch hĩa gia đình. 3. Thái độ: - Cĩ thái độ yêu thích bộ mơn B. Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài: - Kĩ năng thu thập và xử lý thơng tin khi đọc SGK để tìm hiểu về sự khác nhau giữa quần thể người với các quần thể khác; các đặc trưng của quần thể người; ý nghĩa của sự tăng dân số đến sự phát triển xã hội. - Kĩ năng tự tin trong đĩng vai C. Phương pháp giảng dạy: + Hoạt động nhĩm + Quan sát - Tái hiện D. Chuẩn bị giáo cụ: 1.Giáo viên: Chuẩn bị bảng 48.1 bằng giấy Ao, bảng phụ 48.2 sgk bằng giấy A1 2. Học sinh: Xem trước nội dung bài ở nhà E. Tiến trình bài dạy: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số. (1’) 2. Kiểm tra bài củ: (5’) - Nêu khái niệm quần thể. Cho ví dụ minh họa - Nêu những đặc trưng cơ bản của quần thể 3. Nội dung bài mới: a, Đặt vấn đề: (2’) Quần thể người cĩ đặc điểm nào giống và khác với một quần thể sinh vật khác. Điểm khác biệt đĩ được thể hiện như thế nào? Đĩ là nội dung mà chúng ta cần tìm hiểu trong bài hơm nay. b, Triển khai bài dạy: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRỊ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1: Tìm hiểu những điểm giống và khác giữa quần thể người và quần thể sinh vật khác:(10’) Gv: Yêu cầu học sinh xem thơng tin và hồn thành bảng 48.1sgk. Hs: Làm theo yêu cầu GV, bổ sung cho nhau. Gv: Đưa ra đáp án, yêu cầu học sinh nêu điểm giống nhau và khác nhau giữa quần thể người với quần thể sinh vật khác. Hs:Dựa vào bảng để trả lời,nhận xét Gv: Vì sao cĩ sự khác biệt giữa quần thể người với QTSV khác? Hs: Dựa vào định hướng của GV để trả lời. I. Sự khác nhau giữa quần thể người với quần thể sinh vật khác: -Ngồi những đặc trưng chung của quần thể sinh vật. Quần thể người cĩ những đặc trưng mà quần thể sinh vật khác khơng cĩ(đặc trưng về kinh tế xã hội). Sự khác nhau đĩ là do con người cĩ lao động và tư duy. Hoạt động 2: Tìm hiểu những đặc trưng cơ bản của quần thể (10’) Gv: Giới thiệu sự phân chia các nhĩm tuổi, nêu cơ sở xây dựng tháp tuổi Hs:Lắng nghe, quan sát. Gv: Các tháp tuổi cĩ thơng tin chung gì cung cấp cho chúng ta?. Hs: Dựa vào sgk và bài cũ để trả lời Gv: yêu cầu học sinh thảo luận nhĩm để hồn thành bảng 48.2 Hs: Thảo luận nhĩm, trình bày kết quả Gv: Dựa vào kết quả bảng 48.2 để hồn thành nội dung cần ghi nhớ Hs: ghi nhớ II. Đặc trưng về thành phần nhĩm tuổi của mỗi quần thể người: Đặc trưng về tỉ lệ giới tính, thành phần nhĩm tuổi, sự tăng giảm dân số cĩ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mỗi con người và chính sách kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Hoạt động 3:Tìm hiểu tăng trưởng dân số và phát triển xã hội (10’) Gv: Yêu cầu học sinh đọc thơng tin sgk Hs: làm theo yêu cầu của giáo viên Gv: yêu cầu học sinh hồn thành phần tam giác sgk Hs: Thảo luận, đưa ra đáp án Gv: Chuẩn hĩa nội dung kiến thức Hs: Ghi nhớ Gv: Giới thiệu về pháp lệnh dân số, yêu cầu học sinh nêu mục tiêu của pháp lệnh dân số. Hs: Dựa vào sgk để trả lời Gv: Đính chính, đưa ra nội dung cần ghi nhớ Hs: Ghi nhớ nội dung Gv: Số con sinh ra của mỗi gia đình phải như thế nào để phù hợp với pháp lệnh dân số? Gv: Đính chính để hồn thiện nội dung cần ghi nhớ Hs: Chắt lọc nội dung cần ghi nhớ III.Tăng dân số và phát triển xã hội: -Tăng trưởng dân số quá nhanh dẫn đến: Thiếu nơi ở, nguồn thức ăn, ơ nhiễm mơi trường, tàn phá rừng, thiếu trường học và bệnh viện. -Việt nam đang thực hiện pháp lệnh dân số nhằm mục đích đảm bảo chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và tồn xã hội. -Số con sinh ra phải phù hợp với khả năng nuơi dưỡng của mỗi gia đình và hài hịa với sự phát triển kinh tế -xã hội, tài nguyên mơi trường của đất nước. Mỗi gia đình chỉ cĩ 1 đến 2 con. 4. Củng cố: (5’) - Đọc phần tĩm tắt sgk - Làm bài tập 2 sgk 5. Dặn dị: (2’) - Học thuộc phần ghi nhớ, làm bài tập 1, 3sgk trang 145 - Đọc phần "em cĩ biết". - Xem trước bài " Quần xã sinh vật", soạn nội dung phần tam giác --------&-------- Ngày soạn: 04/3/2012 ngày dạy 7/3/2012 Tiết 49 Bài 49. QUẦN Xà SINH VẬT A. Mục tiêu: 1. Kiến thức: -Trình bày được khái niệm quần xã, phân biệt được được khái niệm quần xã và quần thể. -Lấy được ví dụ minh họa các mối quan hệ sinh thái trong quần xã. -Mơ tả được những biến đổi của quần xã trong thiên nhiên 2. Kỹ năng: -Nhận biết các quần xã trong thiên nhiên, thấy được các yếu tố cấu thành quuần xã trong tự nhiên như thế nào. -Rèn kĩ năng hoạt động nhĩm 3. Thái độ: -Cĩ lịng say mê khoa học, yêu mến thiên nhiên B. Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài: - Kĩ năng tự tin khi trình bày ý kiến trước nhĩm, tổ, lớp. - Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ý tưởng. - Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thơng tin khi đọc SGK, quan sát tranh ảnh để tìm hiểu về khái niệm, những dấu hiệu điển hình và quan hệ với ngoại cảnh của quần xã sinh vật. C. Phương pháp giảng dạy: + Hoạt động nhĩm + Quan sát - Tái hiện D. Chuẩn bị giáo cụ: 1.Giáo viên: Chuẩn bị sơ đồ hình 49.3 sgk 2. Học sinh: Xem trước nội dung bài ở nhà E. Tiến trình bài dạy: 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số. (1’) 2. Kiểm tra bài củ: (5’) *Bài tập 1, 3 sgk 3. Nội dung bài mới: a, Đặt vấn đề: (2’) Các sinh vật khơng chỉ sống trong quần thê, mà thực tế chúng sống đan xen với nhau. Một tổng thể gồm các quần thể khác lồi cùng chung sống với nhau được gọi là gì? Những dáu hiệu cơ bả của tổng thể đĩ biểu hiện như thế nào? Đĩ là nội dung mà chúng ta cần tìm hiểu trong bài hơm nay. b, Triển khai bài dạy: HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRỊ NỘI DUNG KIẾN THỨC Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm quần xã: (10’) Gv: Yêu cầu học sinh xem thơng tin và Nêu khái niệm quần xã. Hs: Làm theo yêu cầu GV, bổ sung cho nhau để xây dựng khái niệm. Gv: Chuẩn hĩa nội dung cần ghi nhớ. Hs:Ghi chép nội dung Gv: Hãy liên hệ thực tế và sgk để cho ví dụ về các hệ sinh thái Hs: Cho ví dụ, phân tích các ồi cĩ trong hệ sinh thái đĩ Gv: Nhận xét, bổ sung kiến thức Hs: Ghi nhớ nội dung I. Thế nào là quần xã sinh vật: -Khái niệm: Tập hợp nhiều quần thể thuộc các lồi khác nhau, cùng sống trong khoảng khơng gian xác định và chúng cĩ mối quan hệ gắn bĩ mật thiết với nhau. -Ví dụ: +Quần xã rừng mưa nhiệt đới +Quần xã rừng ngập mặn Hoạt động 2: Tìm hiểu những dấu hiệu điển hình của một quần xã(10’) Gv: Yêu cầu học sinh đọc nội dung sgk, nêu đặc trưng chính của quần xã. Hs: Xem sgk, tĩm tắt nội dung. Gv: Nhận xét, kết luận Hs: Ghi chép Gv:Diễn giải một số nội dung về đặc trưng trong quần xã Hs: Lắng nghe, ghi chép II. Những dấu hiệu điển hình của một quần xã: -Quần xã cĩ hai dấu hiệu đặc trưng là số lượng và thành phần các lồi trong quần xã. -Số lượng các lồi trong quần xã biểu hiện qua: +Chỉ số đa dạng +Độ nhiều +Độ thường gặp -Thành phần các lồi trong quần xã biểu hiện qua: +Lồi ưu thế +Lồi đặc trưng Hoạt động 3: Tìm hiểu quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã(10’) Gv: Yêu cầu học sinh đọc thơng tin sgk Hs: Đọc thơng tin sgk Gv: Yêu cầu học sinh đọc phần tam giác sgk và thảo luận nhĩm Hs: Thảo luận, đưa ra đáp án, nhận xét nhau Gv: Chuẩn hĩa nội dung kiến thức dựa vào phần thảo luận của học sinh Hs: Ghi nhớ Gv: Đính chính để hồn thiện nội dung cần ghi nhớ Hs: Chắt lọc nội dung cần ghi nhớ III.Quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã: -Điều kiện mơi trường làm thay đổi số lượng các cá thể trong quần xã, tạo nên những đặc điểm thích nghi của các sinh vật. -Số lượng cá thể của mỗi quần xã luơn được khống chế ở mức độ phù hợp với khả năng đáp ứng của mơi trường, tạo nên cân bằng sinh học. 4. Củng cố: (5’) - Đọc phần tĩm tắt sgk - Làm bài tập 3,4 sgk 5. Dặn dị: (2’) - Học thuộc phần ghi nhớ, làm bài tập 1,2, sgk trang 149 - Đọc phần "em cĩ biết". - Xem trước bài " Hệ sinh thái". --------&-------- Ngày soạn: 04/3/2012 ngày dạy 7/3/2012
Tài liệu đính kèm: