Giáo án lớp 9 môn Sinh học - Phần I: Di truyền và biến dị (tiết 51)

Ngày soạn:15/8/2011 
Ngày dạy:
 Phần I: di truyền và biến dị
 ChươngI: các thí nghệm của menđen	
 Tiết1: men đen và di truyền học
I.Mục tiêu
1. Kiến thức	
- HS nêu được nhiêm vụ ,nội dung và vai trò của di truyền học
-Giới thiệu Menden là người đặt nền móng cho di truyền học.
-Nêu được phương pháp nghiên cứu di truyền của Menden.
Nêu được các thí nghiệm của Menden và rút ra nhận xét 
2. Kỹ năng:
- Rèn kĩ năng quan sát, phân tích
3. Thái độ:
- Giáo dục ý thức học tập yêu thích bộ môn.
* Kiến thức trọng tõm: phương phỏp nghiờn cứu của Menden
II. Chuẩn bị
1, GV: -Tranh vẽ phóng to H1.2, chân dung của menđen
 - Bảng phụ với nội dung.
2, HS :Đọc trước bài
3 Ứng dụng CNTT : Khụng
III TIẾN TRèNH LấN LỚP:
1. Ổn định lớp: Nắm sĩ số, nề nếp lớp. 5p
2. Kiểm tra bài cũ: Khụng
3. Nội dung bài mới: 35p
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRề
NỘI DUNG
ĐVĐ: Thực tế con người sinh ra có những điểm giống và khác với bố mẹ, vì sao lại như vậy? => bài mới
Hoạt động 1: Tìm hiểu di truyền học 7p
	GV nêu 2 hiện tượng di truyền và biến dị (sgk/5)
 ? Nêu mối quan hệ của 2 hiện tượng này? 
HS trả lời cá nhân: là hai hiện tượng song song, gắn liền với quá trình sinh sản
GV giải thích thêm
GV yêu cầu hs thực hiện phần lệnh sgk/5 bằng cách điền bảng phụ
GV treo bảng phụ, gọi một số hs trình bày, sau đó lớp nhận xét
 ? Xét xem điểm nào là di truyền, điểm nào là biến dị?
 ? Vậy di truyền học nghiên cứu những nội dung gì? Nó có ý nghĩa ntn?
HS trả lời, lớp nhận xét
GV chốt lại
Hoạt động 2: Menđen- người đặt nền móng cho di truyền học15p
GV cho học sinh quan sát chân dung của Menđen và giới thiệu về công lao của ông
GV treo tranh vẽ H1.2 và yêu cầu hs:
 ? Quan sát và nêu nhận xét về đặc điểm của từng cặp tính trạng đem lai?
HS trả lời: có sự tương phản của từng cặp tính trạng.VD: màu sắc hạt có cặp tính trạng: màu vàng x màu xanh
GV yêu cầu hs nghiên thông tin sgk/6
 ? Nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen là gì?
GV chốt lại và lưu ý tính chất độc đáo trong phương pháp nghiên cứu của Menđen
 ? Vì sao nói Menđen là người đặt nền móng cho di truyền học?
HS trả lời, lớp bổ sung
Hoạt động3: Một số thật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền học 8p
GV giới thiệu và giải thích một số thuật ngữ sgk/6
 ? Lấy ví dụ ở người để minh hoạ cho khái niệm “cặp tính trạng tương phản” và các khái niệm khác.
HS lấy ví dụ: da trắng và da đen, mắt đen và mắt xanh
GV giới thiệu một số kí hiệu và lưu ý: khi viết công thức lai thì mẹ viết bên trái dấu x, còn bố thì viết bên phải
GV giới thiệu: chiếc gương soi của thần vệ nữ- kí hiệu chỉ giao tử cái hoặc cơ thể cái, cái khiên và ngọn giáo của thần chiến tranh – kí hiệu giao tử đực hoặc cơ thể đực
I. Di truyền học
- Di truyền học nghiên cứu cơ sở vật chất, cơ chế, tính quy luật của hiện tượng di truyền và biến dị
- ý nghĩa: Trong khoa học chọn giống, y học, công nghệ sinh học hiện đại
II. Menđen-người đặt nền móng cho di truyền truyền học
+Lai các cặp bố mẹ khác nhau về một hoặc một hoặc một số cặp tính trạng thuần chủng tương phản
+Dùng toán thống kê phân tích số liệu
 * Bằng phương pháp lai phân tích các thế hệ lai, Menđen đã phát minh ra các quy luật di truyền từ thực nghiệm đặt nền móng cho di truyền học
III. Một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền học
1,Một số thuật ngữ
- Tính trạng, cặp tính trạng tương phản, nhân tố di truyền...
2,Một số kí hiệu
P: cặp bố mẹ xuất phát
x: phép lai
G: giao tử
F: thế hệ lai
4. Củng cố: 3p
1, Trình bày đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của di truyền học?
2,Nêu nội dung cơ bản của p2 phân tích các thế hệ lai của Menđen ?
 HS trả lời, lớp nhận xét. Gv kết luận
 5. HDVN:2p
 Học bài, đọc mục “Em có biết?”
 Đọc bài mới, trả lời câu hỏi: ? Menđen đã tiến hành thí nghiệm như thế nào? kết quả thu được và Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm ra sao?
 Kẻ bảng 2 sgk/8, chép phần lệnh sgk/9 vào vở và hoàn thành trước ở nhà 
*******************************************************
Ngày soạn:15/8/2011 
Ngày dạy:
Tiết 2: Lai một cặp tính trạng
I.Mục tiêu.
1. Kiến thức:
- HS trình bày và phân tích được thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen. Nêu được các khái niệm kiểu hình (KH), kiểu gen (KG), thể đồng hợp, thể dị hợp. Phát biểu được nội dung quy luật phân li.Nêu ý nghĩa của quy luật phân ly. Giải thích được kết qủa thí nghiệm theo quan niệm của Menđen
- Nêu được ứng dụng của quy luật phân ly trong sản xuất và đời sống 
 2.Kỹ năng:
- Rèn kĩ năng phân tích số liệu và kênh hình
-Viết các sơ đồ lai một cặp tính trạng
3. Thái độ"
Giáo dục lòng say mê yêu thích môn học và có niềm tin khoa học.
* Kiến thức trọng tõm: nội dung định luật và cơ sở tế bào học.
II. Chuẩn bị
1, GV :-Tranh vẽ phóng to H2.1, H2.3
 - Bảng phụ có sẵn phần lệnh sgk/9
2, HS : Đọc trước bài, kẻ bảng 2, chép phần lệnh sgk/9 vào vở .
3 Ứng dụng CNTT : Khụng
II TIẾN TRèNH LấN LỚP:
1. Ổn định lớp: Nắm sĩ số, nề nếp lớp. 1p
2. Kiểm tra bài cũ: 4p
1,Trình bày đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của di truyền học? 
Nêu một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của di truyền học? 
2,Nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai của Menđen là gì?
Vì sao gọi phương pháp nghiên cứu di truyền của Menđen là phương pháp phân tích các thế hệ lai ? 
3. Nội dung bài mới: 35p
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRề
NỘI DUNG
ĐVĐ: Bài trước chúng ta đã nghiên cứu nội dung cơ bản của Menđen khi nghiên cứu các quy luật di truyền. Vậy cụ thể phương pháp đó như thế nào?=> bài mới
Hoạt động 1: Thí nghiệm của Menđen 15p
? Trình bày khái quát cách tiến hành thí nghiệm của Menđen? Cho ví dụ
HS trả lời theo thông tin sgk/8
Lớp nhận xét, bổ sung
GV lưu ý: đây là công việc mà Menđen tiến hành rất cẩn thận, tỉ mỉ và công phu.
HS nghiên cứu thông tin sgk và trả lời
? Thế nào là kiểu hình? Cho ví dụ?
? Xem bảng 2 và điền tỉ lệ các loại kiểu hình ở F2 vào ô trống?
GV treo bảng phụ
HS lên điền, lớp nhận xét
GV hướng dẫn hs cách ước lượng gần đúng 
? Theo Menđen thì tính trạng nào là tính trạng trội, tính trạng nào là tính trạng lặn?
Cho ví dụ? 
? Điền các từ hoặc cụm từ thích hợp vào chỗ trống trong phần lệnh?
GV treo bảng phụ và yêu cầu các nhóm điền kết quả
HS đại diện nhóm lên điền. Nhóm khác bổ sung.
GV chốt lại: 1- Đồng tính ; 2- 3 trội :1 lặn
và nhấn mạnh dù thay đổi vị trí của các giống làm cây bố và cây mẹ thì kết quả của phép lai không thay đổi
Hoạt động 2: Tìm hiểu cách giải thích kq thí nghiệm của Menđen 20p
GV giới thiệu và giải thích quan niệm đương thời (về sự DT hoà hợp), sau đó giới thiệu quan niệm của Menđen
GV treo tranh vẽ H2.3 và giới thiệu cách giải thích của Menđen
 ? Cho biết tỉ lệ các loại giao tử ở F1và hợp tử ở F2?
HS quan sát hình để trả lời 
G F1: 1A : 1a
 F2: 1AA : 2 Aa :1 aa
 ? Tại sao F2 lại có tỉ lệ 3 hoa đỏ : 1 hoa trắng?
HS: Vì dị hợp Aa biểu hiện kiểu hình trội giống như thể đồng hợp AA
GV chốt lại và nêu quy luật phân li
I.Thí nghiệm của Menđen
1, Thí nghiệm
- Lai hai giống đậu Hà Lan khác nhau về một cặp tính trạng tương phản
-VD:
P Hoa đỏ x Hoa trắng
F1 Hoa đỏ
F2 705 hoa đỏ : 224 hoa trắng
2, Khái niệm
 - Kiểu hình là tổ hợp các tính trạng của cơ thể
- Tính trạng trội: Là tính trạng biểu hiện ở F1
- Tính trạng lặn: Là tính trạng đến F2 mới được biểu hiện
3, Nội dung của quy luật phân tính
Khi lai 2 bố mẹ khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ, còn F2 có sự phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội :1 lặn
II.Menđen giải thích kết quả thí nghiệm
+ Do sự phân li của cặp nhân tố di truyền trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp của chúng trong thụ tinh
 + Quy luật phân li: trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể thuần chủng P
 4.Củng cố 4p
 1, Thế nào là kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn?
 2, Làm bài 4 sgk/10:
Vì F1 toàn cá kiếm mắt đen, nên mắt đen là tính trạng trội, mắt đỏ là tính trạng lặn
 Quy ước: A mắt đen ; a mắt đỏ
 Sơ đồ lai: P Mắt đen x mắt đỏ
 AA aa
 Gp A a
 F1 Aa
 F1x F1 Aa x Aa
 GF1 1A: 1a 1A : 1a
 F2 1AA : 2Aa : 1aa
 3 cá mắt đen : 1 cá mắt đỏ
 5 .HDVN 1p : 
 Học bài theo câu hỏi sgk/10
 Chép phần lệnh sgk/11,12 vào vở chuẩn bị và hoàn thành trước ở nhà
 Đọc bài mới và trả lời:
? Thế nào là kiểu gen? Kiểu gen đồng hợp, kiểu gen dị hợp? Thế nào là lai phân tích
? ý nghĩa của tương quan trội lặn là gì?
*****************************************************************************
Ngày soạn:26/8/2011
Ngày dạy:
Tiết 3: Lai một cặp tính trạng (tiếp)
I.Mục tiêu
1. Kiến thức
- HS hiểu và trình bày được nội dung, mục đích và ứng dụng của phép lai phân tích. Hiểu và giải thích được vì sao quy luật phân li chỉ nghiệm đúng trong những điều kiện nhất định. Nêu được ý nghĩa của quy luật phân li đối với lĩnh vực sản xuất. Hiểu và phân biệt được di truyền trội ko hoàn toàn với di truyền trội hoàn toàn
2.Kỹ năng:
- Phát triển tư duy lí luận như phân tích, so sánh
3. Thái độ"
Giáo dục lòng say mê yêu thích môn học và có niềm tin khoa học.
* Kiến thức trọng tõm: hệ quả của phộp lai phõn tich.
II.Chuẩn bị
1, GV -Tranh vẽ phóng to hình 3sgk
 -Tranh minh hoạ lai phân tích
 - Bảng phụ có sẵn phần lệnh sgk/11,12 và bài tập củng cố
2, HS - Đọc trước bài, chép phần lệnh sgk/11,12 vào vở bài tập
3 Ứng dụng CNTT : Khụng
II TIẾN TRèNH LấN LỚP:
1. Ổn định lớp: Nắm sĩ số, nề nếp lớp. 1p
2. Kiểm tra bài cũ: 4p
1,Làm bài tập 4 sgk/10
2, Nêu khái niệm kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn? Cho ví dụ? Phát biểu nội dung quy luật phân tính, quy luật phân li ?
3. Nội dung bài mới: 35p
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRề
NỘI DUNG
ĐVĐ: sgk/11
 Hoạt động 1: Tìm hiểu phép lai phân tích 20p
GV yêu cầu hs nêu tỉ lệ các các loại hợp tử ở F2 trong thí nghiệm của Menđen.
HS nêu kết quả ở F2: 1AA : 2Aa: 1aa và nghiên cứu thông tin sgk để trả lời 
? Thế nào là kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp?
Cho ví dụ?
HS thảo luận theo nhóm
 ? Hãy viết sơ đồ lai của các phép lai: 
 1, P : Hoa đỏ x Hoa trắng
 AA x aa
 2, P : Hoa đỏ x Hoa trắng
 Aa x aa
HS đại diện 2 nhóm lên viết hai sơ đồ, các nhóm khác nhận xét, bổ sung
GV chốt lại và nêu vấn đề.
 ? Nhận xét gì về kết quả của hai phép lai trên?
? Qua kết quả của hai phép lai trên cho biết làm thế nào để xác định được kiểu gen của cây hoa đỏ( cá thể mang tính trạng trội)? 
HS dựa vào 2 sơ đồ, thảo luận, trả lời
GV khẳng định phương pháp đó là phương pháp lai phân tích và phép lai như trên gọi là phép lai phân tích
 ? Vậy phép lai phân tích là gì? Mục đích?
 ? Làm bài tập điền từ sgk/11
GV treo bảng phụ gọi hs điền
HS thảo luận và điền bảng phụ
1-trội, 2-kiểu gen, 3-lặn, 4- đồng hợp, 5- dị hợp
Hoạt động 2: Tìm hiểu ý nghĩa của tương quan trội – lặn10p
GV yêu cầu hs nghiên cứu thông tin sgk, thảo luận nhóm để trả lời 
 ? Mối tương quan trội lặn trong tự nhiên ntn?
 ? Xác định tính trạng trội và tính trạng lặn nhằm mục đích gì?
 ? Muốn xác định giống có thuần chủng hay ko phải làm thế nào?
? Việc xác định độ thuần chủng của giống có ý nghĩa gì trong sản xuất?
HS đại diện nhóm trả lời, lớp nhận xét, bổ sung
Hoạt động 3: Trội không hoàn toàn 5p
GV treo tranh vẽ H3 sgk
HS quan sát tranh + nghiên cứu thông tin sgk để trả lời
 ? Nêu sự khác nhau về kiểu hình ở F1, F2 giữa trội không hoàn toàn với thí nghiệm của Menđen?
HS: F1 tính trạng trung gian
 F2: 1 trội : 2 trung gian : 1 lặn
GV yêu cầu hs làm bài tập điền từ sgk/12
HS lên điền, lớp bổ sung
 ? Em hiểu thế nào là trội không hoàn toàn?
HS trả lời, lớp nhận xét
GV kết luận
III.Lai phân tích
1,Một số khái niệm
- Kiểu gen là tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào của cơ thể
- Thể đồng hợp: + AA, BB, DD...
 + aa ,bb , dd
- Thể dị hợp: Aa, Bb, Dd
2, Lai phân tích
- Phép lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội với cá thể mang tính trạng lặn.
 - Nếu kết quả của phép lai là đồng tính thì kết cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen đồng hợp, còn kết quả lai phân tính thì cá thể đó có kiểu gen dị hợp
IV. ý nghĩa của tương quan trội-lặn
- Trong tự nhiên mối tương quan trội –lặn là chủ yếu
- Tính trạng trội thường là tính trạng tốt => cần tập trung nhiều gen trội quý vào một kiểu gen để tạo giống, có ý nghĩa kinh tế
- Cần kiểm tra độ thuần chủng của giống để tránh sự phân li tính trạng
V. Trội không hoàn toàn
Là hiện tượng di truyền trong đó kiểu hình của F1 biểu hiện tính tạng trung gian giữa bố và mẹ, còn F2 có tỉ lệ kiểu hình là 1 : 2 : 1
4.Củng cố 3p
 1,Muốn xác định kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội cần làm gì?
 2, Làm bài 3 sgk/13 (bảng phụ):
Đặc điểm
Trội hoàn toàn
Trội ko hoàn toàn
Kiểu hình F1 (A a)
Tỉ lệ kiểu hình ở F2
Phép lai phân tích dùng được trong trường hợp
Tính trạng trội
 3 trội : 1 lặn
 x
Tính trạng trung gian
1 trội: 2 trung gian:1 lặn
5 HDVN 3p : 
 Học bài , làm bài tập 4 sgk/13
 Đọc bài mới và trả lời ? Nêu cách tiến hành thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen? Biến dị tổ hợp là gì? kẻ bảng 4 sgk/15 vào vở bài tập và hoàn thành trước ở nhà
********************************************************
Ngày soạn:26/8/2011
 Ngày dạy:
Tiết 4: Lai hai cặp tính trạng
I.Mục tiêu
1. Kiến thức
- HS mô tả được thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen. Biết giải thích kết quả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen. Hiểu và phát biểu được nội dung quy luật phân li độc lập của Menđen. Giải thích được khái niệm biến dị tổ hợp:cho ví dụ
2.Kỹ năng:
- Phát triển kĩ năng quan sát, phân tích hình và kết quả thí nghiệm.
-Viết được sơ đồ lai.
 3. Thái độ"
Giáo dục lòng say mê yêu thích môn học và có niềm tin khoa học.
* Kiến thức trọng tõm: nội dung định luật và cơ sở tế bào học.
II.Chuẩn bị
1, GV -Tranh vẽ phóng to hình 4sgk
 - Bảng phụ ghi nội dung bảng 4
2, HS - Đọc trước bài, kẻ bảng 4 vào vở bài tập
3 Ứng dụng CNTT : Khụng
II TIẾN TRèNH LấN LỚP:
1. Ổn định lớp: Nắm sĩ số, nề nếp lớp. 1p
2. Kiểm tra bài cũ: 4p
1,Làm bài tập 4 sgk/13
2,So sánh giữa di truyền trội ko hoàn toàn với trội hoàn toàn?
HS trả lời, lớp nhận xét. GV đánh giá, cho điểm
3. Nội dung bài mới: 35p
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRề
NỘI DUNG
 ĐVĐ: sgk/14
 Hoạt động 1: Thí nghiệm của Menđen 20p.
GV treo tranh vẽ H4-sgk/14
HS quan sát tranh, nghiên cứu thông tin sgk, thảo luận
 ? Trình bày thí nghiệm của Menđen?
HS trả lời, lớp bổ sung
GV chốt lại và hỏi: ở P hai tính trạng hạt vàng, trơn có ở cùng một cây, hai tính trạng xanh, nhăn có ở cùng một cây. Đến F2 các em thấy hạt vàng có ở những cây nào?
? Điều này giúp chúng ta rút ra nhận xét gì?
( Các tính trạng vàng, trơn và xanh, nhăn di truyền độc lập không phụ thuộc vào nhau)
GV treo bảng phụ có bảng 4 sgk
 ? Dựa vào kết quả hãy hoàn thành bảng 4?
HS đại diện nhóm lên điền bảng, các nhóm khác theo dõi bổ sung.
 GV yêu cầu hs tính tỉ lệ: vàng: xanh; trơn: nhăn.
GV lưu ý cách giản ước để tính tỉ lệ các cặp tính trạng ở F2 và phân tích cho hs thấy rõ tích tỉ lệ của từng cặp tính trạng có mối tương quan với tỉ lệ kiểu hình ở F2 (sgk/15).
? Kết qủa trên cho thấy điều gì?
HS trả lời các tính trạng di truyền độc lập với nhau.
GV yêu cầu hs làm bài tập sgk/15.
HS điền từ, lớp nhận xét.
GV đó là nội dung quy luật phân li độc lập.
 ? Phát biểu lại?
 ? Căn cứ vào đâu Menđen cho rằng các tính trạng màu sắc và hình dạng hạt đậu di truyền độc lập với nhau?
HS trả lời, lớp bổ sung
Hoạt động 2: Biến dị tổ hợp 15p
GV yêu cầu hs nghiên cứu lại kết quả thí nghiệm ở F2 trả lời câu hỏi
 ? Kiểu hình nào ở F2 khác bố mẹ?
HS đó là vàng, nhăn và xanh, trơn
GV đó là biến dị tổ hợp.
 ? Vậy biến dị tổ hợp là gì? Do đâu mà có?
Lưu ý: Khái niệm biến dị tổ hợp xác định dựa vào kiểu hình của P và BDTH xuất hiện nhiều ở hình thức sinh sản hữu tính
I. Thí nghiệm của Menđen
1, Thí nghiệm
Lai hai bố mẹ thí nghiệm thuần chủng khác nhau về 2 cặp tính trạng tương phản
P : Vàng, trơn x xanh, nhăn
F1 Vàng, trơn
Cho F1 tự thụ phấn
F2 : 315 vàng, trơn: 108 vàng, nhăn :
 101 xanh, trơn :32 xanh, nhăn
2, Quy luật phân li độc lập
 Sgk/15
II. Biến dị tổ hợp
- Biến dị tổ hợp là sự tổ hợp lại các tính trạng của bố, mẹ
- Nguyên nhân: có sự phân li độc lập và tổ hợp lại các cặp tính trạng làm xuất hiện kiểu hình khác P
 4.Củng cố 4p
1, Phát biểu nội dung quy luật phân li, làm bài tập 3 (sgk/16)? Đáp án : b
2, Làm bài 5- SBTSH/9
Đáp án: F1: AaBb ( lông đen, xoăn)
 F2: 1AaBb : 1Aabb: 1aaBb: 1aabb
 1 đen, xoăn: 1 đen, thẳng: 1 trắng, xoăn : 1 trắng, thẳng
3, Biến dị tổ hợp là gì? Nó được xuất hiện ở hình thức sinh sản nào?
 HS trả lời, lớp bổ sung. GVkết luận
 5.HDVN 1p: 
 Học bài theo sgk . Đọc bài mới trả lời
Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm như thế nào Nội dung và ý nghĩa của quy luật phân li độc lập?, kẻ bảng 5 vào vở bài tập và hoàn thành trước ở nhà
************************************************