Giáo án môn học Ngữ văn 7 - Bài 7 - Tiết 1: Sau phút chia ly

GIAÙO AÙN NGÖÕ VAÊN 7 - TUAÀN 7 - BAØI 7 -TIEÁT 1:
 SAU PHUÙT CHIA LY (1 tieát)
TRÍCH: CHINH PHUÏ NGAÂM KHUÙC 
(TG: ÑAËNG TRAÀN COÂN; ÑOAØN THÒ ÑIEÅM DÒCH)
MUÏC ÑÍCH , YEÂU CAÀU: giuùp HS naém ñöôïc :
Noãi saàu khoå vì chieán tranh xa caùch, toá caùo chieán tranh phi nghóa vaø nieàm khaùt khao haïnh phuùc löùa ñoâi, gia ñình cuûa ngöôøi thieáu phuï coù choàng ñi chinh chieán nôi xa. Caáu truùc thô song thaát luïc baùt trong baûn dòch Chinh phuï ngaâm khuùc.
Hình theå xinh ñeïp, thaân phaän chìm noåi, ñau khoå, baát haïnh vaø baûn lónh saét son, thuûy chung cuûa ngöôøi phuï nöõ trong baøi vònh Baùnh troâi nöôùc. Böôùc ñaàu caûm nhaän neùt ñoäc ñaùo cuûa thô Hoà Xuaân Höông.
Tích hôïp vôùi phaàn TV ôû Quan heä töø, vôùi phaàn TLV ôû Luyeän taäp veà vaên bieåu caûm
DAÏY VAØ HOÏC: 
Baøi cuõ: choïn traû moät trong hai baøi: 
Thieân Tröôøng vaün voïng: phieân aâm, dòch thô / 75 & GN / 77. Coân Sôn ca/ 78 & GN / 81.
Caâu hoûi theâm: Tình caûm vôùi queâ höông, ñaát nöôùc trong 2 baøi thô treân cuûa Traàn Nhaân Toâng vaø Nguyeãn Traõi laø yù naøo trong 4 yù sau: a. Buoàn man maùc; b. Giao hoøa vôùi thieân nhieân; c. Vui cuøng röøng nuùi; d. Aån daät laùnh ñôøi.
Baøi Coân Sôn ca cuõng theå hieän haøo khí Ñoâng A, ñuùng hay sai? vì sao?
Baøi môùi: Chinh phuï ngaâm khuùc laø khuùc ngaâm cuûa ngöôøi vôï coù choàng ñi chinh chieán nôi xa. Taùc giaû Ñaëng Traàn Coân vaø dòch giaû Ñoaøn Thò Ñieåm ñeàu soáng ôû ñaàu theá kæ 18, thôøi Leâ maït, chieán tranh Trònh – Nguyeãn vaø khôûi nghóa noâng daân lan roäng. Ñaëng Traàn Coân caûm thôøi theá maø vieát ra khuùc ngaâm baèng Haùn Vaên. Ñoaøn Thò Ñieåm ñoàng caûm vôùi noãi coâ ñôn cuûa ngöôøi chinh phuï maø dòch ra chöõ Noâm – tieáng Vieät. 
HÑ 2 : NHÖÕNG ÑIEÀU CAÀN LÖU YÙ VEÀ CAÁU TAÏO, NIEÂM, LUAÄT THEÅ THÔ SONG THAÁT LUÏC BAÙT
Theå thô SONG THAÁT LUÏC BAÙT xuaát hieän ôû nöôùc ta vaøo khoaûng theá kæ 16, 17, 18.
Cöù 4 caâu laø moät khoå, nhieàu khoå keùo daøi thaønh baøi, thaønh khuùc, thaønh truyeân. Thô song thaát luïc baùt thöôøng daøi, thích hôïp ñaëc bieät vôùi caùc khuùc ngaâm, caùc truyeän thô, caùc baøi dieãn ca
Vaàn vaø nhòp nhö sau: 
+ Caâu 1(7 tieáng), nhòp 3/4 hoaëc 3/2/2 (khaùc nhòp caâu thô thaát ngoân Ñöôøng luaät (4 / 3 hoaëc 3/2/2). Tieáng thöù 7 nhaát thieát phaûi phaûi laø thanh traéc vaø vaàn vôùi tieáng thöù 5 cuûa caâu7 thöù 2.
+ Caâu 2 (7 tieáng), nhòp 3/4 hoaëc 3/2/2 ,tieáng thöù 7 nhaát thieát phaûi laø thanh baèng vaø vaàn vôùi tieáng thöù 6 cuûa caâu 6 thöù 3. + Caâu 3 (6 tieáng nhòp 2/2/2 ; 3/3 ; 2/4  Tieáng thöù 6 vaàn vôùi tieáng thöù 6 caâu 8 thöù tö.
+ Caâu 4 (8tieáng), nhòp 2/2/2/2 ; 4/ 4 ; 2/4/2 Tieáng thöù 8 laïi vaàn vôùi tieáng thöù 5 cuûa caâu 7 ñaàu tieân khoå tieáp theo (tieáng thöù 5 naøy cuõng phaûi thanh baèng)
CAÂU HOÛI VAØ DIEÃN GIAÛNG
THB:
HÑ 3: ñoïc, töø khoù, tìm hieåu vaên baûn.
Ñoïc: chaäm, buoàn, ngaét nhòp nhö ñaõ phaân tích.
7 chuù thích / 92: chuù yù caùc ñòa danh trong khuùc ngaâm vaø trong ñoaïn trích ñeàu thuoäc Trung Hoa, ñeàu mang yù nghóa öôùc leä, töôïng tröng, saùch vôû hoaëc ñieån tích.
Tìm hieåu chi tieát: Hs ñoïc ngaâm khuùc / trang 91 laïi laàn nöõa vaø traû lôøi caùc caâu hoûi sau:
Ñaây laø taâm traïng cuûa ai? Vì sao nhaân vaät tröõ tình- ngöôøi vôï laïi coù taâm traïng aáy? Hai caàu ñaàu veõ ra caûnh chia li xa caùch baèng nhöõng bieän phaùp ngeä thuaät gì? Hieäu quaû cuûa noù ra sao?
Coù theå noùi raèng caû khuùc ngaâm daøi 405 caâu naøy theå hieän noãi loøng nhung nhôù, saàu khoå trieàn mieân cuûa ngöôøi phuï nöõ phong löu coù choàng laø moät quan töôùng cuûa trieàu ñình phaûi theo leänh vua ñi chinh chieán ôû nôi xa xoâi. Ñoaïn trích naøy (caâu 53-> 64) laø moät ñoaïn bieåu hieän cuï theå taâm traïng khaéc khoaûi nhôù thöông, coâ ñôn saàu khoå ñoù.
GHI BAÛNG
THB:
I/ Taùc giaû – taùc phaåm:
- Ñaëng Traàn Coân (nöûa ñaàu theá kyû 18)
- Ñoaøn Thò Ñieåm (1705-1748)
- Thô ca Vieät Nam
Ngöôøi vôï, khi choàng ñaõ ra ñi vaøo nôi xa laéc, mòt muø vaø hieåm nguy, coøn bieát laøm gì hôn laø trôû veà vôùi buoàng cuõ, chieáu chaên, vôùi cuoäc soáng coâ quaïnh, leû chieác cuûa mình. Pheùp ñoái xöùng giöõa hai caâu: Chaøng thì ñi /thieáp thì veà; coõi xa möa gioù / giöôøng cuõ chieáu chaên  Hai haønh ñoäng ñeàu laø söï thaät. Hai caûnh vaät, moät thaät bình thöôøng, moät mòt muø do töôûng töôïng maø ra nhöng ñeàu thaám ñaãm taâm traïng buoàn khoå, ai hoaøi cuûa ngöôøi vôï baét ñaàu thaám thía noãi chia ly voâ voïng.
HS ñoïc 4 caâu ñaàu: Trong phuùt chia ly, con maét nhôù thöông vôøi vôïi cuûa ngöôøi vôï vaãn ñaém ñaém troâng theo, doõi theo chaøng. Naøng chæ thaáy nhöõng gì? Söï ñoái laäp theå hieän söï ngaên caùch giöõa hai ngöôøi veà maët naøo? Hình aûnh maây bieác, nuùi xanh ôû ñaây coù yù nghóa gì?
Ñoaùi: ngoaùi nhìn, nhìn laïi, doõi nhìn.
Hình aûnh maây bieác, nuùi xanh vöøa laø hình aûnh thaät vöøa laø hình aûnh töôïng tröng chæ söï xa caùch khoâng gian vôøi vôïi, thaêm thaúm.
HS ñoïc tieáp 4 caâu keá: “Choán Haøm Döông Tieâu Töông maáy truøng.”
Em haõy nhaän xeùt veà caùc ñòa danh, coù phaûi ôû VN? Caùc teân rieâng aáy ñöôïc laëp laïi coù duïng yù nhö theá naøo vaø ñeå laøm gì?
laïi vaãn pheùp ñoái (ñoái trong caâu vaø 2 caëp caâu ñoái nhau), giöõa chaøng vaø thieáp, ngoaûnh laïi vaø troâng sang, Tieâu Töông vaø Haøm Döông.
Tieâu Töông vaø Haøm Döông laø hai ñòa dieåm thuoäc 2 vuøng Trung Hoa caùch xa nhau ñeán haøng ngaøn daëm. Vieäc söû duïng caùc ñòa danh Trung Hoa ôû ñaây laø moät thoùi quen, moät ñieån tích – aån duï töôïng tröng trong caùch suy nghó vaø vieát vaên cuûa caùc nhaø thô Vn thôøi Trung ñaïi.(Tieâu töông: teân soâng. Soâng Töông baét nguoàn töø treân nuùi Döông Haûi tænh Quaûng Taây, chaûy tôùi ñòa phaän tænh Hoà Nam thì hôïp doøng vôùi soâng Tieâu - ôû moät ñòa ñieåm veà phía taây huyeän Linh Laêng – taïo thaønh moät caûnh trí raát ñeïp. Toáng Ñòch ñôøi Toáng ñaõ veõ moät boä taùm böùc tranh, laáy phong caûnh Tieâu Töông laøm neàn, ñöôïc goïi laø ‘Tieâu Töông baùt caûnh’- 8 caûnh ñeïp beân doøng soâng Töông). Ñaây cuõng laø con ñöôøng thuûy leân phía Baéc, veà Nam, thöôøng dieãn ra caûnh chia tay li bieät, neân thô vaên cuõng hay noùi tôùi Tieâu Töông vôùi nghó töïông tröng nôi chia tay, söï li bieät (Thieáp taïi Töông Nhö ñaàu, quaân taïi Töông nhö vó, töông tö baát töông kieán, ñoàng aåm Töông giang thuûy)
Suï laëp laïi coù thay ñoåi vò trí cuûa caùc töø theo loái voøng troøn laø moät bieän phaùp ngheä thuaät ngöøi dòch hay söû duïng, coát theå hieän taâm traïng buoàn trieàn mieân, khoâng gian xa caùch meânh moâng cuûa ngöôøi ñi keû ôû.
HS ñoïc 4 caâu cuoái: löu yù veà nhòp ñieäu ñoaïn thô: nhòp ñieäu aáy coù ñöôïc laø do ñaâu? Taâm traïng ngöôøi chinh phuï ñeán ñaây seõ nhö theá naøo? Caâu hoûi cuoái ñoaïn coù thaät laø ñeå hoûi khoâng, thöïc chaát duøng ñeå laøm gì?
Loái ñieäp töø theo kieåu baét caàu: ‘thaáy – thaáy ; cuoái caâu 1, ñaàu caâu 2. Ngaøn daâu – ngaøn daâu; cuoái caâu 3, ñaàu caâu 4: taïo nhòp ñieäu chaäm, hoài hoaøn – voøng troøn theå hieän khoâng gian xa caùch ngaøy caøng roäng lôùn hôn, trong taâm traïng caøng luùc caøng mieân man, caøng ngaøy caøng voâ voïng cuûa ngöôøi vôï treû.
Ñaây laø boán caâu noåi tieáng noùi veà noãi buoàn xa nhôù thöông thaám ñaåm caû caûnh vaät. Caûnh ñeïp moät caùch coâ ñôn hoang vaéng, laïnh leõo trong taâm hoàn nhaân vaät tröõ tình. Naøng troâng maø chaúng thaáy, chaúng thaáy maø laïi thaáy, cöù luaån quaån loanh quanh moät mình vôùi noãi buoàn tróu naëng traøn ngaäp caû khoâng gian - thôøi gian.
Cuoái cuøng, caâu hoûi tu töø keát thuùc vôùi ñieäp töø ai vang leân gaàn nhö moät tieáng thôû daøi. Caâu hoûi khoâng caàn ngöôøi traû lôøi, chæ laø moät caùch gôïi söï chuù yù nôi ngöôøi ñoïc. Ngöôøi vôï ñang thaám thía gaäâm nhaám noãi coâ ñôn leû boùng cuûa ngöôøi chinh phuï. Maøu xanh ngaét cuûa ngaøn daâu, trong tim ngöôøi vôï, ñeán ñaây ñaõ môø nhoøa ñi gaàn heát neùt nghóa cuï theå ñeå caøng ñaäm theâm neùt nghóa tröøu töôïng, taâm traïng: maøu xanh nhung nhôù, coâ ñôn, chia lìa, buoàn khoå; chöù khoâng coøn laø maøu xanh cuûa tuoåi treû, cuûa nieàm tin vaø hi voïng. Saàu khoâng coøn toûa lan maø döôøng nhö ñaõ ñuùc keát thaønh khoái quaùnh ñaëc, eùo le vaø oaùi oaêm, baùm vít laáy hoàn ngöôøi.
Vò trí ñoaïn trích: 
Phaàn thöù II, caâu 53 à 64 / 405 caâu toaøn baøi.
Tìm hieåu vaên baûn:
Khoå 1:
 Chaøng thì ñi.
 Thieáp thì veà..
à Töông phaûn, ñoái nghóa, noãi saàu daèng daëc, mieân man.
Khoå 2:
+ Haøm Döông – chaøng coøn ngoaûnh laïi
+ Tieâu Töông – thieáp haõy troâng sang
+Beán TT caùch HD
+ Caây HD caùch TT maáy truøng
à Töông phaûn, ñieäp ngöõ, ñaûo ngöõ
à Noãi saàu taêng tieán, noãi saàu caùch xa vôøi vôïi, nghìn truøng
Toùm laïi, duøng caûnh taû tình, taû caûnh nguï tình laø moät ñaëc ñieåm cuûa thô ca trung ñaïi. Nhöng ôû ñoaïn thô naøy, caûnh chæ coøn laø vaøi neùt veõ chung chung chaúng coù gì ñaëc saéc aán töôïng. Chæ coù taâm traïng buoàn phieàn traøn leân, toûa lan, baøng baïc oâm truøm moïi caûnh vaät gaàn xa quaïnh hiu, khoâng thay ñoåi. Chæ coù noãi loøng ngöng ñoïng, day döùt, buoàn saàu leâ theâ maø duyeân daùng, ñaøi caùc maø taùi teâ, tan naùt tim ngöôøi. nguoàn goác cuûa taâm traïng aáy laø söï xa caùch löùa ñoâi vì chieán tranh phi nghóa (noäi chieán Trònh – Nguyeãn , hoaëc vieäc ñaøn aùp caùc cuoäc khoûi nghóa cuûa noâng daân). Cho neân tieáng noùi tröõ tình trong Chinh phuï ngaâm khuùc noùi chung, trong ñoaïn trích naøy noùi rieâng, thuûy chung vaãn laø tieáng noùi buoàn raàu nhôù thöông, xa vaéng cuûa ngöôøi vôï treû. Nhöng xeùt cho cuøng, ñoù laïi laø tieáng noùi giaùn tieáp leân aùn, toá caùo chieán tranh phong kieán phi nghóa, phaûn nhaân ñaïo vaø noùi leân khaùt voïng tình yeâu, haïnh phuùc löùa ñoâi cuûa ngöôøi phuï nöõ Vn theá kæ 18.
Theå thô song thaát luïc baùt (7-7-6-8) vôùi 4 caâu/ khoå, nhòp ñieäu ñeàu ñaën; vaàn traéc, vaàn baèng, vaàn löng xen keõ ñaõ goùp phaàn ñaéc löïc theå hieän taâm traïng khaù ñôn ñieäu, moät chieàu cuûa nhaân vaät tröõ tình.
HS ñoïc ghi nhôù / 93.
CUÛNG COÁ: taùc giaû, toùm yù cuûa caû khuùc ngaâm (giaùo aùn, cuoái trang 1), theå thô song thaát luïc baùt, ñoïc theâm tr 93.
DAËN DOØ: HOÏC ñoaïn thô, ghi nhôù tr 93. Soaïn ; Qua ñeøo ngang, baïn ñeán chôi nhaø. Laøm baøi taäp veà nhaø: 1/ tr 93
Khoå 3:
Cuøng troâng laïi maø cuøng chaúng thaáy
xanh xanh
xanh ngaét
Loøng chaøng yù thieáp, ai saàu hôn ai?
à Ñoái nghóa, ñieäp ngöõ, lieân hoaøn.
à Noãi saàu chaát ngaát, söï xa caùch thaêm thaúm, mòt muø.
BTVN:
1/ (trang 93).
HÖÔÙNG DAÃN LAØM BAØI TAÄP KHOÙ: 
(1/ tr 93) (HÖÔÙNG DAÃN GIAÛI NHANH BT TRONG SGK, VEÀ NHAØØ, HS GHI LAÏI)
1./ Phaân tích maøu xanh trong ñoaïn thô:
a. Ghi ñuû caùc töø chæ maøu xanh:
maây bieác, nuùi xanh, xanh xanh, xanh ngaét.
b. Phaân bieät söï khaùc nhau trong caùc maøu xanh: 
Xanh cuûa nuùi, cuûa maây, cuûa ngaøn daâu.
Xanh nhaøn nhaït chung chung, xa xa bao truøm cuûa caûnh vaät (xanh xanh).
c. Taùc duïng cuûa vieäc söû duïng maøu xanh trong vieäc dieãn taû noãi saàu chi li cuûa ngöøoi chinh phuï:
Maây bieác, nuùi xanh: maøu xanh ôû treân cao, xa môø vaø chuyeån ñoäng, dieãn taû noãi saàu cuõng ñang daâng leân cao, hu7o1ng veà nôi xa, nôi chaøng ñang daõi daàu möa gioù.
Xanh xanh ngaøn daâu vaø ngaøn daâu xanh ngaét: maøu xanh chung chung, môø nhaït, khoâng ranh giôùi nhö muoán oâm truøm caû caûnh vaät, trôøi ñaát boãng laïi chuyeån thaønh maøu xanh ngaét, coù phaàn gay gaét, cuï theå, coù leõ ñeå taû taâm traïng buoàn buoàn. Chôït luùc luùc laïi nhoùi leân khi nhìn thaúng vaøo söï thaät phuû phaøng, ñeå roài chung ñuùc laïi thaønh moät khoái saàu khoâng tan !
TÖ LIEÄU: nhaän xeùt, ñaùnh giaù chung veà Chinh phuï ngaâm cuûa nhaø xuaát baûn vaên hoïc 1986;
 Chinh phuï ngaâm laø moät taùc phaåm öu tuù cuûa neàn vaên hoïc coå daân toäc, ñöôïc phoå bieán saâu roäng trong daân gian gaàn 250 naêm nay.
 Khuùc ngaâm ñaõ phaûn aùnh vaán ñeà noùng hoåi cuûa caû moät giai ñoaïn roái ren baäc nhaát trong lòch söû töø giöõa theá kæ 18, laø tieáng noùi thoáng thieát, maïnh meõ choáng chieán tranh phi nghóa, ñoàng thôøi cuõng laø baèng chöùng huøng hoàn, soáng ñoäng noùi leân khaùt voïng hoøa bình, haïnh phuùc cuûa nhaân daân VN ta. Hai maët ñoù thoáng nhaát vôùi nhau vaø ñaõ trôû thaønh truyeàn thoáng toát ñeïp, laâu ñôøi cuûa daân toäc.
 Chinh phuï ngaâm, trong quaù khöù ñaõ goùp phaàn hun ñuùc tinh thaàn yeâu nöôùc, nhen nhoùm loøng töï haøo daân toäc, nuoâi döõng nieàm tin vaø hi voïng vaøo tieàn ñoà cuûa nhaân daân trong nhöõng ñeâm tröôøng noâ leä cuûa xaõ hoäi cuõ. Ngaøy nay, Chinh phuï ngaâm vaãn coù taùc duïng tích cöïc giaùo duïc nhöõng theá heä ngöøôi VN chuùng ta caøng theâm yeâu chính nghóa, gheùt nhöõng theá löïc baïo taøn gaây chieán tranh, saün saøng hi sinh chieán ñaáu, ñi ñaàu trong caùc cuoäc chieán tranh choáng giaëc giöõ nöôùc cuûa nhaân daân trong thôøi ñaïi môùi.
--------------------