Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết số 24: Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự

Tiết 24	 	 Ngày dạy: 24/09/08 
MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
I.Mục tiêu cần đạt:
Học sinh:
 - Nhận biết được sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm của người viết trong một văn bản tự sự.
 - Nắm được cách thức vận dụng các yếu tố này trong một bài văn tự sự.
 - Rèn kỹ năng viết văn bản tự sự có đan xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm.
II.Chuẩn bị:
 + Nội dung tích hợp: văn miêu tả, biểu cảm lớp 6, 7.
 + PTDH: Bảng nhóm cho học sinh thảo luận.
III. Tiến trình hoạt động:
 1. Ổn định: 8a / 29 (vắng:)
 2. Bài cũ: Hiểu biết của em về văn tự sự? Miêu tả? Biểu cảm? ( Nêu trọn vẹn các khái niệm: 10 đ )
 3. Bài mới:
* Hoạt động 1: Tìm hiểu về sự kết hợp giữa các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong văn tự sự.
- Giáo viên cho học sinh đọc ví dụ trong Sgk/ tr72
- Xác định các yếu tố tự sự (sự việc lớn và sự việc nhỏ) trong đoạn văn?
+ Nêu các yếu tố kể.
-Tìm và chỉ ra các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong đoạn văn trên (chi tiết, hình ảnh )?
* Lưu ý:
 + Kể thường tập trung nêu sự việc, hành động, nhân vật
 + Tả thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động.
 + Biểu cảm thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc
 - Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đứng riêng hay đan xen với yếu tố tự sự?
+ Các yếu tố miêu tả giúp cho việc kể lại cuộc gặp gỡ giữa mẹ và con thêm sinh động, tất cả màu sắc, hương vị, hình dáng, diện mạo và gương mặt của người mẹ hiện lên trước mắt người đọc 
+ Yếu tố biểu cảm giúp người đọc hiểu rõ thêm tình mẫu tử sâu nặng buộc người đọc xúc động, trăn trở và suy nghĩ trước sự việc và nhân vật)
- Từ việc tìm hiểu trên cho biết yếu tố miêu tả và biểu cảm có vai trò như thế nào trong văn tự sự? 
Ví dụ: Kể: Tôi ngồi lên xe, cạnh mẹ; Tả: đùi áp đùi.xinh xắn nhai trầu; Biểu cảm: những cảm giác đã bao lâuthơm tho lạ thường.
- Bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ ảnh hưởng ra sao? Nó có thành chuyện không? Vì sao? 
Đoạn văn: Mẹ tôi vẫy tôi. Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ. Mẹ tôi kéo tôi lên xe. Tôi oà khóc.Mẹ tôi khóc theo. Tôi ngồi bên mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ, quan sát gương mặt me.
-Từ phân tích ví dụ trên, hãy cho biết vai trò của yếu tố kể người và việc trong văn bản tự sự như thế nào?
+ Khái quát kiến thức.
I. Sự kết hợp các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm trong văn tự sự.
 1. Ví dụ: (Sgk)
 - Các yếu tố kể
 - Các yếu tố miêu tả:
 + Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, ríu cả chân lại.
 + Mẹ tôi không còm cõi.
 + Gương mặt vẫn tươi sánggò má hồng hào
- Các yếu tố biểu cảm.
 + Hay tại sự sung sướng như thuở còn sung túc
 + Tôi thấy cảm giác ấm áp thơm tho lạ thường
 + Phải bé lại và lăn vào lòng mẹêm dịu vô cùng.
=> Miêu tả và biểu cảm làm cho việc kể chuyện sinh động, sâu sắc hơn.
* Ghi nhớ SGK/ 74.
* Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập
 BT1:Yêu cầu học sinh nhận biết các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong các bài văn đã học.
- Cho học sinh nêu yêu cầu của bài tập sau đó thảo luận nhóm và cử đại diện làm nhanh các tổ.
BT2: Hãy viết một đoạn văn ngắn kể lại những giây phút đầu tiên khi em gặp lại bà trong một chuyến về quê.
- Yêu cầu học sinh tạo ra các yếu tố biểu cảm và miêu tả.
( chú ý: không gianhành động)
+ Làm vào giấy nháp và đọc trước lớp.
- Nhận xét – cho điểm.
II. Luyện tập
Bài 1/74: Tìm các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong các văn bản đã học:
Văn bản: Tôi đi học:“Sau một hồi trốngđang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp”
+ Miêu tả: Sau một hồi trống..sắp hàngđi vào lớp, không đikhông đứng lại, co lên một chân 
+ Biểu cảm: Vang dội cả lòng tôi, cảm thấy mình chơ vơ, vụng về lúng túng, run run theo nhịp bước rộn ràng 
Văn bản: Lão Hạc: “Chao ôi!Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không ..Và lão cứ xa tôi dần dần”
+ Miêu tả: Tôi dấu diếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão lão Hạc, lão từ chối tất cả những cái gì tôi cho lão, và lão cứ xa tôi dần dần
+ Biểu cảm: Chao ôi! không nỡ giận
Bài 2/74: Viết đoạn văn 
4. Củng cố: 
 Nêu vai trò của yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự? Nên vận dụng những yếu tố đó vào những lúc nào trong bài tự sự?
5. Hướng dẫn về nhà: 
- Tiếp tục hoàn thành bài tập 2.
- Soạn: “Đánh nhau với cối xay gió”, chú ý tìm những chi tiết miêu tả sự tương phản giữa hai nhân vật Đôn-ki-hô-tê và Xan-chô-pan-xa. Nhận xét nghệ thuật xây dựng nhân vật tương phản đó.
****************************