Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết số 38: Lục vân tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Tiết 38: Văn bản.	 Ngày dạy: 02/10/08
LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA
 ( Trích: Truyện Lục Vân Tiên )
 - Nguyễn Đình Chiểu -
I. Mục tiêu cần đạt:
 Học sinh:
 - Nắm được cốt truyện và những điều cơ bản về tác giả, tác phẩm.
 - Tìm hiểu đặc trưng phương thức khắc hoạ tính cách nhân vật của truyện.
 - Qua đoạn trích hiểu được khát vọng cứu giúp người đời của tác giả và phẩm chất của hai nhân vật chính là Lục Vân Tiên – Kiều Nguyệt Nga.
 - Rèn kĩ phân tích nhân vật, bình thơ.
 - Giáo dục ý thức trân trọng vẻ đẹp, tài năng, nghĩa khí của con người.
II. Chuẩn bị:
 Giáo viên: - Kiến thức: Toàn bộ tác phẩm Lục Vân Tiên.
 - ĐDDH: Chân dung Nguyễn Đình Chiểu, tranh minh hoạ đoạn trích.
 Học sinh: Đọc tóm tắt tác phẩm, soạn bài.
III. Tiến trình lên lớp:
 1. Ổn định: 9a: / 36 (vắng) 
 2. Kiểm tra: 
 3. Bài mới: Giơiù thiệu nghị lực của một nhà thơ mù qua câu thơ của Sóng Hồng:
“Dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ,
Mỗi vàn thơ bom đạn phá cường quyền”
* Hoạt động 1: Hướng dẫn giới thiệu chung:
- Gọi HS đọc phần chú thích (*) (Sgk/ 112)
- Treo chân dung tác giả và đài tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu ở Nam Bộ.
- Qua tìm hiểu Sgk và các tài liệu khác, em hiểu được gì về thân thế và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu? 
+ Tóm tắt những nét chính.
- Định hướng: Là nhà thơ đau khổ và bất hạnh nhất: Cha bị cách chức, mẹ mất, bản thân bị mù loà, bị phụ ước, sự nghiệp giở dang, biết vượt qua số phận sống có ích cho đời.
- Quan điểm sáng tác của ông?
“Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm,
 Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.”
- Từ cuộc đời của Nguyễn Đình Chiểu em có đánh gì về ôâng?
+ Định hướng: Cuộc đời thống nhất ba mặt: có trí để hiểu biết, có tâm để yêu ghét, có tài để thực hiện. 
- Em hiểu gì về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
- Đặc điểm kết cấu và tính chất truyện có gì khác so với “Truyện Kiều”?
+ Thảo luận, vài ba em phát biểu. 
- Bình: Mở rộng ý kiến của ông Ba-rê người Pháp.
- Hướng dẫn tóm tắt tác phẩm:
+ Một, hai em tóm tắt.
- Nhận xét.
- Tác phẩm là một thiên tự truyện em hãy tìm những tình tiết của truyện trùng với cuộc đời của Nguyễn Đình Chiểu?
- Sự khác biệt ở cuối truyện như thế nào? Ý nghĩa?
* Hoạt động 2. Hướng dẫn đọc hiểu văn bản.
- Hướng dẫn HS đọc tìm hiểu xuất xứ đoạn trích. (Lưu ý ngôn ngữ phần nói về bọn cướp và miêu tả trận đánh linh hoạt nhanh dồn dập, phần kể về cuộc gặp gỡ giữa hai người đọc thong thả )
- Tìm đại ý đoạn trích?
+ Kể về Lục Vân Tiên – người anh hùng nghĩa hiệp ra tay trừng trị cái ác đểbênh vực kẻ yế.
- Dựa vào nội dung đoạn trích hãy chia bố cục của đoạn? (2 phần)
+ 30 câu đầu: Hình ảnh Lục Vân Tiên.
+ Các câu còn lại: Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga.
* Tiết 39: Ngày dạy : 07/10/08
* Hoạt động 3. Hướng dẫn phân tích.
 Hướng dẫn phân tích hình ảnh Lục Vân Tiên.
 + Đọc đoạn 1.
- Em hiểu được gì về chàng trai này trước khi đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga?
+ Định hướng: Chàng trai trẻ trung 16 –17 tuổi, lòng đầy hăm hở, muốn lập công danh.
- Trong hành động đánh cướp em hình dung như thế nào về Lục Vân Tiên?
- Lực lượng giữa hai bên đối lập. Vậy vì sao Vân Tiên lại hành động như vậy?
- Hình ảnh và hành động đó của chàng gợi nhớ hành động của một nhân vật trong truyện cổ nào?
+ Hình ành Triệu Tử Long trong Tam Quốc .
- Sự chiến thắng của chàng gợi cho em suy nghĩ gì?
- Treo tranh minh hoạ cảnh đánh cướp.
- Nhìn vào bức tranh em hãy tái hiện lại trận đánh của Lục Vân Tiên?
- Hãy so sánh với kênh hình Sgk/110?
+ Khái quát nội dung làm nổi bật tinh thần xả thân vì nghĩa.
- Cất tranh. 
- Cảnh trò chuyện giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga cho em hiểu thêm gì về nhân vật này?
+ Lục Vân Tiên đánh cướp xong sao không đi ngay? Phân tích chi tiết Vân Tiên bảo họ chớ ra ngoài?
- Khi Nguyệt Nga tỏ ý cảm ơn, Vân Tiên làm gì?
- Bình về hình ảnh người anh hùng chính trực trong nghĩa khinh tài.
- Qua miêu tả hành động, ngôn ngữ đối thoại của nhân vật em hiểu gì về chàng trai họ Lục?
+ Hình ảnh đẹp, lí tưởng, tác giả gửi gắm niềm tin vào người anh hùng đem lại xã hội công bằng.
 Hướng dẫn phân tích hình ảnh Kiều Nguyệt Nga: 
+ Đọc đoạn 2.
- Kiều Nguyệt Nga được tác giả miêu tả bằng những hình ảnh nào? Nghệ thuật gì?
- Phân tích từ ngữ xưng hô, cách nói năng và cách trình bày sự việc?
- Qua cách ứng xử đó em cảm nhận được những nét đẹp nào trong tâm hồn người con gái đó?
+ Tóm tắt ý chính.
- Có ý kiến cho rằng: “Kiều nguyệt Nga và Lục Vân Tiên là hai nhân vật tương đắc, tương đồng với nhau.”
Ý kiến của em?
Hướng dẫn đánh giá nghệ thuật xây dựng nhân vật:
- Nhân vật được xây dựng miêu tả theo phương thức nào? (ngoại hình, nội tâm hay hành động cử chỉ)
- Giải thích truyện Lục Vân Tiên là một truyện Nôm dân gian từ yếu tố đó như thế nào? 
+ Vì truyện lưu truyền bằng cách kể thơ, nói thơ (kể việc, hoạt động là chính nhân vật gây ấn tượng bằng chính việc làm, hành động lời nói, đặt trong mối quan hệ xã hội) à Chiếm lĩnh tình cảm người đọc, nghe.
* Hoạt động 4. Hướng dẫn tổng kết: 
- Khái quát những nét chính về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?
+ Khái quát qua ghi nhớ (Sgk/ 115)
* Hoạt động 5. Hướng dẫn luyện tập.
- Em hiểu gì về quan niệm “vị nghĩa vong thân”
+ Trình bày nhanh.
- Nhận xét.
I. Giới thiệu chung:
 1.Tác giả:
 - Nhà thơ tiêu biểu của Nam Bộ cuối thế kỉ XIX.
ä - Cuộc đời: Gặp nhiều bất hạnh. 
 - Có nghị lực chiến đấu để sống và cống hiến cho đời.
- C - Có lòng yêu nước.
 2. Tác phẩm:
 - Ra đời: Trước khi thực dân Pháp xâm lược 1854.
 - Kết cấu chương hồi: 
 - Đặc điểm: Truyện mang tính chất là kể hơn là đọc
 - Nội dung: Ca ngợi lối sống nhân nghĩa, đạo đức thuỷ chung
* Tóm tắt: 
 ( Sgk)
II. Đọc-hiểu văn bản:
1. Đọc - chú thích:
 - Vị trí: Phần đầu 
 (từ câu 123 – 180)
 - Đại ý: 
2. Bố cục: (2 phần)
3. Phân tích:
a. Hình ảnh Lục Vân Tiên: 
 * Hành động đánh cướp:
 - Nổi giận lôi đình.
 - Bẻ cây làm gậy.
 - Tả đột hữu xông.
 - Khác nào Triệu Tử
 -> Ngôn ngữ kể, tả linh hoạt, so sánh độc đáo.
 => Dũng tướng tài ba, vị nghĩa vong thân.
* Cách cư xử: 
 + Động lòng an ủi.
 + Giữ ý.
 => Hào hiệp, nhân hậu.
* Quan điểm: 
 “ Làm ơn há dễ trông người trả ơn”
 => Chính trực, trọng nghĩa khinh tài.
b. Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga.
 - Xưng hô: Quân tử, thiếp 
 - Nói năng: Dịu dàng, mực thước.
 - Trình bày vấn đề: Rõ ràng, khúc chiết.
 - Mong muốn: Đền ân.
 =>Thuỳ mị nết na, hiếu thảo, trọng ân tình.
c. Nghệ thuật xây dựng nhân vật:
 - Tính cách nhân vật được bộc lộ qua hành động, cử chỉ, lời nói 
 -> Thu hút người đọc người nghe.
 - Lưu truyền bằng cách kể thơ, nói thơ.
III. Tổng kết:
 Ghi nhớ: (Sgk/115)
V. Luyện tập.
 Viết lời bình nhanh
4. Củng cố: Đọc điễn cảm đoạn trích.
5. Hướng dẫn – dặn dò: 
 - Học thuộc đoạn trích.
 - Bình luận câu thơ “Làm ơn há dễ trông người trả ơn”
 - Đọc tìm hiểu, soạn bài mới: Đọc kĩ những đoạn trích trong Truyện Kiều tìm những câu thơ “Độc thoại nội tâm” của nhân vật và nêu tác dụng.
 * Lưu ý: Độc thọai là tự ø nói một mình không có người thứ 2.
*************************