Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết số 8: Bố cục của văn bản

Tiết 8: Tập làm văn Ngày dạy: 26/08/08 
BỐ CỤC CỦA VĂN BẢN
I. Mục tiêu cần đạt 
Học sinh:
- Nắm được bố cục văn bản, đặc biệt là cách sắp xếp các nội dung trong phần thân bài 
- Biết xây dựng văn bản mạch lạc, phù hợp với đối tượng và nhận thức của người đọc, người nghe.
- Rèn kĩ năng xây dựng bố cục văn bản trong nói, viết 
II. Chuẩn bị 
- Giáo viên:
+ Nội dung tích hợp: Trong lòng mẹ, Trường từ vựng.
III. Tiến trình lên lớp 
 1. Ổn định: 8a: / 28 (vắng)
 2. Bài cũ: 
 a. Câu hỏi: Chủ đề của văn bản là gì? Thế nào là tính thống nhất về chủ đề của văn bản? Lấy một văn bản đã học chúng minh?
 b. Đáp án: Nêu được 2 ý trọn vẹn ( 5đ ), lấy được ví dụ minh hoạ ( 5đ ).
 3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
PHẦN GHI BẢNG
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
HS
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
Gv
Hs
* Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu bố cục văn bản
+ Đọc văn bản: Ngườithầy đạo cao đức trọng.
- Văn bản trên có thể chia làm mấy phần? Chỉ ra các phần đó?
+ Tìm từng phần trong bố cục chung của văn bản.
- Hãy cho biết nhiệm vụ từng phần của văn bản 
 + Phần 1: Giới thiệu ông Chu Văn An.
 + Phần 2: Công lao, uy tín, tính cách của ông.
 + Phần 3: Tình cảm của mọi người dành cho ông.
- Phân tích mối quan hệ giữa các phần trong văn bản trên?
- Từ việc phân tích trên, hãy cho biết: Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần? Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào?
+ Rút ra kết luận chung.
* Hoạt động 2: Hướng dẫn cách sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản
- Phần thân bài văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh kể về những sự kiện nào? Các sự kiện ấy được sắp xếp theo thứ tự nào?
+ Sắp xếp theo hồi tưởng những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của tác giả. 
- Phân tích những diễn biến tâm trạng của cậu bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng?
+ Nỗi đắng cay tủi nhục và tình yêu mẹ cháy bỏng của chú bé Hồng.
- Khi tả người,vật, con vật, phong cảnh , em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết?
( trình tự thời gian - không gian, chỉnh thể – bộ phận, tình cảm, cảm xúc)
- Phân tích trình tự sắp xếp các sự việc ở phần thân bài trong văn bản Người thầy đạo cao đức trọng
+ Phân tích 2 sự việc: Chu Văn An:tài cao, đức trọng
 - Khái quát quy tắc sắp xếp, tổ chức nội dung phần thân bài.
- Việc sắp xếp nội dung phần thân bài tuỳ thuộc vào những yếu tố nào? 
- Các ý trong phần thân bài thường được sắp xếp theo trình tự nào? 
+ Khái quát kiến thức cơ bản.
* Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập: 
- Nêu yêu cầu của bài tập 1?
- Đoạn a đối tượng nói đến là gì? Tìm những từ gợi tả không gian? Vậy ý được trình bày theo trình tự nào?
- Đoạn b miêu tả cảnh gì? Vào những thời điểm nào? Trình tự trình bày ý?
- Đoạn c luận điểm chính trong đoạn văn? Những luận cứ nào làm sáng tỏ cho luận điểm? Vai trò?
+ Thảo luận theo bàn – trình bày – nhận xét. ( 5 phút )
- Nhận xét – sửa chữa.
- Hướng dẫn làm bài tập 3: 
- Ở lớp 7 khi làm văn lập luận giải thích thường đi theo trình tự nào? Vậy cách sắp xếp ý của bạn đã phù hợp chưa? Cách sửa?
+ Đảo ý cho phù hợp.
I. Bố cục của văn bản 
 1. Ví dụ: (Sgk)
 - Bố cục: 3 phần.
 - Chức năng, nhiệm vụ từng phần:
=> 3 phần gắn bó chặt chẽ, tập trung làm rõ chủ đề văn bản. 
2. Ghi nhớ 1: Sgk/ tr25
II. Cách bố trí , sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản.
 1. Ví dụ:
 Một số cách sắp xếp:
 - Hồi tưởng – đồng hiện, liên tưởng.
 - Theo diễn biến tâm lí.
 - Theo trình tự: 
 + thời gian, không gian
 + ngoại hình, ngoại cảnh
2. Ghi nhớ 2: Sgk / tr 25 
II, Luyện tập 
Bài tập 1:
a. Trình bày theo thứ tự không gian: nhìn từ xa – đến gần – đến tận nơi – đi xa dần
 b. Trình bày ý theo thứ tự thời gian: về chiều , lúc hoàng hôn 
 c. Các ý trong đoạn trích được sắp xếp theo cách diễn giải, ý sau làm rõ bổ sung cho ý trước. 
Bài tập 3:
- Trình tự chưa hợp lí.
- Đảo ý b lên trước ý a
4. Củng cố: 
 - Bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần? Các phần của văn bản quan hệ với nhau như thế nào?
 - Nêu trình tự sắp xếp phần thân bài trong một văn bản?
5. Hướng dẫn về nhà: 
- Làm bài tập 2/Sgk tr 27.
 - Soạn văn bản: Tức nước vỡ bờ; Ghi lại trình tự kể chuyện trong bài Tức nước vỡ bờ. Có thể thay đổi trình tự đó không? Vì sao?