Giáo án môn học Ngữ văn khối 9 - Tiết 130: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp)

Ngày soạn: 14/ 3/ 2011
Ngày giảng: 15/3/ 2011
Tiết 130
NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TIẾP)
A. MỤC TIÊU
1. kiến thức
- Học sinh hiểu hai điều kiện sử dụng hàm ý liên quan đến người nói và người nghe
2. Kĩ năng
- Kĩ năng giải đoán và sử dụng hàm ý.
3. Thái độ
- Giáo dục ý thức sử dụng hàm ý trong giao tiếp để đạt hiệu quả trong giao tiếp.
B. CHUẨN BỊ
- Gv: Bài soạn, bảng phụ, trắc nghiệm
- Hs: soạn bài
C. TIẾN TRÌNH CÁC HOẠT ĐỘNG
1. Ổn định
2. Kiểm tra
	? Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý. Đặt câu có hàm ý ?
3. Bài mới
Hoạt động của Gv và Hs
Tg
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
- Bảng phụ
- HS đọc đoạn trích
Chú ý câu in đậm
? câu “con  thôi” có hàm ý gì ?
(bữa này là bữa cơm cuối cùng )
? Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý ?
à Vì đây là 1 sự thật đau lòng nên chị không dám nói thẳng ra
? Câu “con sẽ ăn thôn đoài” có hàm ý gì ?
? Hàm ý ở câu nào rõ hơn? Vì sao chị phải nói rõ như vậy ?
? Chi tiết nào cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
- Chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy vì chính chị cũng không chịu đựng nổi sự đau đớn khi phải kéo dài những phút giây lừa dối cái Tí.
-Các chi tiết chứng tỏ cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ là: nó giãy nảy, liệng củ khoai, oà lên khóc và hỏi “U bán con thật đấy ư ?”.
Gv kết luận 
? Sử dụng hàm ý cần có điều kiện gì
- Hs đọc ghi nhớ
Hoạt động 2
HS nêu Y/C
Thực hiện
? Yêu cầu
- Hs lên bảng thực hiện
- Nhận xét, đánh giá
? Yêu cầu
- Hs lên bảng thực hiện
- Nhận xét cho điểm
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
1 . Ví dụ (SGK)
2 . Nhận xét.
Câu 1 “Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi”
- Hàm ý: sau bữa này con không được ở nhà với thầy u và các em nữa.
Câu 2: “Con sẽ  đoài” à mẹ đã bán con cho nhà 
-> Người nói cố ý đưa hàm ý vào trong câu; người nghe có thể hiểu được hàm ý
=> Điều kiện sử dụng hàm ý
3. Ghi nhớ (sgk)
 II. Luyện tập
1. Bài tập 1
Xác định người nói, hàm ý
a,
Người nói: anh thanh niên
Người nghe: ông họa sĩ, cô gái
Hàm ý: Mời Bác và cô vào nhà uống nước.
b, Chúng thôi cần 
Người nói: anh Tấn
Người nghe: chị hàng đậu phụ
Hàm ý: Chúng tôi không thể cho được à Người nghe hiểu hàm ý: ôi dào càng giàu có
c, Tiểu thư
càng cay
Người nói: Thúy Kiều
Người nghe: Hoạn Thư
Hàm ý: C1: quyền quý như tiểu thơ đây cũng có lúc phải lúc cúi đầu nhận tội thế này ư ( tiếng chào mát mẻ, giễu cợt)
C2: hàm ý: hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích đáng – gieo gió sẽ gặp bão.
2. Bài tập 2:
Xác định hàm ý
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ
Hàm ý à chắt giùm nước để cơm khỏi nhão
- Người dùng hàm ý vì trước đó đã nói thẳng rồi mà không có hiệu quả à Bực mình lần nói thứ 2 thêm yếu tố thời gian bức bách (tránh để lâu cơn nhão)
- Không “ anh Sáu vẫn ” tức là anh tỏ ra không cộng tác (vờ như không nghe không hiểu)
3. Bài tập 3
Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối:
a, A:Mai về quê với mình đi!
 B:Rất tiếc, mình đã nhận lời Hoa rồi!
 A:Đành vậy!
b,B:Mình phải đến bệnh viện thăm bà nội.
c,B:Mình còn phải làm các bài tập mà thầy vừa giao.
3. Bài tập 4:
Thông qua sự so sánh giữa "hi vọng” với “con đường" của Lỗ Tấn, chúng ta có thể hiểu được hàm ý của tác giả là:”Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng cố gắng và kiên trì thực hiện thì vẫn có thể thành công”.
* Củng cố , Dặn dò:
- Hệ thống kiến thức về hàm ngôn qua 2 tiết học.
- Làm bài tập còn lại và chuẩn bị học tiết Chương trình địa phương Tiếng Việt.