Giáo án môn học Ngữ văn lớp 9 - Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

Tuần : 25
Tiết : 114+115. TLV	 Ngày dạy : 07/3/2009
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN 
VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ
	A.Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
	Biết làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
	B.Chuẩn bị:
	- GV: Soạn giáo án, SGK, SGV, ĐDTQ.
	- HS: Tìm hiểu trước theo yêu cầu SGK.
	C. Tiến trình tổ chức hoạt động dạy học:
	1. Ổn định lớp
	2.KT Bài cũ : (5’) Trình bày dàn ý của bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí?
 3. Bài mới
TG
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
15’
45’
HĐ1: Tìm hiểu các đề bài NL về một vấn đề tư tưởmg, đạo lý:
Các đề bài trên có gì giống nhau?
Mỗi em tự nghĩ ra một vài đề tương tự.
HĐ2: Cách làm bài.
Tìm hiểu đề.
DG về cách muốn làm tốt văn NL?
GV lưu ý HS 2 chữ “suy nghĩ” ® thể hiện sự hiểu biết đánh giá ý nghĩa của đạo lý.
Muốn làm đề này HS phải có kiến thức gì?
Yêu cầu về nội dung.
Yêu cầu về tri thức.
Tìm ý
Giải thích?
DG: Đạo lý “uống nước nhớ nguồn” là đạo lý của người hưởng thụ thành quả đối với nguồn của thành quả.
Nhớ nguồn: là lương tâm trách nhiệm đối với nguồn.
Là biết ơn giữ gìn và nối tiếp sáng tạo.
Không vong ơn bội nghĩa.
Là học “nguồn” để sáng tạo thành quả mới.
Đạo lý này là sức mạnh tinh thần gìn giữ các giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc.
Đạo lý này là một nguyên tắc làm người của người VN.
Đọc các đề trong SGK
Đều làm về những tư tưởng, đạo lý
HS tập ra đề.
Nghe.
Biết cách giải thích đúng câu tục ngữ, vừa phải có kiến thức về đời sống, vừa phải có kiến thức về đời sống vừa phải biết cách nêu ý kiến, tức là phải biết cách suy nghĩ (tư duy)
Giải thích câu tục ngữ
Nước: thành quả mà con người hưởng thụ từ vật chất đến tinh thần.
Nguồn: người làm ra thành quả là lịch sử truyền thống sáng tạo, bảo vệ thành quả.
Nguồn là tổ tiên, XH, dân tộc, gia đình.
 I. Đề bài nghị luận về 1 vấn đề tư tưởng, đạo lý:
Dạng mệnh lệnh.
Dạng mở, không có mệnh lệnh
Giống nhau: Đều bàn về những vấn đề tư tưởng, đạo lý.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý:
Muốn làm tốt bài NL về một vấn đề tư tưởng, đạo lý, ngoài các yêu cầu chung đối với một bài văn, cần chú ý vận dụng các phép lập luận giải thích, chứng minh, phân tích, tổng hợp
1) Tìm hiểu đề và tìm ý:
 a. Tìm hiểu đề:
Tính chất của đề: nghị luận về một tư tưởng, đạp lý.
Yêu cầu về nội dung: nêu suy nghĩ về câu tục ngữ “uống nước nhớ nguồn”
Tri thức cần có.
Hiểu biết về câu tục ngữ
Vận dụng các tri thức về đời sống.
 b. Tìm ý: 
Tìm những câu tục ngữ bằng cách giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng của nó. Nội dung câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lý gì của người Việt? Ngày nay đạo lý có ý nghĩa như thế nào?
20’
Trên cơ sơ các ý đã tìm, sắp xếp dàn bài chi tiết cho bài làm.
Nguồn ở đây là gì? Cụ thể hóa nội dung của nguồn?
Viết bài: GV giới thiệu phần viết bài ở SGK để HS hình dung khâu viết bài có nhiều cách diễn đạt, dẫn dắt khác nhau.
HĐ3: HD HS luyện tập.
MB: Giới thiệu câu tục ngữ và nội dung đạo lý làm người, đạo lý cho toàn XH.
TB:
a. Giải thích các câu tục ngữ.
“Nước” ở đây là gì?
Cụ thể hóa các ý nghĩa của “nước”
“Uống nước” có ý nghĩa gì?
“Nhớ nguồn” ở đây là thế nào? Cụ thể hóa những nội dung “nhớ nguồn”?
b. Nhận định, đánh giá (tức bình luận)
Câu tục ngữ nêu đạo lý làm người
Nêu truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Nêu 1 nền tảng tự duy trì và phát triền XH.
Là lời nhắc nhở đối với những người vô ơn.
Khích lệ mọi người cống hiến cho XH, dân tộc.
Kết bài: Câu tục ngữ thể hiện một nét đẹp của truyền thống và con người Việt Nam.
 2. Lập dàn bài:
Dàn bài chung:
Mở bài: Gới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lý cần bàn luận.
Thân bài:
Giải thích, chứng minh nộidung vấn đề tư tưởng, đạo lý.
Nhận thức đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lý đó trong bối cảnh của cuộc sống riêng chung.
Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
 3. Viết bài:
 Bài làm cần lựa chon góc độ riêng để giải thích, đánh giá và đưa ra được ý kiến của người Việt.
 4. Đọc lại bài viết và sữa chữa.
 IV. Luyện tập:
Lập dàn bài đề 7.
Gợi: 
Học là hành động thu nhận kiến thức và hình thành kĩ năng của một người nào đó. Do đó mọi sự học luôn luôn là tự học.
Ai học thì người đó có kiến thức.
Không có chuyện ai học hộ ai được.
Bởi vậy chỉ nêu cao tinh thần học, mới có thể nâng cao chất lượng.
4. Củng cố: (4’)
+ Hãy nêu cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí.
5. Dặn dò: Chuẩn bị bài Nghị luận về một tác phẩm truyện (đoạn trích). (1’)
/ Rút kinh nghiệm: