Giáo án môn Ngữ lớp 9 - Tiết 153: Ôn tập về truyện

Ngày soạn: 16 / 4 /2008 
Ngày dạy: 18 / 4 /2008 
Tiết 153: Ôn tập về truyện
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức.
Giúp học sinh:
- Ôn tập củng cố kiến thức về những tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã học trong chương trình ngữ văn lớp 9.
- Củng cố những hiểu biết về thể loại truyện ngắn: Trần thuật, xây dựng nhân vật, cốt truyện, tình huống.
2. Kĩ năng.
- Rèn kĩ năng tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức.
3. Thái độ.
- Có ý thức ôn tập tốt về truyện hiện đại.
B. Chuẩn bị.
- Giáo viên: + Nghiên cứu tài liệu- soạn bài.
-Học sinh: + Soạn theo câu hỏỉ sách giáo khoa và hướng dẫn của giáo viên.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
* Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ. ( 2’)
Kiểm tra sự chuẩn bị bài của học sinh.
* Hoạt động 2: Giới thiệu bài ( 1’)
Trong chương trình ngữ văn lớp 9, các em đã được học 5 tác phẩm truyện 
( truyện ngắn hoặc đoạn trích ) của Việt Nam. Để giúp các em có được cái nhìn bao quát và có hệ thống những tác phẩm đó tiết học hôm nay cô cùng các em đi tìm hiểu...
* Hoạt động 3: Bài mới ( 41’)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của H/S
Nội dung cần đạt
- cho học sinh thực hiện trên cơ sở chuẩn bị bài ở nhà.
1. Lập bảng thống kê tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam đã học trong chương trình SGK ngữ văn 9 theo mẫu
* Bảng thống kê tác phẩm truyện:
STT
Tên tác phẩm
Tác giả
Năm ST
Tóm tắt nội dung
1
Làng
Kim Lân
1948
Qua tâm trạng đau xót tủi hổ của ông Hai ở nơi tản cư khi nghe tin đồn làng mình theo giặc, truyện thể hiện tình yêu làng quê sâu sắc, thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của người nông dân.
2
Lặng lẽ Sa Pa
Nguyễn Thành Long
1970
Cuộc gặp gỡ tình cờ của ông họa sĩ, cô kĩ sư mới ra trường với anh thanh niên làm việc một mình tại trạm khí tượng trên đỉnh núi cao Sa Pa. Qua đó truyện ca ngợi những người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp, cống hiến sức mình cho đất nước.
3
Chiếc lược ngà
Nguyễn Quang Sáng
1966
Câu chuyện éo le và cảm động về hai cha con : Ông Sáu và bé Thu trong lần ông về thăm nhà và ở khu căn cứ. Qua đó truyện ca ngợi tình cha con thắm thiết trong hoàn cảnh chiến tranh.
4
Bến quê
Nguyễn Minh Châu
In 1985
Qua những cảm xúc và suy ngẫm của nhân vật Nhĩ vào lúc cuối đời trên giường bệnh. Truyện thức tỉnh mọi người trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống, của quê hương.
5
Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê
1971
Cuộc sống chiến đấu của 3 cô gái thanh niên xung phong trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn trong những năm chiến tranh chống Mĩ cứu nước. Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan, yêu đời.
? Các tác phẩm truyện sau cách mạng tháng tám 1945 trong bảng thống kê đã phản ánh những nét gì về đất nước và con người Việt Nam ở giai đoạn đó?
? ở mỗi nhân vật có những nét phẩm chất nào đáng quí?
? Trong số các nhân vật của những tác phẩm truyện được học ở lớp 9, em có ấn tượng sâu sắc nhất với nhân vật nào? Nêu cảm nghĩ?
? Các tác phẩm truyện được trần thuật theo ngôi kể thứ mấy? Ưu thế của ngôi kể này?
? ở những câu chuyện nào tác giả sáng tạo ra những tình huống truyện độc đáo?
- hệ thống kiến thức toàn bài
- ý nghĩa triết lí trong Bến quê
- Tư tưởng giáo dục của tác phẩm.
- Thảo luận nhóm
- Bộc lộ
- Bộc lộ, nêu cảm nghĩ
- Nhận xét
- Phát hiện
2. Nội dung phản ánh
Có 5 truyện ngắn Việt Nam từ sau 1945 được học trong chương trình ngữ văn 9 sắp xếp theo thời kì lịch sử sau:
+ Thời kì kháng chiến chống Pháp: Làng ( Kim Lân )
+ Thời kì kháng chiến chống Mĩ: Chiếc lược ngà ( Nguyễn Quang Sáng ); Lặng lẽ Sa Pa ( Nguyễn Thành Long ); Những ngôi sao xa xôi ( Lê Minh Khuê )
+ Sau 1975: Bến quê ( Nguyễn Minh Châu ).
Các tác phẩm trên đã phản ánh một phần những nét tiêu biểu của đời sống xã hội và con người Việt Nam với tư tưởng và tình cảm của họ trong những thời kì lịch sử có biến cố lớn lao, từ sau cách mạng tháng tám 1945, chủ yếu là trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ.
- Các tác phẩm đã phản ánh hình ảnh con người Việt nam thuộc nhiều thế hệ trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ đã được thể hiện sinh động qua một số nhân vật: Ông Hai ( Làng ), người thanh niên ( Lặng lẽ Sa Pa ), ông Sáu, bé Thu ( Chiếc lược ngà ), ba cô gái thanh niên xung phong
 ( Những ngôi sao xa xôi ).
3. Phẩm chất của các nhân vật 
- Ông Hai: Tình yêu làng thật đặc biệt nhưng phải đặt trong tình yêu nước và tinh thần kháng chiến.
- Người thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa: Yêu thích, hiểu biết về ý nghĩa công việc thầm lặng của mình, một mình trên núi cao, có những suy nghĩ và tình cảm tốt đẹp, trong sáng về công việc và đối với mọi người.
- Bé Thu ( Chiếc lược ngà ): Tính cách cứng cỏi, tình cảm nồng nàn, thắm thiết với người cha.
- Ông Sáu: Tình cha con sâu nặng, tha thiết trong hoàn cảnh éo le xa cách của chiến tranh.
- Ba cô gái thanh niên xung phong ( Những ngôi sao xa xôi ): Tinh thần dũng cảm, không sợ hi sinh, khi làm nhiệm vụ hết sức nguy hiểm; tình cảm trong sáng, hồn nhiên, lạc quan trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt.
4. Nghệ thuật kể chuyện
* Làng ( Kim Lân ) 
- Ngôi kể thứ 3 theo cái nhìn và giọng điệu của nhân vật ông Hai.
- Tác dụng: không gian truyện được mở rộng hơn, tính khách quan của hiện thực dường như được tăng cường hơn.
* Lặng lẽ Sa Pa
- Ngôi kể thứ 3,đặt vào ông họa sĩ
- Tác dụng: không gian truyện được mở rộng hơn, tính khách quan của hiện thực dường như được tăng cường hơn.
* Bến quê
- Ngôi kể thứ 3, đặt vào nhân vật Nhĩ.
* Chiếc lược ngà, Những ngôi sao xa xôi
- Kể theo ngôi thứ nhất, nhân vật xưng tôi.
- Tác dụng: câu chuyện trở nên chân thực hơn, gần gũi hơn qua cái nhìn và giọng điệu của chính người chứng kiến câu chuyện.
5. Sáng tạo tình huống truyện
- Những tình huống truyện.
+ Chiếc lược ngà: Ông Sáu về thăm vợ con nhưng bé Thu kiên quyết không nhận ba. Đến lúc nhận thì đã phải chia tay, đến lúc hi sinh ông Sáu vẫn không được gặp bé Thu lần nào.
+ Bến quê
+ Làng
* Hoạt động 4: Hướng dẫn học sinh học ở nhà ( 1’)
- Tóm tắt truyện, nội dung truyện
- Chuẩn bị: Tổng kết về ngữ pháp ( tiếp theo )