Giáo án môn Ngữ văn 9 - Tiết 101: Các thành phần biệt lập

 Trêi ¬i! Cã lÏ nã sÏ gỈp nguy mÊt. H: X¸c ®Þnh cÊu trĩc cĩ ph¸p cđa c©u?Trong câu, các bộ phận có vai trò (chức năng) không đồng đều nhau. Ta có thể phân biệt 2 loại:+Loại thứ nhất: (nằm trong cấu trúc cú pháp của câu). Đó là những bộ phận trực tiếp diễn đạt ý nghĩa, sự việc của câu như: chủ ngữ, vị ngữ, bổ ngữ, trạng ngữ.+Loại thứ hai: (không nằm trong cấu trúc cú pháp của câu). Đó là những bộ phận không trực tiếp nói lên sự việc, mà được dùng để nêu thái độ của người nói đối với người nghe, hoặc đối với sự việc được nói đến trong câu. Ta gọi đó là Thành phần biệt lập.Các thành phần biệt lậpTiết 101:I. THÀNH PHẦN TÌNH THÁI 1. Bài tập ( SGK -18) 2. Phân tích ngữ liệu - Chắc, có lẽ lµ nhËn ®Þnh cđa ng­êi nãi ®èi víi sù viƯc ®­ỵc nãi trong c©u. + Chắc: thể hiện thái độ tin cậy cao + Có lẽ: thể hiện thái độ tin cậy thấp hơn - NÕu bá nh÷ng tõ “ch¾c, cã lÏ” th× sù viƯc nãi trong c©u vÉn kh«ng cã g× thay ®ỉi, v× nã kh«ng tham gia vµo viƯc diƠn ®¹t nghÜa sù viƯc trong c©u. ->Thµnh phÇn t×nh th¸iL­u ý: Thµnh phÇn t×nh th¸i trong c©u cã nh÷ng lo¹i kh¸c nhau vµ cã nh÷ng t¸c dơng kh¸c nhau, ®«i khi rÊt tinh tÕ.- Nh÷ng yÕu tè t×nh th¸i g¾n víi th¸i ®é tin cËy cđa s/viƯc ®­ỵc nãi ®Õn:+ Ch¾c ch¾n, ch¾c h¼n, ch¾c lµ,...(chØ ®é tin cËy cao).+ H×nh nh­, d­êng nh­, hÇu nh­, cã vỴ nh­,(ChØ ®é tin cËy thÊp).- Nh÷ng yÕu tè t×nh th¸i g¾n víi ý kiÕn cđa ng­êi nãi: Theo t«i, ý «ng Êy, theo anh- Nh÷ng yÕu tè t×nh th¸i chØ th¸i ®é cđa ng­êi nãi ®èi víi ng­êi nghe: µ, ¹, a, h¶, hư, nhÐ, nhØ, ®©u, ®Êy(®øng cuèi c©u)II. THÀNH PHẦN CẢM THÁN1. Bài tập ( SGK -18)2. Phân tích ngữ liệu- “Ồ, Trời ơi,”: Kh«ng chØ sù vËt hay sù viƯc nµo trong c©u + Ồ -> cảm xúc vui sướng + Trời ơi -> cảm xúc tiếc rẻ- Nhờ những từ ngữ, các thành phần tiếp theo đã giải thích cho người đọc biết.- Tác dụng: Giúp người nĩi bộc lộ trạng thái tâm lí, tình cảm của mình.-> Thµnh phÇn c¶m th¸n.Tìm thành phần tình thái và cảm thán trong thơ, văn:1.Tôi dám chắc không có một vị lãnh tụ, một vị tổng thống hay một vị vua hiền nào ngày trước lại sống đến mức giản dị và tiết chế như vậy.2. Nó làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”3. Ôi, kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa!L­u ý: - Thµnh phÇn c¶m th¸n cã ®iĨm riªng lµ nã cã thĨ t¸ch ra thµnh mét c©u riªng theo kiĨu c©u ®Ỉc biƯt, kh«ng cã chđ ng÷- vÞ ng÷. Khi t¸ch riªng ra nh­ vËy, nã lµ c©u c¶m th¸n.	VD: ¤i Tỉ quèc! §¬n s¬ mà léng lÉy ! 	(Trªn ®­êng thiªn lÝ – Tè H÷u)- Khi ®øng trong 1 c©u cïng víi c¸c thµnh phÇn c©u kh¸c th× phÇn c¶m th¸n th­êng ®øng ë ®Çu c©u. Thµnh phÇn c©u ®øng sau gi¶i thÝch cho t©m lÝ cđa ng­êi nãi nªu ë thµnh phÇn c¶m th¸n	 VD: ¥i, hoa sen ®Đp cđa bïn ®en !	(Theo ch©n B¸c – Tè H÷u)Tiết 101: CÁC THÀNH PHẦN BIỆT LẬPThµnh phÇn t×nh th¸i vµ thµnh phÇn c¶m th¸n ®­ỵc gäi lµ c¸c thµnh phÇn biƯt lËp III. Ghi nhí (SGK-T.18)IIi. LUYỆN TẬP1.Bài tập 1 (SGK.19): Xác định thành phần tình thái, thành phần cảm thán- Thành phần tình thái: a) Có lẽ còn ghê rợn hơn. c) Hình như chỉ có tình cha con, d) Chả nhẽ cái bọn ở làng,.- Thành phần cảm thán: b) Chao ôi, bắt gặp một con người,.2.Bài tập 2(SGK): Sắp xếp các từ chỉ độ tin cậy tăng dầnDường như/ hình như/ có vẻ như -> có lẽ-> chắc là -> chắc hẳn -> chắc chắn.VÍ DỤ MINH HỌA BÀI TẬP 2.Mọi việc hình như đã ổn.2. Dường như em không hài lòng thì phải?3. Hai người có vẻ như đều đã thấm mệt.4. Có lẽ trời không mưa nữa đâu.5. Chắc là chị ấy buồn lắm.6. Chắc hẳn là nó vừa ý rồi.7. Nam học tốt như thế chắc chắn là được vào lớp 10 hệ A rồi.IIi. LUYỆN TẬP3. Bài tập 3 (SGK.19): NX thµnh phÇn t×nh th¸i cã thĨ thay thÕ trong c©u - Ch¾c ch¾n: ng­êi nãi ph¶i chÞu tr¸ch nhiƯm cao nhÊt vỊ ®é tin cËy cđa sù viƯc do m×nh nãi ra. - H×nh nh­: ng­êi nãi chÞu tr¸ch nhiƯm thÊp nhÊt vỊ ®é tin cËy cđa sù viƯc do m×nh nãi ra.IIi. LUYỆN TẬP3. Bài tập 3 (SGK.19): NX thµnh phÇn t×nh th¸i cã thĨ thay thÕ trong c©u- T¸c gi¶ NguyƠn Quang S¸ng chän tõ "Ch¾c" v× niỊm tin vµo sù viƯc cã thĨ diƠn ra theo 2 kh¶ n¨ng: + Thø nhÊt theo t×nh c¶m huyÕt thèng th× sù viƯc sÏ ph¶i diƠn ra nh­ vËy.+ Thø hai do thêi gian vµ ngo¹i h×nh, sù viƯc cịng cã thĨ diƠn ra kh¸c ®i mét chĩt. ( Suy ®o¸n cđa «ng Ba – Ng­êi kĨ chuyƯn).4. Bài tập 4 (SGK): Viết đoạn văn nói về cảm xúc của em sau khi thưởng thức một tác phẩn nghệ thuật, có chưa thành phần tình thái hoặc cảm thán: VD 1: §äc t/p “TruyƯn KiỊu” cđa NguyƠn Du cã lÏ kh«ng ai kh«ng th­¬ng xãt cho sè phËn nµng KiỊu - ng­êi con g¸i tµi hoa mµ b¹c mƯnh. Cã thÊu hiĨu qu·ng ®êi 15 n¨m l­u l¹c cđa nµng th× ta míi thÊy hÕt sù tµn b¹o, ®éc ¸c cđa XHPK cị. Hìi «i! Mét x· héi chØ biÕt ch¹y theo ®ång tiỊn, s½n sµng chµ ®¹p lªn nh©n phÈm, gi¸ trÞ cđa con ng­êi. Ch¾n h¼n ®¹i thi hµo N.Du ph¶i ®au lßng l¾m khi viÕt ra nh÷ng nçi ®au, sù bÊt c«ng trong XH mµ «ng ®· tõng chøng kiÕn... VD 2: Trong rất nhiều bộ phim đã trình chiếu trên VTV3, em thích nhất bộ phim “Thần y Hơ-Jun” của Hàn Quốc. Ôi, bộ phim thật hấp dẫn và cảm động. Hơ- Jun là một chàng trai có trái tim nhân hậu, lại được học một bậc danh y lừng lẫy và cũng là người nhân hậu, cho nên Hơ-Jun đã sớm thành người thầy thuốc tài đức vẹn toàn. Là người không màng danh vọng, Hơ-Jun tự nguyện chấp nhận cuộc sống khó khăn, hết lòng chữa bệnh cho những người nghèo khổ. Em tin rằng, tất cả những ai đã xem bộ phim này, chắc chắn đều có cảm nghĩ như em.H­íng dÉn häc bµi- Häc bµi, n¾m ch¾c c¸c thµnh phÇn t×nh th¸i vµ c¶m th¸n, biÕt vËn dơng trong nãi, viÕt v¨n b¶n ChuÈn bÞ : Thµnh phÇn biƯt lËp (TiÕp theo)TiÕt 102 : NghÞ luËn vỊ mét sù viƯc, hiƯn t­ỵng ®êi sèng ( Tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK, xem tr­íc phÇn luyƯn tËp)