Giáo án môn Ngữ văn 9 - Tiết 136, 137: Bến quê

Tuần 28: Bài 27
Tiết 136; 137 - VH Bến quê
Ngày soạn: ( Trích Nguyễn Minh Châu)
A- Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:
- Qua cảnh ngộ và tâm trạng nhân vật Nhĩ trong truyện, cảm nhận được ý nghĩa triết lí mang tính trải nghiệm về cuộc đời con người, biết nhận ra những vẻ đẹp bình dị và quý hoá của những gì gần gủi của quê hương gia đình.
- Thấy và phân tích những đặc sắc của truyện: tạo tình huống nghịch lí, trần thuật qua dòng nội tâm nhân vật, ngôn ngữ và giọng điệu tràn đầy duy tư, hình ảnh biểu tượng.
- Rèn luyện kĩ năng phân tích tác phẩm truyện có kết hợ các yếu tố trữ tình và triết lí.
B- Chuẩn bị:
1- Giáo viên: ảnh, tư liệu về Nguyễn Minh Châu, bảng phụ hoặc đèn chiếu.
2- Học sinh: Đọc thật kĩ văn bản, trả lời ở mức độ hiểu các câu hỏi.
	C- Tiến trình lên lớp:
	I- Ổn định lớp: Nhắc nhở học sinh thái độ làm bài.
	II- Kiểm tra bài cũ: 
	Nêu đặc điểm hình thức và phương thức biểu đạt của văn bản nhật dụng
	III- Dạy bài mới.
	 III.1) Giới thiệu bài:
	Giáo viên đọc một đoạn thơ trong bài thơ “Quê hương” của Đỗ Trung Quân ® Quê hương là nơi sinh ra và nuôi dưỡng tâm hồn mỗi con người. Tình yêu quê hương có lẽ là tình cảm thiêng liêng sâu nặng nhất. Ấy vậy mà trong dòng chảy của cuộc sống đời thường, nhiều khi cái gần gủi nhất mà lại là cái xa nhất, để rồi khi con người sực nghĩ lại thì là lúc quá muộn màng. Nhà văn Nguyễn Minh Châu gửi gắm tâm trạng ấy qua tác phẩm “Bến quê”.
	 III.1) Tổ chức các hoạt động:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh 
Ghi bảng
* Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu chung:
- Hs đọc phần chú thích *
? Tóm tắt những nét chính về tác giả, tác phẩm.
- Hướng dẫn đọc và tóm tắt truyện: đọc giọng trầm tư suy ngẫm, đượm buồn.
- 1 hs đọc
I- Tìm hiểu chung
1- Tác giả, tác phẩm
- Tác giả là cây bút xuất sắc của văn học hiện đại.
- Tác phẩm: Xuất bản năm 1985, trích trong tập truyện cùng tên
2- Đọc tóm tắt
+ Gv đọc mẫu 1 đoạn
+ Gọi hs đọc tiếp
+ Dựa vào văn bản hs kể tóm tắt
Gv chốt: Nhân vật Nhĩ đau ốm, bệnh tật nằm liệt giường đã nhiều tháng ngày, muốn ngồi dậy phải có người nâng đỡ, có lúc thu hết tận lực, mới có thể lết ra khỏi nệm nằm. Những tháng ngày như thế, Nhĩ cảm thấy xót xa ân hận, vì bản thân anh đã đi rất nhiều nơi, nhưng đến cuối đời khi giáp ranh giữa cái chết và cái sống mới cảm nhận một cách thấm thía những cái gì gần gủi nhất, thân thương nhất là làng quê gia đình.
* Hoạt động 2: Phân tích
+ Bước 1: Tìm hiểu tình huống truyện:
? Theo em nhân vật chính trong truyện là ai (Nhĩ)
? Nhân vật Nhĩ ở vào hoàn cảnh như thế nào
( Nhân vật ở vào một hoàn cảnh khá đặc biệt: Căn bệnh hiểm nghèo, buộc chặ anh vào một chỗ. Tất cả mọi sinh hoạt đều được người khác giúp đỡ)
? Đặt nhân vật vào hoàn cảnh hiểm nghèo, tác giả đã khai thác tình huống truyện như thế nào
Gv chốt: Tình huống nghịch lí Nhĩ đã từng đi khắp nơi, bệnh tình đã làm cho ânh không thực hiện được khao khát của mình.
? Trong cảnh ngộ bị buộc chặt vào giường bệnh, Nhĩ đã nhìn thấy và khao khát điều gì qua khung cửa sổ? Vì sao.
(Sắp từ giã cỏi đời, ngồi nhìn qua khung cửa sổ ngôi nhà. Nhĩ xúc động trước cảnh đẹp bình dị của quê nhà. Nhĩ khao khát được đặt chân lên bải bồi bên kia sông. Điều đó chứng tỏ sự thức tỉnh, xen lẫn niềm ân hận xót xa.
+ Bước 2: Cảm nhận của nhân vật Nhĩ về vẻ đẹp thiên nhiên:
- Hs đọc thầm đoạn trích
? Cảnh thiên nhiên hiện lên dưới cái nhìn của Nhĩ như thế nào? Tìm chi tiết hình ảnh thể hiện.
(Nhĩ cảm nhận thiên nhiên trong một buổi sáng đầu thu nhìn từ khung cửa sổ thật đẹp. Không gian và cảnh sắc ấy vốn quen thuộc, nhưng mới mẻ với Nhĩ)
? Em có nhận xét gì về ngòi bút miêu tả của tác giả.
(Trình tự miêu tả thiên nhiên từ gần tới xa, tạo thành một không gian có chiều sâu rộng làm nổi bật vẻ đẹp trù phú đầy màu sắc)
? Hãy nêu cảm nhận của em về cảnh vật thiên nhiên qua cái nhìn nhân vật Nhĩ
- Từ hình ảnh tả thực về khung cảnh thiên nhiên như bải bồi, bến sông... hình ảnh còn mang ý nghĩa biểu tượng. Theo em có đúng không? Vì sao?
Gv chuyển ý:
( Hình ảnh thiên nhiên mang ý nghĩa biểu tượng, đó là điều nhà văn muốn gửi gắm... )
+ Bước 3: Tìm hiểu những suy ngẫm của Nhĩ về đời người về cuộc đời
- Hs đọc lại những câu văn thể hiện sự cảm nhận của nhân vật Nhĩ về Liên (vợ của anh trong truyện)
? Trong những ngày cuối cùng của cuộc đời Nhĩ đã nhìn thấy những gì? 
? Nhĩ khao khát điều gì? Vì sao anh lại có khao khát ấy.
+ Đặt chân lên bải bồi bên kia sông
+ Anh nghĩ mình sắp từ giã cõi đời
GV: Điều ước muốn áy chính là sự thức tĩnh về những giá trị bền vững, bình thường và sâu xa hơn của cuộc sống. Những giá trij thường bị người ta lãng quên khi sự ham muốn xa vời lôi cuốn với Nhĩ lại là lúc cuối đời bởi thế đó là sự thức tĩnh, ân hận , xót xa
_- GV đọc “Hoạ chăng...giải thích hết”
? Không thể thực hiện được điều mình muốn. Nhĩ đã nhờ cậy vào ai ( nhờ cậu con trai)
? Nhưng rồi, Nhĩ có thực hiện được ước muốn của mình không? Vì sao?
 (Ước muốn không thực hiện vì dứa con trai không hiểu được ứoc muốn của cha nên làm một cách miễn cưởng và sau đó bị cuốn hút vào trò chơi cờ thế, lỡ chuyến đò...)
? Từ đó Nhĩ suy ngẫm như thế nào về nghịch lí cuộc đời
? Ở cuối truyện tác giả miêu tả chân dung và cử chỉ của Nhĩ khác thường như thế nào
+ Cử chỉ: Giơ cánh tay gầy guộc.... khoát khoát.... ra hiệu....
? Nêu hiểu biết của em về những cử chỉ ấy
(Nôn nóng, thúc dục cậu con trai mau mau.... Đó chính là ý muốn thức tỉnh mọi người về những cái vòng vèo... hướng tới những giá trị đích thực vốn giản dị, bền vững)
? Em có nhận xét gì về ngòi bút miêu tả tâm lí của tác giả
( Nguyễn Minh Châu rất tinh tế khi miêu tả đời sống nội tâm nhân vật với diễn biến tâm trạng và thể hiện tư tưởng nhân đạo cao cả)
? Tìm chi tiết, hình ảnh vừa mang ý nghĩa thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng trong truyện
(+ Hình ảnh bải bồi bên sông
+ Hoa bằng lăng cuối mùa, tảng đất lở ® sự sống của Nhĩ vào những ngày cuối.
+ Chơi cờ thế ® cái vòng vèo...
- Gv liên hệ
* Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết
? Phương thức biểu đạt của văn bản
? Nét chính trong nghệ thuật và nội dung
Hs đọc ghi nhớ SGK 
* Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập
- Hướng dẫn hs thực hiện câu 1 SGK/108
- Hướng dẫn câu 2 về nhà làm
- 2 hs đọc tiếp
- 1 hs kể
- Hs lắng nghe
-Độc lập trả lời
- Hs thảo luận đại diện trả lời
- Suy nghĩ trả lời
- Hs lắng nghe
- Suy nghĩ trả lời
- Hs độc lập trả lời
Ghi nội dung bài học
- Suy nghĩ trả lời
- Hs rút ra nhận xét
- Thảo luận đại diện trả lời bổ sung
1 hs đọc
- Suy nghĩ trả lời
- Lắng nghe
- Trả lời
- Suy nghĩ trả lời
- Rút ra nhận xét
- Trả lời
- Rút ra nhận xét hiểu biết
Hs nhận xét
Thảo luận, đại diện trả lời và bổ sung
- Suy nghĩ trả lời
- 1 hs đọc
2- Cảm nhận của Nhĩ về vẻ đẹp thiên nhiên
- Hoa Bằng lăng trong tiết lập thu đậm sắc hơn
- Sông Hồng một màu đỏ nhạt. Mặt sông như rộng thêm ra
- Vòm trời quê nhà như cao hơn
- Bải bồi phù sa phô ra một màu vàng thau xen màu xanh non
=> Vẽ đẹp trù phú đầy màu sắc
3- Những suy ngẫm của Nhĩ về đời người, về cuộc đời
a- Cảm nhận của Nhĩ về Liên
- Nhận ra sự tần tảo, tình yêu thương và đức hy sinh của vợ.
- Biết ơn sâu sắc
b- Niềm khao khát của Nhĩ
- Ước muốn bình dị mà thân thuộc
- Niềm khao khát vô vọng
c- Suy nghĩ về cuộc đời
- Con người ta ở trên đường đời thật khó tránh khỏi những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình
- Cuộc sống và số phận con người chứa đầy nghịch lí, vượt ra ngoài dự định ước muốn
III- Tổng kết:
1- Nghệ tuật
2- Nội dung
Ghi nhớ SGK/108
IV- Luyện tập:
Câu 1 SGK/108
	III.3) Củng cố - Dặn dò:
	- Suy nghĩ của em sau khi học xong truyện ngắn “Bến quê”
	- Hoàn thành bài tập 2 phần luyện tập
	- Chuẩn bị bài: Ôn tập tiếng Việt 9