Giáo án môn Ngữ văn 9 - Trường THCS Hàm Hiệp - Tuần 1

TUẦN 1
BÀI 1
 Văn bản: PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
 (Trích) 	 * Lê Anh Trà*
 Tiết 1-2 
 VĂN HỌC 
MTCĐ: Giúp HS: 
- Thấy vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, dân tộäc và nhân lọai, thanh cao và giản dị.
- Rèn luyện lỹ năng tìm hiểu, phân tích văn bản nhật dụng.
	- Giáo dục lòng kính yêu, tự hào về Bác, có ý thức tu dưỡng rèn luyện theo gương Bác.
CHUẨN BỊ: + GV: Tư liệu về Bác: tranh, bảng phụ	
+ HS: Sưu tầm tranh ảnh, bài viết về nơi ở và làm việc của Bác Hồ.
 C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
Hoạt động 1: Khởi động (5phút)
Ổn định lớp
Bài cũ : (thông qua)
Dẫn vào bài mới:Hồ Chí Minh không chỉ là một vị anh hùng dân tộc vĩ đại mà còn là danh nhân văn hoá thế giới (Người đựơc UNESCO phong tặng danh hiệu này năm 1990). Bởi vậy, phong cách sống và làm việc của Bác Hồ không chỉ là phong cách sống và làm việc của người anh hùng vĩ đại mà còn là của một nhà văn hoá lớn, một con người của nền hoá tương lai.
Hoạt động 2: Đọc – hiểu văn bản (55phút)	
Hoạt động của gv và hs
Nội dung ghi bảng
GV: hướng dẫn tìm hiểu xuất xứ đoạn trích:
HS:
 - Giải thích các từ trong chú thích.
Đọc văn bản (chậm rãi, bình tĩnh, khúc chiết.)
Kiểu văn bản ?( Văn bản nhật dụng.)
Bố cục? Nội dung của từng phần?
* Đọc- phân tích phần 1
* HS: Đọc đoạn 1, suy nghĩ trảlời câu hỏi:
- Vốn tri thức văn hoá nhân loại của Bác sâu rộng như thế nào? Vì sao Người lại có được vốn tri thức sâu rộng như thế ? Bằng những con đường nào Người có được vốn văn hoá ấy?
* GV định hướng: 
- Đi nhiều nơi, có điều kiện tiếp xúc với văn hoá nhiều nước, dân tộc, nhiều vùng khác nhau trên thế giới, khắp các châu lục Á, Aâu, Phi, Mĩ
- Nói thạo nhiều thứ tiếng : Pháp, Anh, Nga, Hoa
- Ý thức học hỏi toàn diện, sâu sắc đến uyên thâm.
- Học trong công việc, học ở mọi nơi.
* HS: thảo luận nhóm câu hỏi:
- Sự độc đáo, kì lạ nhất trong phong cách Hồ Chí Minh?
* GV chốt: Kết hợp : truyền thống – hiện đại 
 phương Đông – phương Tây
 dân tộc – quốc tế
 vĩ đại – bình dị
( Hết tiết 1, chuyển tiết 2)
* Đọc – phân tích phần 2
* HS: Đọc đoạn 2, suy nghĩ trả lời các câu hỏi:
- Phong cách sống và làm việc được kể và bình trên phương diện nào?
( nơi ở và làm việc; trang phục , tư trang; chuyện ăn uống ?)
* HS: thảo luận nhóm trả lời câu hỏi:
- Tại sao nói cách sống giản dị, đạm bạc của Hồ Chí Minh lại thanh cao?
- Tác giả đã đưa ra lời bình luận và cách so sánh như thế nào?
- Nêu cảm nhận của em về những nét đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh.
- Điểm giống, khác với các bậc hiền triết xưa?
 Hoạt động 3 : Tổng kết (12 phút)
* HS: trao đổi thảo luận câu hỏi:
- Để làm rõ và nổi bật những vẻ đẹp và phẩm chất cao quý của phong cách Hồ Chí Minh, tác giả đã dùng các biện pháp nghệ thuật nào?Phương thức biểu đạt chính trong văn bản? Từ bài viết, em học tập được điều gì để viết văn bản thuyết minh?
* GV định hướng
- Kết hợp giữa kể – phân tích – bình lụân.
- Chọn lọc chi tiết tiêu biểu.
- Dẫn chứng thơ cổ, dùng từ Hán – Việt
- So sánh 
- Phương thức thuyết minh.
- Để viết văn bản thuyết minh cần dùng phép liệt kê, so sánh kết hợp với bình luận.
 - Tóm tắt vẻ đẹp của phong cách Hồ Chí Minh?
 ( HS đọc Ghi nhớ sgk/8)
* Giáo dục: Học tập tính cách, lối sống của Bác:
 - Hoà nhập với quốc tế phải biết giữ gìn bản sắc dân tộc.
 - Không đua đòi cách sống ăn chơi.
 - Biết quý trọng, thương mến, tự hào, biết ơn, noi gương Bác
 Hoạt động 4 : Luyện tập- Củng cố (10phút)
 * Tìm đọc và kể lại những câu chuyện về lối sống giản dị mà cao đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
A/ Tìm hiểu bài:
I. Tác giả- tác phẩm: (sgk)
II.Kết cấu:
Đoạn1:Từ đầu rất hiện đại:
 Vốn tri thức văn hoá nhân loại vô cùng sâu, rộng.
Đoạn 2: phần còn lại:
 Lối sống giản dị mà thanh cao.
III. Phân tích:
1. Vốn tri thức văn hoá nhân loại của chủ tịch Hồ Chí Minh:
- Vốn tri thức văn hoá hết sức sâu rộng .
- Nhờ Bác đã dày công học tập, rèn luỵên không ngừng trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng đầy gian truân.
- Sự độc đáo, kì lạ trong phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hoà những phẩm chất rất khác nhau, thống nhất trong một con người Hồ Chí Minh. Đó là: truyền thống và hiện đại, phương Đông và phương Tây, xưa và nay, dân tộc và quốc tế, vĩ đại và bình dị.
2. Vẻ đẹp trong phong cách sống và làm việc của Hồ chí Minh :
- Lối sống giản dị thanh đạm, thanh cao.
 Giống các vị danh nho:không tự làm khác đời, lập dị mà thể hiện một quan điểm sống thẩm mĩ.
 Khác các vị danh nho: đây là lối sống của một người cộng sản lão thành, một vị Chủ tịch nước.
VI. Tổng kết :
( Ghi nhớ – sgk / 8)
B/ Luyện tập:
 Hoạt động 5 : Đánh gia ù( 5 phút)
* Cảm nhận của em về cách sống của Bác. Hưởng ứng cuộc vận động “Học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” em cần làm những gì?.
* GV: nhận xét tiết học.
 Hoạt động 6 : Dặn dò (3phút)
 * Khái quát vẻ đẹp phong cách Hồ Chí Minh.
 * Xem bài Hội thoại, tìm hiểu ví dụ- trả lời câu hỏi trong phần Tìm hiểu bài
CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
 Tiết 3 
 TIẾNG VIỆT 
A. MTCĐ: Giúp HS:
- Nắm các phương châm hội thoại (về lượng và chất)
- Biết vận dụng trong giao tiếp.
B. CHUẨN BỊ: + GV: Bảng phụ ghi các ví dụ sgk	
+ HS: đọc ví dụ – trả lời các câu hỏi trong sgk
 C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
Hoạt động 1: Khởi động (5phút)
Ổn định lớp
Bài cũ : (thông qua)
Dẫn vào bài mới : Ở lớp 8 các em đã được học một số nội dung của ngữ dụng học như hành động nói, vai giao tiếp, lượt lời trong hội thoại phương châm hội thoại là một nội dung quan trong của ngữ dụng học. Vì vậy chúng ta cần có những hiểu biết nhất định về hội thoại.
 	Trong giao tiếp có những quy định tuy không được nói ra thành lời nhưng những người tham gia vào giao tiếp cần phải biết tuân thủ, nếu không thì dù câu nói không mắc lỗi gì về ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp, giao tiếp cũng sẽ không thành công. Những quy định đó được thể hiện qua các phương châm hội thoại.
 Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (12 phút)
Hoạt động của gv và hs
Nội dung ghi bảng
I/ HÌNH THÀNH KHÁI NIỆM PHƯƠNG CHÂM VỀ LƯỢNG
* HS đọc, tìm hiểu ví dụ 1,2 ở mục I và trả lời câu hỏi
- Câu trả lời của Ba có làm cho An thoả mãn không? Tại sao?
- Muốn giúp cho người nghe hiểu thì người nói cần chú ý điều gì?
- Câu hỏi của anh “lợn cưới” và câu trả lời của anh “áo mới” có gì trái với những câu hỏi – đáp bình thường?
- Muốn hỏi – đáp cho chuẩn mực, chúng ta cần phải chú ý điều gì?
* GV định hướng :
+ Câu trả lời của Ba mơ hồ về ý nghĩa, An muốn biết là Ba học bơi ở địa điểm nào? à Muốn giúp người nghe hiểu thì người nói cần phải chú ý xem người nghe hỏi về cái gì? Như thế nào? Ơû đâu?
 + Lời hỏi- đáp của hai người đều thừa từ. à Muốn hỏi – đáp cho chuẩn mực, không hỏi thừa và trả lời thừa.
==> Khi giao tiếp, cần nói cho đúng, đủ, không thừa, không thiếu.
* HS đọc Ghi nhớ 1 (sgk/9)
II/ HÌNH THÀNH KHÁI NIỆM VỀ CHẤT
* HS đọc, tìm hiểu câu chuyện trong sgk và trả lời câu hỏi:
-Truyện phê phán thói xấu nào? Từ phê phán trên, em rút ra bài học gì trong giao tiếp?
* GV định hướng:
+ Phê phán thói khoác lác, nói những điều mà mình không tin là có thật.
==> Không nói những điều mình tin là không đúng hoặc không có bằng chứng xác thực. 
 Hoạt động 3: Tổng kết (3phút)
* HS đọc Ghi nhớ 2 ( sgk) – nhắc lại
 Hoạt động4: Luyện tập- Củng cố (20 phút)
Yêu cầu chung: - Đọc bài tập, nêu yêu cầu, hướng giải quyết từng bài tập.
BT1: HS làm việc theo hai nhóm
 a. Thừa cụm từ “ nuôi ở nhà”
 b. Thừa cụm từ “ có hai cánh”
BT2: HS thảo luận theo tổ học tập (sử dụng phiếu học tập)
 a. Nói có sách , mách có chứng.
 b. Nói dối.
 c. Nói mò.
 d. nói nhăng, nói cuội.
 e. Nói trạng.
 à thuộc phương châm về chất
BT3: - Vi phạm phương châm về lượng.
BT4: a. à Nguời nói có ý thức tôn trọng phương châm về chất.
 b. à Người nói có ý thức tôn trọng phương châm về lượng.
 BT5: (GV hướng dẫn hs làm ở nhà)
A/ Tìm hiểu bài:
I. Phương châm về lượng :
- Trong giao tiếp, nói phải có nội dung, không nên nói ít hơn những nội dung mà giao tiếp đòi hỏi.
- Không nên nói thừa nội dung cần giao tiếp.
 II. Phương châm về chất : 
 - Không nên nói những điều mà mình không tin là đúng sự thật, không có bằng chứng xác thực.
 III. Tổng kết:
 Ghi nhớ 1,2 (sgk / 9-10)
B/ Luyện tập 
Bài tập 1: Vận dụng phương châm về lượng để phân tích 
Bài tập 2: Điền từ thích hợp – xác định phương châm hội thoại
 Bài tập 3: Xác định phương châm hội thoại bị vi phạm
 Bài tập 4: Giải thích vì sao người nói thường dùng các cách diễn đạt sau
 Bài tập 5: 
 Hoạt động5: Đánh giá (2phút)
* Thế nào là phương châm về lượng, về chất?
* GV: Nhận xét giờ học
 Hoạt động6: Dặn dò (3phút)
* Thế nào là phương châm hội thoại về chất, về lượng ?
* Nắm đặc điểm của từng phương châm hội thoại; làm bài tập 5; Xem lý thuyết văn thuyết minh đọc kỹ văn bản HẠ LONG – ĐÁ VÀ NƯỚC, trả lời các câu hỏi tìm hiểu bài.
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
 Tiết 4 
 TẬP LÀM VĂN
A. MTCĐ: Giúp HS:
	- Hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong vb Thuyết minh
	- Biết cách sử dụng.
	- Có ý thức sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong thuyết minh.
B. CHUẨN BỊ: + GV: Bài soạn, bảng phụ
+ HS: Lý thuyết văn thuyết minh, tìm hiểu văn bản Hạ Long – đá và nước
 C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
Hoạt động 1: Khởi động (5phút)
Ổn định lớp
Bài cũ : (kết hợp trong phần hệ thống kiến thức bài)
Dẫn vào bài mới: Văn bản thuyết minh đã được học và vận dụng trong chương trình lớp 8. Ở lớp 9, chúng ta tiếp tục học làm kiểu văn bản này với một số yêu cầu cao hơn như sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh, kết hợp thuyết minh với miêu tả. Hôm nay chúng ta tìm hiểu một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh với các tác dụng cũng như cách sử dụng.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (25 phút)
 Hoạt động của gv và hs
Nội dung ghi bảng
I/ ÔN TẬP VĂN BẢN THUYẾT MINH
* HS nhớ lại kiến thức cũ, trả lời câu hỏi, GV kết hợp kiểm tra bài cũ:
-Văn bản thuyết minh là gì? Văn bản bản thuyết minh được viết ra nhằm mục đích gì?
- Các phương pháp thuyết minh thường dùng?
II/ CÁC BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VB THUYẾT MINH
* HS đọc văn bản (2 lần ) thảo luận, trả lời câu hỏi :
- Văn bản thuyết minh vấn đề gì? Vấn đề này có khó thuyết minh? Tại sao?
 + “ Sự kì lạ của Hạ Long” à khó thuyết minh vì đối tượng trừu tượng, ngoài ra còn phải tạo cảm xúc, thích thú tới người đọc.
- Ngoài các phương pháp thuyết minh, tác giả còn sử dụng biện pháp nghệ thuật nào để bài viết sinh động?
 + Sử dụng các biện pháp nghệ thuật : miêu tả, phân tích, so sánh,nhân hoá, ẩn dụ, sự liên tưởng,tưởng tượng
- Tác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó?
 + Làm nổi bật đặc điểm của đối tượng, gây hứng thú cho người đọc.
 Hoạt động 3: Tổng kết (5phút)
- Các biện pháp nghệ thuật trong vb thuyết minh? Tác dụng?
* HS đọc ghi nhớ sgk
 - Cần ý thức đúng việc sử dụng biện pháp nghệ thuật trong vb thuyết minh, không làm mất đi đặc điểm của văn bản thuyết minh.
 - Tìm các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong các văn bản thuyết minh đã học ở lớp 8.
 Hoạt động4: Luyện tập- Củng cố (25 phút)
BT 1: đọc văn bản, nêu yêu cầu bài tập, thảo luận, lần lượt trả lời câu hỏi:
Văn bản “NHXTRX” có tính chất thuyết minh không? Tính chất đó thể hiện ở những điểm nào? Phương pháp thuyết minh nào được sử dụng? Biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng ? 
 BT 2: (GV hướng dẫn HS làm ở nhà)
A/ Tìm hiểu bài:
I. Văn bản thuyết minh :
- Cung cấp tri thức khách quan về đặc điểm, tính chất, nguyên nhâncủa đối tượng được nói đến.
- Các phương pháp thuyết minh thường dùng: định nghĩa, ví dụ, liệt kê, dùng số, so sánh 
 II. Một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh
 - Kể chuyện, tự thuật, miêu tả, đối thoại theo lối ẩn dụ, nhân hoá
 III. Tổng kết:
 Ghi nhớ : (Sgk/13)
B/ Luyện tập 
Bài tập 1: 
Tính chất thuyết minh: nêu các thuộc tính họ hàng nhà ruồi.
Phương pháp: giải thích, nêu số liệu, so sánh 
Nét đặc biệt:hình thức như một phiên toà; cấu trúc giống biên bản một cuộc tranh luận về pháp lý; nôi dung giống như một câu chuyện kể về loài ruồi.
Tác dụng: Gây hứng thú cho người đọc; không ảnh hưởng gì đến việc tiếp nhận nội dung văn bản.
 Bài tập 2: 
 Hoạt động 5: Đánh giá ( 5 phút)
* Đặc điểm, phương pháp, các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh?
* GV nhận xét tiết học
 Hoạt động 6: Dặn dò( 5 phút)
* Nắm nội dung bài học, làm bài tập 2; Chuẩn bị dàn bài về văn thuyết minh: chọn một trong các đề tài thích hợp trong SGK / 15 (chia 4 tổ học tập, mỗi tổ sẽ chuẩn bị một dàn bài sẽ trình bày trước lớp). 
* * *
LUYỆN TẬP
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
 Tiết 5 
 TẬP LÀM VĂN
A. MTCĐ: Giúp HS:
 - Củng cố kiến thức đã học.
	- Biết vận dụng một số biện pháp nghệ thuật vào vb thuyết minh.
B. CHUẨN BỊ: + GV: Bài soạn	
+ HS: Chuẩn bị bài làm ở nhà theo yêu cầu GV ở tiết 3
 C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
Hoạt động 1: Khởi động (3phút)
Ổn định lớp
Bài cũ : (kết hợp trong phần hệ thống kiến thức bài)
Dẫn vào bài mới: Ở tiết 4 chúng ta đã được học một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh. Hôm nay các em sẽ vận dụng kiến thức đó vào tiết luyện tập sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (30 phút)
Hoạt động của gv và hs
Nội dung ghi bảng
* GV kiểm tra việc chuẩn bị dàn bài ở nhà của các tổ (nhận xét, nhắc nhở)
* HS trình bày và thảo luận lần lượt các đề bài đã phân công:
- tổ 1,2: Thuyết minh cái bút 
- tổ 3,4: Thuyết minh chiếc kéo
 Yêu cầu
Mỗi tổ một em trình bày dàn ý chi tiết, nêu các biện pháp nghệ thuật sử dụng trong bài; một em đọc phần Mở bài.
Cả lớp thảo luận, nhận xét, bổ sung, sửa chữa dàn ý vừa trình bày
* GV nhận xét, rút ra dàn bài chung
 Hoạt động 3: Đọc thêm (7 phút)
 * HS đọc bài đọc thêm: Họ nhà Kim để nắm kiểu bài và các biện pháp nghệ thuật được sử dụng.
* Trình bày dàn ý :
 + MB: Giới thiệu đối tượng được thuyết minh.
 + TB: Trình bày nội dung các ý kết hợp các biện pháp nghệ thuật thích hợp:
Nguồn gốc ra đời, quá trình hình thành và phát triển.
Cấu tạo, hình dáng, chức năng
Giá trị các mặt
 + KB: Khẳng định giá trị, ý nghĩa của đối tượng thuyết minh.
 * Đọc thêm: HỌ NHÀ KIM
 Hoạt động4: Dặn dò (5 phút)
 * Nắm lại các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
 * Soạn bài: Đấu tranh cho một thế giới hoà bình – xem lại văn nghị luận
* * *
Trắc nghiệm
Nối các từ với phần giải thích nghĩa thích hợp:
Bộ chính trị	a- Nhà nho nổi tiếng	
Danh nho	b- Hạn chế, giữ cho không vượt quá mức
Hiền triết	c- Người có tài năng, đức độ, hiểu biết sâu rộng, được người đời tôn vinh
Dép lốp	d- Dép cao su, tận dụng lốp ô tô cũ làm đế dép 
Tiết chế	e- Cơ quan lãnh đạo cấp cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam