Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Bài 23: Văn bản: Mùa Xuân nho nhỏ (Thanh Hải)

Ngày soạn: 25/2/2010 
Ngày dạy: 26/2/2010. 
Bài 23: Văn bản: Mùa Xuân nho nhỏ
 	 ( Thanh Hải )
Tiết 116: Đọc - Hiểu văn bản
A. Mục tiêu cần đạt: 
1.Kiến thức.
- Giúp học sinh cảm nhận được cảm xúc của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm một mùa xuân nho nhỏ dâng hiến cho cuộc đời. Từ đó mở ra những suy nghĩ về ý nghĩa, giá trị của cuộc sống của mỗi cá nhân là sống có ích, có cống hiến cho cuộc đời chung.
 2.Kĩ năng.
- Rèn luyện kĩ năng cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận động của tứ thơ.
3.Thái độ.
- Học sinh thêm yêu mùa xuân, thêm yêu thiên nhiên, đất nước, có ý thức sống, và cống hiến cho đất nước.
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Sưu tầm tài liệu chuẩn bị nội dung bài.
- Học sinh: Đọc bài trả lời các câu hỏi sách giáo khoa và gợi ý của giáo viên.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
1: Kiểm tra sự chuẩn bị của hs:. ( 7’)
? Đọc thuộc lòng bài thơ Con cò. Em thích câu thơ nào nhất? Vì sao? Phát biểu cảm hứng chủ đạo của bài thơ?
2: Tiến trình dạy học:
 * Giới thiệu bài. ( 1’)
Hơn hai mươi năm qua mỗi khi tết đến xuân về chúng ta lại thường được nghe bài ca Mùa xuân nho nhỏ của nhạc sĩ Trần Hoàn phổ thơ Thanh Hải. Hôm nay, thêm một lần chúng ta được cảm nhận hơi thở của mùa xuân qua bài thơ Mùa Xuân nho nhỏ của Thanh Hải. Vậy nhà thơ muốn nói điều gì với người đọc khi xuân mới đang về chúng ta cùng tìm hiểu bài.
* Bài mới. ( 35’)
Hoạt động của
giáo viên
Hoạt động 
của h/s
Nội dung cần đạt
Hoạt động I
GV yêu cầu học sinh theo dõi chú thích dấu * SGK.
? Nêu một vài nét chính về tác giả?
GV nêu khái quát.
GV nêu yêu cầu đọc: Giọng rõ ràng, chú ý nhịp điệu biến đổi theo mạch cảm xúc, say sưa trìu mến..
GV đọc, giáo viên yêu cầu H/S đọc.
? Giải thích các từ hòa ca, nốt trầm ?
? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Em hãy nêu đặc điểm cua thể thơ đó ?
? Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Cảm xúc của nhân vật trữ tình được thể hiện như thế nào?
? Tương ứng với mạch cảm xúc đó bài thơ được chia làm mấy phần 
GV định hướng học sinh tìm hiểu văn bản.
Hoạt động II
GV yêu cầu học sinh đọc 6 cấu thơ đầu.
? Mùa xuân ở khổ thơ đầu tiên được dùng với ý nghĩa gì?
? Hình ảnh mùa xuân thiên nhiên được phác họa như thế nào?
? Cảnh sắc này gợi cho ta liên tưởng đến vùng quê nào?
? Phác họa về mùa xuân thiên nhiên tác giả đã sử dụng từ ngữ như thế nào?
? Chỉ bằng vài nét phác họa đó người đọc cảm nhận được không gian ở đây như thế nào?
? Trước mùa xuân của thiên nhiên tươi đẹp như thế cảm xúc của nhà thơ được thể hiện qua câu thơ nào?
? Hai câu thơ trên có rất nhiều cách hiểu em hãy lựa chọn cách hiểu của mình trong các cách hiểu sau? Lí giải vì sao?
1.Từng giọt ở đây là từng giọt mưa xuân long lanh trong ánh sáng của trời xuân.
2.Nhà thơ đưa tay hứng những giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện.
GV lí giải: Hiểu theo hai cách đều đúng.
? Như vậy qua hai câu thơ em cảm nhận được cảm xúc của nhà thơ như thế nào?
GV khái quát chuyển ý.
GV yêu cầu học sinh đọc hai khổ thơ tiếp theo.
? Hình ảnh mùa xuân đất nước, con người được miêu tả như thế nào?
? Tại sao khi nói về mùa xuân của đất nước và con người tác giả lại nói tới hai h/ả trên?
? Trong hai khổ thơ trên h/ả nào có sức gợi cảm nhất?
? Lộc được hiểu như thế nào?
- Lộc: lá cây non.
- Lộc: tượng trưng cho sức sống mãnh liệt tràn đầy.
? H/ả lộc non gắn liền với người cầm súng, người ra đồng thể hiện ý nghĩa gì?
? Trong hai khổ thơ ta thấy tác giả đã nhắc tới đất nước trong hiện tại, qúa khứ vậy cảm xúc của tác giả về đất nước trong hai thời kì này là gì ?
? Cảm nhận của em về nhịp thơ trong hai khổ thơ giá trị của nó?
? Mùa xuân đất nước được hiện lên như thế nào?
GV khái quát chuyển ý.
GV yêu cầu h/a đọc hai khổ thơ tiếp.
GV: Từ cảm xúc về mùa xuân thiên nhiên, đất nước mạch thơ chuyển một cách tự nhiên sang bày tỏ những suy ngẫm và tâm nệm của nhà thơ về mùa xuân đất nước.
? Theo em điều tâm niệm của nhà thơ là gì?
? Tâm niệm đó được thể hiện qua những hình ảnh nào? 
? Nét đặc sắc của những hình ảnh đó
Hoạt động III
? Biện pháp lập luận chủ yếu 
của bài là gì? Tác dụng của cách lập luận đó?
? Mạch lập luận được thể hiện trong bài như thế nào?
?Mục đích của bài văn là gì?
dung toàn bài?
GV khái quát toàn bài
GV yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ SGK/30
- Đọc
-Trình bày
-Nghe
-Đọc
-Giải thích
-Nhận xét
-Lí giải
- Phát hiện
- Trình bày
- Trình bày
- Trình bày
- Trình bày
- Nghe
- Đọc
- Phát hiện
- Nhận xét
- Nhận xét
- Phát hiện
- Nhận xét
- Phát hiện
- Nhận xét 
-Nghe
-Lí giải
-Thảo luận
- Đọc 
- Phát hiện 
- Nhận xét 
-Phát hiện
- Cảm nhận
-Nghe
-Lí giải
- Phát hiện, 
nhận xét 
- Nghe, ghi
- Đọc
- Khái quát
- Phát hiện
- Bộc lộ
- Khái quát
- Phân tích 
- Nhận xét 
- Nghe
- Đọc ghi nhớ
I. Đọc - tiếp xúc văn bản.
* Tác giả, tác phẩm.
- Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiến chống Pháp. Là cây bút có công xây dựng nền thơ ca dân tộc.
- Tháng 11 năm 1980... bài thơ như một lời tâm niệm cuối cùng của nhà thơ.
* Đọc.
* Từ khó.
- Sách giáo khoa
* Cấu trúc văn bản.
- Bài thơ được viết theo thể thơ 5 chữ, phương thức biểu cảm trữ tình.
- Nhân vật trữ tình - nhà thơ, Cảm xúc trữ tình được thể hiện từ cảm nhận mùa xuân qua bức tranh thiên nhiên đến màu xuân đất nước, con người và cuối cùng là ước nguyện của nhà thơ.
* Bố cục: Ba phần
- Phần 1: Khổ thơ đầu- Mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.
- Phần 2: Hai khổ thơ tiếp- Cảm xúc về mùa xuân đất nước.
- Phần 3: Hai khổ thơ tiếp - Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân đất nước.
- Phần 4: Khổ thơ cuối- Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1.Cảm xúc mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.
- Mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.
- Dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim Chiền Chiện hót vang trời, những giọt sương long lanh...
- Liên tưởng đến xứ Huế mộng mơ, quê hương của nhà thơ.
- Tác giả sử dụng nhiều tính từ chỉ màu sắc, hình ảnh tiêu biểu của thiên nhiên xứ Huế.
- Không gian cao rộng, màu sắc tươi thắm của mùa xuân, âm thanh vang vọng của tiếng chim chiền chiện.
Từng giọt long lanh rơi
 Tôi đưa tay tôi hứng.
- Hiểu theo cách thứ 2 thì ở đây có sự chuyển đổi cảm giác từ chỗ tiếng chim là âm thanh chuyển thành từng giọt , từng giọt ấy long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm nhận được cả bằng xúc giác.
-> Hiểu theo cách này thì câu thơ mang tính nghệ thuật hơn.
-Hai câu thơ thể hiện niềm say sưa, ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời lúc vào xuân.
2. Mùa xuân của đất nước và con người.
- Mùa xuân người cầm súng...
 Mùa xuân người ra đồng...
- Đó là những hình ảnh tiêu biểu, họ là những lựa lượng tiêu biểu nhất cho công cuộc xây dựng, bảo vệ tổ quóc.
- H/ả lộc non là h/ả gợi cảm.
- H/ả lộc non đã theo người cầm súng, người ra đồng, hay chính họ đã đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
-Với quá khứ là niềm tự hào, với hiện tại là niềm tin tưởng lạc quan vào tiền đồ của đất nước.
- Nhịp thơ hối hả, gióng giả diễn tả được cái hối hả xốn sang của cuộc đời.
 Đất nước như vì sao 
 Cứ đi lên phía trước
-> Mùa xuân đất nước hối hả, tràn đầy sức sống mãnh liệt sau hai cuộc chiến tranh đang vươn mình đứng dậy
3. Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước.
- Tự nguyện hiến dâng cho đất nước, cho nhân dân.
 Ta làm con chim hót
 Ta làm một mùa xuân
 Một nốt trầm xao xuyến...
III. Tổng kết.
- Lập luận bằng cách so sánh, dẫn chứng, nêu nhận xét.
- Tác dụng : Luận điểm được nổi bật, sáng tỏ, sống động thuyết phục.
- Mạch lập luận theo trình tự: Từng con vật hiện ra dưới ngòi bút của La Phong-ten; Buy phông; La Phông-ten.
- Tác giả muốn nêu bật đặc trưng của sáng tác nghệ thuật là in đậm dấu ấn cách nhìn, cách nghĩ riêng của nhà văn.
*Ghi nhớ: SGK
* Đánh giá:
D. Hướng dẫn hoạt động nối tiếp: ( 2’)
- Nắm chắc nội dung của văn bản
- Chuẩn bị bài sau.