Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Bài 24: Sang Thu (Hữu Thỉnh)

Ngày soạn:2/3/2010 
Ngày dạy: 4/3/2010
Bài 24. Sang Thu
 	 ( Hữu Thỉnh )
Tiết 121: Đọc - Hiểu văn bản
A. Mục tiêu cần đạt: 
1.Kiến thức.
- Phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.
 2.Kĩ năng.
- Rèn luyện kĩ năng cảm thụ, phân tích hình ảnh thơ trong mạch vận động của tứ thơ.
3.Thái độ.
- Học sinh thêm yêu thiên nhiên , đất nước, có ý thức bảo vệ thiên nhiên.
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Sưu tầm tài liệu chuẩn bị nội dung bài.
- Học sinh: Đọc bài trả lời các câu hỏi sách giáo khoa và gợi ý của giáo viên.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
1: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh . ( 7’)
? Đọc thuộc lòng bài thơ Viếng Lăng Bác của nhà thơ Viễn Phương. Nêu cảm nhận của em về bài thơ?
2 Tổ chức các hoạt động dạy học
* Giới thiệu bài. ( 1’)
Thơ hay viết về mùa thu có rất nhiều nhưng có lẽ ít nhà thơ anò lại miểu tả cái khảonh khắc giao thời gĩưa mùa hạ sang mùa thu như nhà thơ Hữu thỉnh. Để hiểu được cảm xúc của nhà thơ gửi gắm trong bài thơ chúng ta cùng tìm hiểu bài.
* Bài mới. ( 35’)
Hoạt động của
giáo viên
Hoạt động 
của h/s
Nội dung cần đạt
GV yêu cầu học sinh theo dõi chú thích dấu * SGK.
? Nêu một vài nét chính về tác giả?
GV nêu khái quát.
GV nêu yêu cầu đọc: Giọng nhẹ nhàng, nhịp chậm, khoan thai, trầm lắng và thoáng suy tư.
GV đọc, giáo viên yêu cầu H/S đọc.
? Giải thích các từ chùng chình, dềnh dàng?
? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Em hãy nêu đặc điểm của thể thơ đó?
? Mạch cảm xúc của bài thơ được thể hiện trong bài như thế nào?
GV định hướng học sinh tìm hiểu văn bản.
GV yêu cầu học sinh đọc bài thơ.
? Sự biến đổi của đất trời sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận bắt đầu từ đâu ?
? Được gợi tả qua những hình ảnh, hiện tượng gì?
? Những hình ảnh đó gợi cho người đọc cảm giác như thế nào về cuộc sống?
? Vì sao tác giả lại lựa chọn những chi tiết đó?
? Những tín hiệu này gợi cho người đọc có cảm giác như thế nào về mùa thu?
? Trước những tín hiệu đó nhà thơ có tâm trạng gì? Em hãy phân tích rõ?
GV: Tất cả những hình ảnh trên đều rất gần gũi thân thuộc đối với mỗi con người Việt Nam chúng ta nhưng phải đến nàh thơ Hữu Thỉnh người đọc mới cảm nhận hết được vẻ đẹp của mùa thu êm ả thanh bình thân thương mà gần gũi qua những tín hiệu về mùa thu.
GV dẫn dắt chuyển ý.
GV đọc lại toàn bộ bài thơ.
? Cách cảm nhận và miêu tả về sự chuyển biến của đất trời vào thu được tác giả giới thiệu như thế nào?
? Em hiểu gì về hình ảnh Sương chùng chình qua ngõ, có đám mây mùa hạ vắt nửa mình sang thu?
? Miêu tả sự biến chuyển của đất trời sang thu tác giả đã sử dụng những từ ngữ h/ả như thế nào? Giá trị biểu đạt của những h/ả đó?
GV: Qua những h/ả đó cho thấy không chỉ cho ta thấy được sự giao màu của đất trời mà còn cho người đọc thấy được cảm xúc bâng khuâng tha thiết ngắm nhìn cảnh chuyển biến của đất trời của nhà thơ.
? Theo em nét riêng về thời điểm giao mùa hạ-thu được nhà thơ thê rhiện đặc sắc nhất qua h/ả, câu thơ nào?Vì sao?
GV đọc hai câu thơ cuối.
? Hai câu thơ cuối được hiểu như thế nào? ( ý nghĩa tả thực, ý nghĩa ẩn dụ)
? Qua h/ả cuối bài thơ tác giả muốn gửi gắm điều gì?
GV : Chính sự suy ngẫm của tác giả về con người đời người nhân nói về cảnh thiên nhiên đất trời lúc sáng thu.
? Từ bài thơ em có thể thấy được những nét riêng nào của Hữu Thỉnh viết về mùa thu?
? Cảm nhận của em về giá trị nghệ thuật và nội dung của bài thơ?
GV yêu cầu học sinh đọc ghi nhớ SGK/30
GV nêu yêu cầu luyện tập
GV đọc Khúc giao mùa của Nguyễn Xuân Lạc -Sách thiết kế bài học -trang 164 cho h/s tham khảo
- Đọc
-Trình bày
-Nghe
-Đọc
-Giải thích
- Nhận xét
- Lí giải
- Đọc
- Phát hiện
- Phát hiện
- Suy luận
- Lí giải
-Cảm nhận
-Phát hiện, phân tích.
-Nghe
-Phát hiện
- Phân tích
-Phân tích
- Nghe
- Lí giải
- Cảm nhận
- Suy luận
- Nghe-Ghi
- Thảo luận
-Cảm nhận
-Nghe
I. Đọc - tiếp xúc văn bản.
* Tác giả, tác phẩm.
- Nhà thơ tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh sinh năm 1942. Quê ở huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông là bộ đội tăng thiết giáp và trở thành nhà thơ hoạt động văn nghệ...
- Bài thơ được sáng tác cuối năm 1977 in lần đầu tiên trên báo văn nghệ.
* Đọc.
* Từ khó.
- Sách giáo khoa
* Cấu trúc văn bản.
- Bài thơ được viết theo thể thơ 5 chữ, phương thức biểu cảm trữ tình. Gieo vần cuối câu se, về, vã, hạ...
- Sự biến đổi của đất trời qua cảm nhận của nhà thơ.
- Những cảm nhận tinh tế của nhà thơ qua sự biến chuyển của đất trời.
II. Đọc - Hiểu văn bản.
1. Cảnh đất trời sang thu.
- Cảm nhận bắt đầu từ ngọn gió se, nhẹ khô và hơi lạnh mang theo hương ổi.
- Hỉnh ảnh, hiện tượng:
+ Sương chùng chỉnh qua ngõ
+ Sông dềnh dàng
+ Chim vội vã..sấm cũng bớt bất ngờ...
-> Vẻ êm ả thanh bình của cuộc sống.
- Chi tiết h/ả như là tín hiệu báo mùa thu đã về.
- Mùa thu thân thương gần gũi.
- Tâm trạng của nhà thơ: ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng qua các từ ngữ bỗng nhận ra hương ổi, hình như thu đã về 
-> Cảm giác ngỡ ngàng...
2. Cảm nhận tinh tế của nhà thơ về sự chuyển mùa.
- Hương ổi lan vào không gian, phả vào trong gió se,
- Sương chùng chình: sương đầu thu găng mắc nhẹ nhàng chuyển động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm...
- Dòng sông trôi thanh thản, những cánh chim trên trời bắt đầu vội vã ở buổi hoàng hôn.
- Mây mùa hạ vắt nửa mình...thời khắc giao mùa.
- Nắng cuối hạ nhạt, sấm bớt đột ngột...
-> Từ ngữ gợi tả diễn tả cảm xúc trạng thái tinh tế độc đáo bỗng, phả vào, chùng chình, hình như, dềnh dàng, vắt nửa mình...
-> Nhà thơ có cảm nhận tinh tế và miêu tả đặc sắc về sự giao mùa qua hương vị, qua vận động của gió, sương, của dòng sông, cánh chim, đám mây, nắng, mưa, tiếng sấm.
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
- ý nghĩa tả thực: hiện tượng sâm, hàng cây là thiên nhiên lúc sang thu.
- ý nghĩa ẩn dụ: sấm : là những vang động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời.
+ Hàng cây đứng tuổi: con người từng trải.
-Tác giả muốn gửi gắm suy ngẫm của mình khi con người từng trải thì sẽ vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh của cuộc đời.
- Hữu Thỉnh cảm nhận về mùa thu êm ái, thanh bình qua cuộc sống ở làng quê.
- Bức trang mùa thu trong thơ ông thường có h/ả mượt mà, trong trẻo, được chắt lọc từ cuộc sống thực quanh ta nên có vẻ đẹp hài hòa thơ mộng và có nhị vận động thong thả, nhẹ nhàng.
-Cảm xúc của nhà thơ trước mùa thu về xao xuyến , bâng khuâng.
III. Tổng kết.
- Cảm nhận tinh tế, hình ảnh giàu sức biểu cảm.
- Bài thơ đã phản ánh sự chuyển biến nhẹ nhàng của đất trời giao mùa hạ sang thu được nhà thơ ghi lại tinh tế giàu cảm xúc.
*Ghi nhớ: SGK/ 71
III. Luyện tập.
 Dựa vào các h/ả, bố cục của bài thơ, em hãy viết một bài văn ngắn diễn tả cảm nhận của Hữu Thỉnh trước sự biến chuyển của đất trời lúc sang thu.
* Đánh giá
 D: Hướng dẫn hoạt động tiếp nối. ( 2’)
- Về nhà học thuộc lòng bài thơ.
- Hoàn thành bài tập luyện tập.
- Chuẩn bị bài: Nói với con