Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Cách làm bài nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

NGAY SOAN :
08
02
2011
TUAN :
24
NGAY DAY :
10
02
2011
TIET :
119
CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM TRUYỆN
( HOẶC ĐOẠN TRÍCH )
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
- Biết cách viết bài nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) cho đúng với các yêu cầu đã học ở tiết trước.
- Rèn luyện kĩ năng thực hiện các bước khi làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ), cách tổ chức, triển khai các luận điểm.
- Tiếp tục bồi dưỡng ý thức thích tìm hiểu, khám phá tpvb.
II. Chuẩn bị :
* GV	: Tham khảo tài liệu liên quan.
* HS	: Trả lời các câu hỏi trong phần I và tìm hiểu nội dung phần II trong SGK.
III. Tiến trình tiết dạy :
 1. Ổn định lớp (1’)
 2. Kiểm tra bài cũ (4’) :
a) Câu hỏi :
(1) Nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) là trình bày những nhận xét, đánh giá của người viết về những điều gì trong tác phẩm ?
(2) Khi nhận xét, đánh giá về truyện ( hoặc đoạn trích ), chúng ta phải căn cứ vào đâu ? 
(3) Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) trong bài nghị luận phải đáp ứng những yêu cầu gì ? Bố cục , lời văn phải ntn ?
b) Đáp án :
(1) Nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích ) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tp cụ thể.
(2) Những nhận xét, đánh giá về truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát.
(3) Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) trong bài nghị luận phải rõ ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục . Bố cục phải mạch lạc, lời văn chuẩn xác, gợi cảm.
 3. Bài mới :
Cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) như thế nào ?
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung kt
Hđ 1 : Hd HS tìm hiểu các đề bài về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ).
* Gọi HS đọc phần I SGK.
-H: Các đề bài trên đã nêu ra những vấn đề nghị luận nào về tpvh ?
-H: Qua các đề bài trên, em thấy, bài nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) thường bàn về những vấn đề gì của truyện ?
-H: Các từ suy nghĩ, phân tích trong đề bài đòi hỏi bài làm phải khác nhau như thế nào ?
Hđ 1 : Tìm hiểu các đề bài về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ).
* Đọc phần I SGK.
* Xác định những vấn đề nghị luận trong các đề bài -> Trả lời : 
- Đề 1 : Nghị luận về chủ đề thân phận người phụ nữ trong xh cũ qua nhân vật Vũ Nương ở Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ.
- Đề 2 : Phân tích diễn biến cốt truyện trong truyện ngắn Làng của Kim Lân.
- Đề 3 : Nghị luận về nhân vật – thân phận Thuý Kiều trong Mã Giám Sinh mua Kiều của Nguyễn Du.
- Đề 4 : Bàn về chủ đề đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng.
* Bài nghị luận về một tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích ) có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.
* Đề phân tích yêu cầu phân tích tác phẩm để nêu ra nhận xét. Đề suy nghĩ yêu cầu đề xuất nhận xét về tác phẩm trên cơ sở một tư tưởng, góc nhìn nào đó.
I. Đề bài nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) :
Hđ 2 : Hd HS tìm hiểu phần II của bài học.
* GV nêu đề bài : Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân.
* Bước 1 : Hd HS tìm hiểu đề :
- Kiểu bài ?
- Yêu cầu của đề bài ?
- Tư liệu ?
* Bước 2 : Hd HS tìm ý cho đề văn trên.
-H: Cái gì là nét nổi bật nhất của nhân vật ông Hai ?
-H: Tình yêu làng, yêu nước của ông Hai được bộc lộ trong tình huống nào ?
Hđ 2 : Tìm hiểu các bước làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích ) :
* Tìm hiểu kiểu bài, yêu cầu của đề, tư liệu -> Trả lời : 
- Nghị luận về một nhân vật văn học.
- Nêu những suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân.
- Tư liệu : Truyện ngắn “Làng” của Kim Lân.
* Tìm ý cho đề văn trên theo câu hỏi gợi ý của GV -> Trả lời :
- Oâng Hai là người có tình yêu làng, yêu nước tha thiết và sâu nặng.
- Tình yêu làng, yêu nước của ông Hai được bộc lộ trong các tình huống : 
 + Khi đi tản cư ông rất nhớ làng, luôn theo dõi tin tức về làng.
 + Tâm trạng khi nghe tin đồn làng Chợ dầu theo Tây.
 + Niềm vui khi tin đồn ấy được cải chính.
II. Các bước làm bài nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) :
-H: Những chi tiết nghệ thuật nào chứng tỏ một cách sinh động, thú vị tình yêu làng và yêu nước ấy ( về tâm trạng, về cử chỉ, hành động, lời nói,  ) ?
* Bước 3 : Hd HS lập dàn bài.
- Gọi HS đọc phần II.2 GSK -> GV nhấn mạnh lại các ý cần phải thể hiên trong dàn bài của đề văn này.
* Bước 4 : Hd HS tìm hiểu cách viết bài.
- Gọi HS đọc phần II.3 GSK -> GV nhấn mạnh lại các cách Mở bài, Kết bài và trình tự trình bày các ý trong phần Thân bài.
* GV thuyết trình phần II.4 trong SGK.
-H: Qua việc tìm hiểu trên trên, em thấy, bài nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) thường bàn về những vấn đề gì của truyện ?
-H: Nêu nhiệm vụ của mỗi phần trong dàn bài chung của kiểu bài này.
* Tình huống bất ngờ, độc đáo ; các chi tiết miêu tả tâm lí nhân vật sâu sắc, sinh động, 
* Tìm hiểu dàn bài trong SGK
- Đọc phần II.2 SGK.
- Lưu ý trình tự trình bày các ý trong dàn bài.
* Bước 4 : Tìm hiểu cách viết bài.
- Đọc phần II.3 SGK.
- Lưu ý cách viết các phần trong bài văn.
* Nghe, lưu ý bước đọc lại bài viết và sửa chữa .
* Khái quát kiến thức -> trả lời.
* Ghi nhớ :
- Bài nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích ) có thể bàn về chủ đề, nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.
- Dàn bài chung :
 + Mở bài : Giới thiệu tác phẩm ( tuỳ theo yêu cầu cụ thể của đề bài ) và nêu ý kiến đánh giá sơ bộ của mình.
 + Thân bài : Nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm ; có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực.
 + Kết bài : Nêu nhận định, đánh giá chung của mình về tác phẩm truyện (hay đoạn trích ).
- Trong quá trình triển khai các luận điểm, luận cứ, cần thể hiện sự cảm thụ và ý kiến riêng của người viết về tác phẩm.
- Giữa các phần, các đoạn của bài văn cần có sự liên kết hợp lí, tự nhiên.
Hđ 3 : Hd HS luyện tập
* Gọi HS đọc -> nêu yêu cầu của bài tập.
-H: Nhân vật lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao là người ntn ? 
* GV chia nhóm và phân công nhiệm vụ :
- Nhóm 1 - 2 viết phần Mở bài theo kiểu đi từ khái quát đến cụ thể, nhóm 3 - 4 viết phần Mở bài theo cách nêu trực tiếp những suy nghĩ của người viết.
- Nhóm 5 - 6 triển khai ý : Lão Hạc là người rất mực thương con.
* Gọi HS đọc đoạn văn của mình -> HS khác góp ý -> GV nhận xét, góp ý chung.
Hđ 3 : Luyện tập
* Đọc -> nêu yêu cầu của bt.
* Lão Hạc là người nghèo khổ nhưng đôn hậu, rất mực thương con, giàu tự trọng, 
* Viết phần Mở bài và thân bài.
* Đọc bài viết của mình -> Góp ý bài của bạn.
III. Luyện tập :
 Đề : Suy nghĩ của em về truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao.
Hđ 4 : Củng cố – dặn dò :
Gọi HS nhắc lại các đơn vị kiến thức của bài học .
Soạn bài “Luyện tập làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đoạn trích )”