Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tài liệu ôn thi hoc sinh giỏi

TÀI LIỆU ƠN THI HOC SINH GIỎI
1/ Hãy giải thích lời khuyên của Lê-nin: “Học, học nữa, học mãi.” 
2/ Phân tích nét độc đáo của biện pháp tu từ nghệ thuật trong hai câu thơ sau: 
“Người ngắm trăng soi ngồi cửa sổ
 	Trăng nhịm khe cửa ngắm nhà thơ” 
	( trích “Ngắm trăng” - Hồ Chí Minh) (2đ)
 3/ Trong lời di chúc, Bác Hồ viết: “ Tơi để lại muơn vàn tình thương yêu cho tồn dân, tồn Đảng, tồn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng” Dựa vào những tác phẩm đã học, cũng như những mẩu chuyện sinh động trong thực tế, em hãy chứng minh rằng Bác Hồ đã dành cho tồn dân ta, đặc biệt là thiếu niên, nhi đồng một tình yêu thương bao la sâu nặng. ( 8 đ )
4/ Bằng lời văn của em . Hãy làm sáng tỏ “ phẩm chất – tính cách cao đẹp “ của nhân vật Vũ Nương , trong tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương “ của Nguyễn Dữ (8đ) 
5/ Bác Hồ là vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, anh hùng giải phĩng dân tộc, danh nhân văn hĩa thế giới. Hãy viết bài văn nêu suy nghĩ của em về Người.
6/ Trước thềm năm mới, em cĩ suy nghĩ gì về nếp sống đẹp của nhân dân ta hiện nay là trồng cây để bảo vệ mơi trường qua lời kêu gọi của Bác Hồ : 
	“Mùa xuân là tết trồng cây
	Làm cho đất nước càng ngày càng xuân.”
7/ Từ bài ca dao sau, em hãy viết thành một văn bản tự sự cĩ sử dụng yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, nghị luận 	
	“ Con cị mà đi ăn đêm 
	 	Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao 
	 	Ơng ơi ơng vớt tơi nao
	 	Tơi cĩ lịng nào ơng hãy xáo măng 
	 	Cĩ xáo thì xáo nước trong 
	 	Đừng xáo nước đục đau lịng cị con” 
8/ Phân tích hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến bảo vệ tổ quốc qua hai bài thơ “ Bếp lửa” và “ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” 
9/ Một trong những giá trị lớn nhất của “ Truyện Kiều” là tinh thần nhân đạo cao đẹp .Em hãy phân tích một số câu thơ –đoạn thơ Kiều ( đã học và đọc thêm) để làm sáng tỏ nhận xét ấy .
10/ Hình ảnh người chiến sỹ trong bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu.
Th¸i ®é vµ hµnh ®éng cđa hai nh©n vËt anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ t­ỵng thủ v¨n (LỈng lÏ SaPa- NguyƠn Thµnh Long) vµ anh chiÕn sÜ l¸i xe (Bµi th¬ vỊ tiĨu ®éi xe kh«ng kÝnh-Ph¹m TiÕn DuËt) gỵi cho em suy nghÜ g× vỊ tuỉi trỴ nh©n Th¸ng Thanh niªn 2007.
11/ Bài Qua đèo Ngang của Bà huyện Thanh Quan và bài Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến đều kết thúc bằng ba tiếng ta với ta. Theo em, cách nĩi ta với ta ở hai bài thơ này cĩ ý nghĩa giống nhau khơng ? Vì sao ?
12/ Phân tích vai trị của yếu tố miêu tả trong văn thuyết minh và văn nghị luận.
13/ Cảm nghĩ của em khi học truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long./.
14/ Một nhà văn đã viết: “Che giấu khuyết điểm của bản thân sẽ khơng làm ta trở nên tốt đẹp hơn. Uy tín của ta tăng thêm nếu ta chân thành cơng nhận khuyết điểm”.Em hãy trình bày ý kiến của mình đối với nhận xét trên bằng cách kể lại một câu chuyện của bản thân.
15/ Em hãy phát hiện và phân tích các biện pháp tu từ trong khổ thơ sau (chỉ cần nêu vắn tắt, khơng cần viết thành bài văn):
“Bác sống như trời đất của ta
Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa
Tự do cho mỗi đời nơ lệ
Sữa để em thơ, lụa tặng già”.
16/ Hãy tưởng tượng mình gặp gỡ và trò chuyện với người lính lái xe trong tác phẩm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật.Viết bài văn kể lại cuộc gặp gỡ và trò chuyện đó .
17/ Nhận xét về đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” (“Truyện Kiều” - Nguyễn Du) cĩ ý kiến cho rằng: “Ngịi bút của Nguyễn Du hết sức tinh tế khi tả cảnh cũng như khi ngụ tình. Cảnh khơng đơn thuần là bức tranh thiên nhiên mà cịn là bức tranh tâm trạng. Mỗi biểu hiện của cảnh phù hợp với từng trạng thái của tình”
	Bằng tám câu thơ cuối của đoạn trích, em hãy làm sáng tỏ nhận xét trên.
18/ Khi đọc"Sang thu" của Hữu Thỉnh có người cho rằng:"Chỉ 12 câu thơ 5 chữ mà anh đã vẽ lên một bức tranh sang thu vừa đúng,vừa đẹp,lại có tình,có chiều sâu suy nghĩ"(Nguyễn Xuân Lạc,báo Giáo dục thời đại-số 114,ngày 22-09-2005).
 Dựa vào ý kiến trên,hãy phân tích bài thơ"Sang thu" để làm rõ cảm nhận tinh tế của nhà thơ trong khoảnh khắc giao mùa và những suy nghĩ sâu sắc mà tác giả đã gửi gắm. 
19/ Cã ngêi nhËn xÐt “LỈng lÏ Sa pa” lµ mét bµi th¬ b»ng v¨n xu«i ngỵi ca vỴ ®Đp trong sù lỈng lÏ táa h­ong cđa thiªn nhiªn vµ con ng­êi.
	Ph©n tÝch truyƯn ng¾n “ LỈng lÏ sa pa” cđa NguyƠn Thµnh Long ®Ĩ lµm râ ý kiÕn trªn
20/ Ph©n tÝch bµi th¬ “§ång chÝ”, ®Ĩ chøng tá bµi th¬ ®· diƠn t¶ s©u s¾c t×nh ®ång chÝ cao quý cđa c¸c anh bé ®éi thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p
21/ C¶m nhËn cđa em vỊ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vµ nh÷ng ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe Êy trªn ®­êng Tr­êng S¬n n¨m x­a, trong “Bài th¬ vỊ tiĨu ®éi xe kh«ng kÝnh” cđa Ph¹m TiÕn DuËt.
ĐÁP ÁN
1/ Hãy giải thích lời khuyên của Lê-nin: “Học, học nữa, học mãi.” 
	Thí sinh nêu được những ý cơ bản sau:
	 * Nội dung: ( 8 điểm)
Mở bài: (1 điểm). Nêu được ý: Tầm quan trọng của việc học tập cuộc sống.
Thân bài: Nêu được các ý
+ Giải thích từ “học” . Như thế nào là “Học nữa, Học mãi” ?( 1 điểm)
+ Phân tích mặt lợi của việc “học” (có dẫn chứng, liên hệ thực tế) (2 điểm).
+ Phân tích mặt hại của việc không thường xuyên “học” (có dẫn chứng, liên hệ thực tế) (2 điểm).
+ Đánh giá giá trị của câu nói : “Học. Học nữa. Học mãi.”( 1 điểm)
Kết bài (1 điểm). Nêu được: Khẳng định sự đúng đắn của câu nói trên và khuyên mọi người phải học tập không ngừng.
 * Hình thức – Diễn đạt: (4 điểm)
 	+ Bố cục đầy đủ, mạch lạc	
+ Trình bày khoa học, rõ ràng, sạch đẹp, ít sai chính tả (1 điểm)
+ Diễn đạt lưu loát, ít sai về lỗi diễn đạt, lỗi dùng từ ( 1điểm)
+ Dùng các phép tu từ từ vựng, nghệ thuật một cách hợp lý ( 1điểm).
2/ 
- Sử dụng biện pháp nghệ thuật nhân hố (0,5đ).
- Nhà thơ đã nhân hố ánh trăng, biến trăng thành người bạn tri âm, tri kỉ (Trăng nhịm khe cửa ngắm nhà thơ). Nhờ phép nhân hố mà thiên nhiên trong bài thơ trở nên sống động hơn, cĩ hồn hơn và gắn bĩ với con người. Làm cho trăng trở nên gần gũi, chia sẽ với nỗi lịng người tù (1,5đ).
3/ 
	* Mở bài:
	 Giới thiệu về nội dung lời di chúc của Bác ( Bác Hồ dành tình yêu thương cho tồn dân, đặc biệt là thiếu niên, nhi đồng) ( 1 đ )
* Thân bài:
- Tình yêu thương của Bác dành cho các anh bộ đội : cĩ thể dẫn chứng qua bài thơ “ Đêm nay Bác khơng ngủ” ( Minh Huệ ) ( 1 đ )
- Tình yêu thương của Bác đối với đồng bào miền Nam, Bác đã dành một tình yêu thương đặc biệt: “ Miền Nam trong trái tim tơi”. Đối với Bác, khi đồng bào miền Nam cịn chưa được giải phĩng khỏi xích xiềng nơ lệ thì Người cịn đau xĩt: “ Đến ngày thống nhất nước nhà, Bắc Nam sum hợp thì ta vui lịng” ( 2 đ )
- Đặc biệt Bác đã dành một tình yêu thương cho thiếu niên, nhi đồng : Bác viết thư cho học sinh nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hồ. Bác viết thư, làm thơ gửi nhi đồng nhân tết trung thu ( 2 đ )
- Dẫn chứng vài mẩu chuyện về tình thương yêu của Bác đối với nhi đồng ( 1đ ) 
* Kết bài:
Khẳng định tình yêu thương của Bác đối với mọi người như thế nào, mặc dù Bác đã đi xa 
4/ 
* Gợi ý : thang điểm 
	- Phần mở bài : ( 2,5 đ ) 
	 + Giới thiệu nhân vật Vũ Nương qua tác phẩm 
	 + Nhân vật đại diện cho người phụ nữ Việt Nam 
	- Phần thân bài : ( 4đ ) 
	 + Vũ Nương là người phụ nữ đẹp 
	 + Là người có tư dung tốt đẹp 
	 + Là người vợ thuỷ chung là người con hiếu thảo 
	 + Biết giữ gìn khuôn phép – lễ giáo .
	 + Vì xã hội phong kiến – gánh chịu oan khuất .
	- Phần kết bài : ( 1,5đ ) 
	Cảm nhận về người phụ nữ Việt Nam , qua nhân vật Vũ Nương .
5/ a.Mở bài:
	-Giới thiệu vài nét về cuộc đời nhân cách của Bác (2 đ)
	b.Thân bài:
	-Là người hy sinh cả đời mình cho cơng cuộc giải phĩng dân tộc, là người khai sáng Cách mạng Việt Nam. (4 điểm)
	-Là người cĩ đạo đức cách mạng, cảm thương mọi giai cấp tầng lớp, là nhà chính trị, nhà thơ, nhà văn hĩa lớn của thế giới (4 điểm)
	-Là người cĩ một nhân cách đựơc mọi người yêu mến quý trọng với nét sống thanh cao giản dị, nhưng là người cĩ nghị lực phi thường (1 điểm)
	c.Kết bài: 
	-Đánh giá nhận xét chung về Bác Hồ (1 điểm)
	*.Lưu ý: Học sinh cĩ ý kiến khác hay giáo viên chấm xem xét cho điểm tối đa
6/ Yêu cầu về hình thức và nội dung : 
	1/ HS lập luận đúng phương pháp :
	- Lập luận phân tích ( Diễn dịch, quy nạp )
	- Lập luận tổng hợp.
	2/ Các nội dung cần lập luận qua các luận điểm :
	a/ Việt Nam cĩ nhiều phong tục trong đĩ cĩ trồng cây ngày tết :
	- Thờ cúng tổ tiên ơng bà 
	- Các vị cĩ cơng với đất nước 
	- Trồng cây là ngày hội từ Bắc vào Nam 
b/ vì sao trồng cây ngày tết là phong tục ?
	- Bác là người khởi xướng 
	- Nay Bác đi xa như những cây Bác trồng 
	- Chúng ta trồng cây là để làm theo lời kêu gọi của Bác, vừa gĩp phần  cho đất nước 
	c/ Ý nghĩa của việc trồng cây đầu năm 
	- Tạo sự gắn bĩ của con người với thiên nhiên 
	- Trồng cây cịn làm đẹp cho đất nước 
	* Dẫn chứng : Mọi người trồng một cây thì cây sẽ giúp con người lấy lại màu xanh cho  lá cây  thân cây  rễ cây  
	d/ Lợi ích của vịêc trồng cây và việc bảo vệ .
	- Ngày hè cây 
	- Cây cối cịn là nơi chim 
	- Tết trồng cây là việc làm thiết thực chứng tỏ nhớ ơn Bác . Trồng cây cịn làm cho đất nước ngày thêm xanh .
	* Cụ thể 
	I/ Mở bài ( 1 điểm ) 
	II/ Thân bài ( 8 điểm )
	Trình bày 3 vấn đề :
	- Phong tục tết trồng cây 
	- Ý nghĩa việc trồng cây
	- Lợi ích và việc bảo vệ cây trồng .
	III/ Kết bài ( 1 điểm )
	Tĩm lại vấn đề, rút ra bài học chung mọi người
	* (2 điểm) Viết đúng thể loại, dẫn chứng cụ thể, lập luận đúng phương pháp phân tích - tổng hợp. 
7/ Yêu cầu cần đạt: viết được một văn bản tự sự mang triết lí sống cao đẹp thà chết trong hơn sống đục. 
- Mở bài: 	(1,5 điểm)
- Thân bài: 	(11 điểm)
	 	+ Nhân vật vật lộn với cuộc sống khĩ khăn, trong quá trình đĩ gặp tai nạn, kêu cứu – vừa thương tâm và cũng rất khẳng khái. (Học sinh cĩ thể lựa chọn kết cục tốt đẹp hay bi thảm).	 (5 điểm)
	+ Học sinh cĩ thể lựa chọn ngơi kể (người viết, con cị). 	(2 điểm)
	 	+ Phải dựng một câu chuyện và chú ý sử dụng các yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, nghị luận (4 điểm)
- Kết bài: 	(1,5 điểm)
- Cách diễn đạt, hành văn cần trong sáng, giàu cảm xúc.	 (2 điểm)
8/ - Mở Bài : Giới thiệu hình ảnh người phụ nữ Việt Nam được thể hiện trong hai bài thơ “Bếp lửa ”và “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ” (1đ)
- Thân Bài : Phân tích (10đ) 
 + Người phụ nữ Việt Nam dù Kinh, dù Thượng cũng đều hiền hậu, dịu dàng, hết lịng thương chồng, thương con, thương cháu, chịu đựng hy sinh vì gia đình vì thắng lợi của cuộc kháng chiến của tồn dân .(2đ)
 + Người bà tron ... khi bị giam lỏng ở lầu Ngưng Bích.
+ Phân tích: (7 điểm)
	- Tĩm tắt: Gia đình bị vu oan, bị lừa, bị làm nhục và bị đẩy vào lầu xanh, Kiều rút dao tự vẫn nhưng khơng chết. Tú Bà đưa Kiều ra giam lỏng ở lầu Ngưng Bích để thực hiện một âm mưu mới. Với tâm trạng bẽ bàng, Kiều nhớ tới người yêu, nhớ cha mẹ và quay lại tự đối thoại với lịng mình. Nguyễn Du đã chọn cách biểu hiện “tình trong cảnh ấy, cảnh trong tình này”. Mỗi cảnh vật đều làm rõ một nét tâm trạng của Kiều.
	- Một khơng gian mênh mơng cửa bể chiều hơm gợi nỗi buồn mênh mơng như trời biển. Hình ảnh con thuyền và cánh buồm thấp thống, biến mất trong hồng hơn biển gợi nỗi cơ đơn, lạc lõng bơ vơ, gợi hành trình lưu lạc. Cảnh tha hương gị nỗi nhớ gia đình, quê hương và khát khao sum họp đến nao lịng.
	- Nhìn cảnh hoa trơi man mác trên ngọn nước mới sa, Kiều buồn và liên tưởng tới thân phận mình cũng như cánh hoa lìa cội, lìa cành bị ném vào dịng đời đục ngầu thác lũ. Hình ảnh “hoa trơi” gợi kiếp người trơi nổi, bập bềnh, lênh đênh, vơ định và một tâm trạng lo lắng sợ hãi cho tương lai vơ định của mình.
	- Nhìn cảnh nội cỏ nhạt nhồ, mênh mơng “rầu rầu”: màu của sự úa tàn, thê lương ảm đạm (giống màu cỏ ở nấm mộ Đạm Tiên, khác màu cỏ trong tiết thanh minh), Kiều cĩ tâm trạng mệt mỏi chán chường, tuyệt vọng và cuộc sống vơ vị, tẻ nhạt, cơ quạnh với một tương lai mờ mịt, hãi hùng.
	- Khép lại đoạn thơ lã những âm thanh dữ dội “giĩ cuốn, sĩng kêu” như báo trước những dơng tố của cuộc đời sắp ập xuống cuộc đời Kiều. Nàng hốt hoảng, kinh hồng - chới với như sắp bị rơi xuống vực thẳm sâu của định mệnh.
+ Đánh giá: (2 điểm)
	- Ngịi bút của Nguyễn Du hết sức tinh tế khi tả cảnh cũng như khi ngụ tình. Mỗi cảnh thiên nhiên trong đoạn đã diễn tả một sắc thái tình cảm khác nhau của Kiều.
	- Một loạt các từ láy, các hình ảnh ẩn dụ, các câu hỏi tu từ, điệp ngữ “buồn trơng” đã gĩp phần thể hiện rõ tâm trạng Thuý Kiều. Cảnh và tình uốn lượng song song. Ngoịa cảnh cũng chính là tâm cảnh.
	- So sánh: Thiên nhiên trong “Truyện Kiều” với thiên nhiên trong thơ các nhà thơ khác (như Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến).
	- Đằng sau sự thành cơng của bút pháp tả cảnh ngụ tình ấy là một trái tim yêu thương vơ hạn với con người, là sự đồng cảm, sẻ chia xĩt thương cho một kiếp hồng nhan bạc mệnh và ngầm tố cáo xã hội bất cơng đã chà đạp lên quyền sống và nhân phẩm con người.
* Cách cho điểm:
- Điểm 9 đến 10: Khám phá đầy đủ, sâu sắc các ý trên. Văn viết trong sáng, giầu cảm xúc, khơng mắc lỗi diễn đạt, lập luận, trích dẫn, so sánh liên hệ tốt.
- Điểm 7 đến 8: Khám phá, phân tích tương đối đầy đủ các ý trên, nhiều đoạn phân tích sâu sắc tinh tế.
- Điểm 5 đến 6: Phân tích được những nét cơ bản của yêu cầu trên, văn viết cịn khơ cứng chưa hấp dẫn.
- Điểm 3 đến 4: Phân tích được một số ý, văn viết lúng túng, thiếu cảm xúc.
- Điểm 1 đến 2: Chạm được một vài ý, diễn đạt yếu.
- Điểm 0: Thiếu hoặc sai hồn tồn.
c) Kết bài: (1 điểm)
- Khái quát lại nhận định và khẳng định sự thành cơng của tác giả trong bút pháp tả cảnh, ngụ tình đặc biệt là tám câu cuối của đoạn “Kiều ở lầu Ngưng Bích”.
- Suy nghĩ của bản thân 
* Cách cho điểm:
- Đủ hai ý, viết trong sáng, giàu cảm xúc, cĩ sức khái quát: cho 1 điểm.
	- Thiếu ý nào trừ điểm ý đĩ.
	- Thiếu hoặc sai hồn tồn: cho 0 điểm.
* Lưu ý: 
+ Bài viết phải luơn luơn bám vào nhận định. Nếu bài viết khơng bám vào nhận định, dù viết tốt cũng sẽ bị trừ điểm (ít nhất là 1 điểm)
+ Cách cho điểm tồn bài:
- Cộng điểm tồn bài để nguyên số thập phân, khơng làm trịn.
- Nếu bài viết mắc từ 3 đến 5 lỗi: trừ 0,5 điểm, mắc từ 6 lỗi trở lên trừ 1 điểm.
 Đ A 18:phân tích bài thơ Sang thu:
 *Yêu cầu:
 -Phát hiện,cảm nhận được những nội dung cơ bản mà đề yêu cầu qua các biện pháp nghệ thuật đã dùng trong bài(nhân hoá,từ gợi tả,ẩn dụ,liên tưởng).
 -Làm rõ cảm nhận tinh tế của nhà thơ trong khoảnh khắc giao mùa và những suy nghĩ sâu sắc mà tác giả đã gửi gắm:
 + Ngỡ ngàng khi sang thu.
 + Cảm nhận mãnh liệt khi sang thu.
 + Từ thiên nhiên sang thu liên tưởng tới con người và cuộc sống.
 Lưu ý:các bài viết phải có cảm xúc,cách dùng từ,diễn đạt có hình ảnh,lời văn trong sáng,bố cục mạch lạc.
ĐA 19 Yªu cÇu häc sinh.
Giíi thiƯu ®­ỵc t¸c gi¶, t¸c phÈm vµ vÊn ®Ị sÏ ph©n tÝch .	(0,5®)
Gi¶i thÝch ng¾n gän nhËn xÐt cđa ®Ị. Bµi th¬ b»ng v¨n xu«i, ¸ng v¨n xu«i giµu chÊt th¬, ca ngỵi vỴ ®Đp lỈng lÏ th¬ méng cđa thiªn nhiªn vµ con ng­êi.	(0,5®)
Ph©n tÝch chÊt th¬ cđa truyƯn. (3.5®)
VỴ ®Đp thiªn nhiªn SaPa (1,5®)
H×nh ¶nh m©y r¬i xuèng ®­êng, luån c¶ vµo gÇm xe, khiÕn ta cã c¶m t­ëng nh­ ®i trªn m©y.
H×nh ¶nh n¾ng chiỊu m¹ b¹c c¶ con ®Ìo, ®Êt trêi nh­ táa s¸ng.
VỴ ®Đp cđa con ng­êi SaPa. (2®)
Nh©n vËt chÝnh, anh thanh niªn , vµ mét sè nh©n vËt phơ; «ng häa sÜ, c« kÜ s­ míi ra tr­êng, «ng kÜ s­ chê rÐt..
C¸i lỈng lÏ cđa c«ng viƯc Çm thÇm Ýt ai biÕt ®Õn trong mét kh«ng gian v¾ng lỈng.
Trong c¸i lỈng lÏ cđa ®Êt trêi, c«ng viƯc lµ nh÷ng con ng­êi, nh÷ng t©m hån kh«ng lỈng lÏ, v× hä ®anglµm nh÷ng c«ng viƯc cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ®Êt n­íc; lµ sù h¨ng say trong c«ng viƯc, hiÕn m×nh cho c«ng viƯc cho, ®Êt n­íc, cho nh©n d©n.
§ã chÝnh lµ vỴ ®Đp t©m hån b×nh dÞ, khiªm tèn vµ hån nhiªn cđa nh÷ng con ng­êi ë SaPa.
§¸nh gi¸ chung. (0,5®)
Kh¼ng ®Þnh l¹i vÊn ®Ị vµ gi¸ trÞ cđa t¸c phÈm “LỈng lÏ SaPa” lµ mét ¸ng th¬ b»ng v¨n xu«i ca ngỵi vỴ dĐp cđa thiªn nhiªn vµ con ng­êi lao ®éng, nh­ng tri thøc míi ®ang thÇm lỈng hiÕn d©ng tÊt c¶ søc lùc vµ tuỉi trỴ cho nh©n d©n, cho ®Êt n­íc
Đ A 20
Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Bµi th¬ ra ®êi n¨m 1948, khi ChÝnh H÷u lµ chÝnh trÞ viªn ®¹i ®éi thuéc Trung ®oµn Thđ ®«, lµ kÕt qu¶ cđa nh÷ng tr¶i nghiƯm thùc, nh÷ng c¶m xĩc s©u xa cđa t¸c gi¶ víi ®ång ®éi trong chiÕn dÞch ViƯt B¾c.
 - Nªu nhËn xÐt chung vỊ bµi th¬ (nh­ ®Ị bµi ®· nªu)
 B- Th©n bµi:
 1. T×nh ®ång chÝ xuÊt ph¸t tõ nguån gèc cao quý
 - XuÊt th©n nghÌo khỉ: N­íc mỈn ®ång chua, ®Êt cµy lªn sái ®¸
 - Chung lÝ t­ëng chiÕn ®Êu: Sĩng bªn sĩng, ®Çu s¸t bªn ®Çu
 - Tõ xa c¸ch hä nhËp l¹i trong mét ®éi ngị g¾n bã keo s¬n, tõ ng«n ng÷ ®Õn h×nh ¶nh ®Ịu biĨu hiƯn, tõ sù c¸ch xa hä ngµy cµng tiÕn l¹i gÇn nhau råi nh­ nhËp lµm mét: n­íc mỈn, ®Êt sái ®¸ (ng­êi vïng biĨn, kỴ vïng trung du), ®«i ng­êi xa l¹, ch¼ng hĐn quen nhau, råi ®Õn ®ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kØ.
 - KÕt thĩc ®o¹n lµ dßng th¬ chØ cã mét tõ : §ång chÝ (mét nèt nhÊn, mét sù kÕt tinh c¶m xĩc).
 2. T×nh ®ång chÝ trong cuéc sèng gian lao
 - Hä c¶m th«ng chia sỴ t©m t­, nçi nhí quª: nhí ruéng n­¬ng, lo c¶nh nhµ gieo neo (ruéng n­¬ng gưi b¹n, gian nhµ kh«ng  lung lay), tõ mỈc kƯ chØ lµ c¸ch nãi cã vỴ phít ®êi, vỊ t×nh c¶m ph¶i hiĨu ng­ỵc l¹i), giäng ®iƯu, h×nh ¶nh cđa ca dao (bÕn n­íc, gèc ®a) lµm cho lêi th¬ cµng thªm th¾m thiÕt.
 - Cïng chia sỴ nh÷ng gian lao thiÕu thèn, nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng nguy hiĨm: nh÷ng chi tiÕt ®êi th­êng trë thµnh th¬, mµ th¬ hay (t«i víi anh biÕt tõng c¬n ín l¹nh,) ; tõng cỈp chi tiÕt th¬ sãng ®«i nh­ hai ®ång chÝ bªn nhau : ¸o anh r¸ch vai / quÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ ; miƯng c­êi buèt gi¸ / ch©n kh«ng giµy ; tay n¾m / bµn tay.
 - KÕt ®o¹n cịng quy tơ c¶m xĩc vµo mét c©u : Th­¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay (t×nh ®ång chÝ truyỊn h«i Êm cho ®ång ®éi, v­ỵt qua bao gian lao, bƯnh tËt).
 3. T×nh ®ång chÝ trong chiÕn hµo chê giỈc
 - C¶nh chê giỈc c¨ng th¼ng, rÐt buèt : ®ªm, rõng hoang, s­¬ng muèi.
 - Hä cµng s¸t bªn nhau v× chung chiÕn hµo, chung nhiƯm vơ chiÕn ®Êu : chê giỈc.
 - Cuèi ®o¹n mµ cịng lµ cuèi bµi c¶m xĩc l¹i ®­ỵc kÕt tinh trong c©u th¬ rÊt ®Đp : §Çu sĩng tr¨ng treo (nh­ bøc t­ỵng ®µi ng­êi lÝnh, h×nh ¶nh ®Đp nhÊt, cao quý nhÊt cđa t×nh ®ång chÝ, c¸ch biĨu hiƯn thËt ®éc ®¸o, võa l·ng m¹n võa hiƯn thùc, võa lµ tinh thÇn chiÕn sÜ võa lµ t©m hån thi sÜ,)
 C- KÕt bµi :
 - §Ị tµi dƠ kh« khan nh­ng ®­ỵc ChÝnh H÷u biĨu hiƯn mét c¸ch c¶m ®éng, s©u l¾ng nhê biÕt khai th¸c chÊt th¬ tõ nh÷ng c¸i b×nh dÞ cđa ®êi th­êng. §©y lµ mét sù c¸ch t©n so víi th¬ thêi ®ã viÕt vỊ ng­êi lÝnh.
 - ViÕt vỊ bé ®éi mµ kh«ng tiÕng sĩng nh­ng t×nh c¶m cđa ng­êi lÝnh, sù hi sinh cđa ng­êi lÝnh vÉn cao c¶, hµo hïng.
Đ A 21 Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Thêi chèng MÜ cøu n­íc chĩng ta ®· cã mét ®éi ngị ®«ng ®¶o c¸c nhµ th¬ - chiÕn sÜ; vµ h×nh t­ỵngng­êi lÝnh ®· rÊt phong phĩ trong th¬ ca n­íc ta. Song Ph¹m TiÕn DuËt vÉn tù kh¼ng ®Þnh ®­ỵc m×nh trong nh÷ng thµnh c«ng vỊ h×nh t­ỵng ng­êi lÝnh.
 - Bµi th¬ vỊ tiĨu ®éi xe kh«ng kÝnh ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã lµm nỉi bËt h×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe ë tuyÕn ®­êng Tr­êng S¬n hiªn ngang, dịng c¶m.
 B- Th©n bµi:
 1. Nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn tr­êng
 - H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh lµ h×nh ¶nh thùc trong thêi chiÕn, thùc ®Õn møc th« r¸p.
 - C¸ch gi¶i thÝch nguyªn nh©n cịng rÊt thùc: nh­ mét c©u nãi tØnh kh« cđa lÝnh:
Kh«ng cã kÝnh, kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh.
Bom giËt, bom rung, kÝnh vì ®i råi.
 - Giäng th¬ v¨n xu«i cµng t¨ng thªm tÝnh hiƯn thùc cđa chiÕn tranh ¸c liƯt.
 - Nh÷ng chiÕc xe ngoan c­êng:
Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i ;
§· vỊ ®©y häp thµnh tiĨu ®éi.
 - Nh÷ng chiÕc xe cµng biÕn d¹ng thªm, bÞ bom ®¹n bãc trÇn trơi : kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn ; kh«ng cã mui xe, thïng xe cã x­íc, nh­ng xe vÉn ch¹y v× MiỊn Nam,
 2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe.
 - T¶ rÊt thùc c¶m gi¸c ng­êi ngåi trong buång l¸i kh«ng kÝnh khi xe ch¹y hÕt tèc lùc : (tiÕp tơc chÊt v¨n xu«i, kh«ng thi vÞ ho¸) giã vµo xoa m¾t ®¾ng, thÊy con ®­êng ch¹y th¼ng vµo tim (c©u th¬ gỵi c¶m gi¸c ghª rỵn rÊt thËt).
 - T­ thÕ ung dung, hiªn ngang : Ung dung buång l¸i ta ngåi ; Nh×n ®Êt, nh×n trêi, nh×n th¼ng.
 - T©m hån vÉn th¬ méng : ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét c¸nh chim nh­ sa, nh­ ïa vµo buång l¸i (nh÷ng c©u th¬ t¶ rÊt thùc thiªn nhiªn ®­êng rõng vun vĩt hiƯn ra theo tèc ®é xe ; võa rÊt méng: thiªn nhiªn k× vÜ nªn th¬ theo anh ra trËn.)
 - Th¸i ®é bÊt chÊp khã kh¨n, gian khỉ, nguy hiĨm : thĨ hiƯn trong ng«n ng÷ ngang tµng, cư chØ phít ®êi (õ th× cã bơi, õ th× ­ít ¸o, ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc,), ë giäng ®ïa tÕu, trỴ trung (b¾t tay qua cưa kÝnh vì råi, nh×n nhau mỈt lÊm c­êi ha ha,).
 3. Søc m¹nh nµo lµm nªn tinh thÇn Êy
 - T×nh ®ång ®éi, mét t×nh ®ång ®éi thiªng liªng tõ trong khãi lưa : Tõ trong bom r¬i ®· vỊ ®©y häp thµnh tiĨu ®éi, chung b¸t ®ịa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy,
 - Søc m¹nh cđa lÝ t­ëng v× miỊn Nam ruét thÞt : Xe vÉn ch¹y v× miỊn Nam phÝa tr­íc, chØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim.
 C- KÕt bµi :
 - H×nh ¶nh, chi tiÕt rÊt thùc ®­ỵc ®­a vµo th¬ vµ thµnh th¬ hay lµ do nhµ th¬ cã hån th¬ nh¹y c¶m, cã c¸i nh×n s¾c s¶o.
 - Giäng ®iƯu ngang tµng, trỴ trung, giµu chÊt lÝnh lµm nªn c¸i hÊp dÉn ®Ỉc biƯt cđa bµi th¬.
 - Qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, t¸c gi¶ kh¾c ho¹ h×nh t­ỵng ng­êi lÝnh l¸i xe trỴ trung chiÕn ®Êu v× mét lÝ t­ëng, hiªn ngang, dịng c¶m.