Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 94: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Ngày soạn: 22/11/ 08 
Ngày dạy: 27/ 11/ 08 
Tiết 64: Đối thoại, ĐỘC THOẠI VÀ độc thoại nội tâm
 trong văn bản tự sự
A - Mục tiêu:
1. Kiến thức: HS hiểu thế nào là dộc thoại, đối thoại và độc thoại nội tâm. đồng thời thấy được tác dụng của chúng trong văn bản tự sự.
 2.Kỹ năng: Nhận diện và tập kết hợp các yếu tố này trong khi đọc cũng như trong khi viết văn tự sự.
 3.Thái độ: GD tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong sử dụng ngôn ngữ. Yêu tiếng việt.
B -Phương pháp: Quy nạp, thảo luận nhóm, trực quan.
C - Chuẩn bị: 
 	+ GV: Nghiên cứu bài , soạn GAĐT, bảng phụ, mẫu liệu
+ HS: 
- Đọc kỹ bài : đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
- Trả lời các câu hỏi trong SGK trang 177- 178.
D -Tiến trình lên lớp:
1-ổnđịnh lớp: (1 ph) Nắm hs vắng:.............................................................................
2 - Kiểm tra bài cũ: (5 ph)
 Câu hỏi: Em hãy nêu vai trò của yếu tố tự sự trong văn bản nghị luận? Lấy ví dụ minh hoạ.
 => Gọi HS nhận xét, GV bổ sung, ghi điểm.
3. Bài mới:
a. Đặt vấn đề: (1 ph) 
GV: Để khắc hoạ nhân vật, nhà văn thường miêu tả những phương diện nào ?
HS: Hành động, Ngôn ngữ, ngoại hình...
GV: Đối với phương diện ngôn ngữ, chúng ta có 2 hình thức chính đó là đối thoại và độc thoại .Nhưng trong độc thoại có 2 hình thức biểu hiện: độc thoại thành lời và độc thoại chỉ diễn ra trong suy nghĩ( nói thầm với chính mình). Vậy, thế nào là đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm? Bài học hôm nay cô sẽ giúp các em hiểu rõ đều đó.
b. Triển khai bài:
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung kiến thức
Hoạt động 1: (18 ph) 
- Giáo viên chiếu đoạn trích lên màn hình.
- Gọi 1HS đọc đoạn trích.
H: Trong 3 câu đầu của đoạn trích: ai nói với ai ? Tham gia câu chuyện có mấy người ? Dấu hiệu nào cho ta thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại? ( đưa câu hỏi lên màn hình)
HS trình bày:
 + ít nhất có 2 phụ nữ tản cư nói với nhau
 + Dấu hiệu: Có 2 lượt lời qua lại với nhau.
=> GV ghi bảng 2 lượt lời
H: Nội dung nói của mỗi người có hướng tới người tiếp chuyện kg? Hình thức thể hiện trong đoạn văn như thế nào?
HS trình bày.
Giáo viên kết luận: Như vậy, một trong những dạng thức của lời nói có sự hiện diện của ngưới nói, người nghe và mỗi phát ngôn đều trực tiếp hướng đến người tiếp chuyện, đó là hình thức đối thoại.( gv trình bày thêm: Trong cuộc sống thường nhật, đối thoại diễn ra thường xuyên với đặc điểm: Phát ngôn ngắn gọn, kết cấu cú pháp đơn giản, sử dụng nhiều phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ như cử chỉ, điệu bộ.Nhưng trong văn bản tự sự thì các ytố phi ngôn ngữ đều được diễn đạt bằng lời)
 H: Câu: “ Hà, nắng gớm, về nào ...” Ông Hai nói với ai ? Đây có phải là câu đối thoại không ? Vì sao ?Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra các câu đó?
 HS trình bày, gv ghi ý chính lên bảng.
 Trong đoạn trích còn có những câu như thế: " Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên: - - Chúng bay ăn cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống việt gian bán nước để nhục nhã thế này! ( Chiếu hắt lên màn hình)
GV kết luận: Như vây, lới của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tưởng gọi là hình thức độc thoại
 H: những câu như: "Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tưổi đầu..." là những câu hỏi ai ? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như các câu trên ?( Chiếu hắt lên màn hình)
hS trình bày, Gvdiễn giảng, ghi ý chính lên bảng.
( GV trình bày thêm: Độc thoại và độc thoại nôi tâm nội dung phức tạp hơn, chủ đề rộng hơn so với đối thoại)
H: Tác dụng của cách diễn đạt trên ?
+ Tạo câu chuyện có không khí như cuộc sống thật.=> Thể hiện thái độ căm giận, => đi sâu vào cuộc sống nội tâm nhân vật: Dằn vặt đau đớn.
H: qua việc tìm hiểu trên, em hiểu thế nào là đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm ?
* Nội dung trả lời như mục ghi nhớ
*Gọi 1 học sinh đọc phần ghi nhớ ( GV chiếu nội dung ghi nhớ lên màn hình)
 ( GV lấy ví dụ trong truyện kiều để minh hoạ thêm ->giúp HS liên hệ viêc sử dụng các hình thức trên trong giao tiếp và trong văn học, đặc biệt là thường xuất hiện trong văn học hiện đại)
I-Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự .sự.
 1.Đọc đoạn trích Làng của Kim Lân ( SGK tr/ 176)
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?... 
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
=> - ít nhất có hai phụ nữ tản cư nói với nhau.
 - Có hai lượt lời 
 + Nội dung: Đều hướng tới người tiếp chuyện.
 + hình thức:2 gạch đầu dòng
=> Đối thoại.
- Hà, nắng gớm, về nào ...? 
=> + Ông Hai nói với chính mình. 
 + Không phải là câu đối thoại
 + Nội dung không hướng tới ai, không ai đáp lại( Nói với chính mình một câu bâng quơ, để tìm cách thoái lui) 
=> Độc thoại
- Những câu như: "Chúng nó...bằng ấy tuổi đầu..."
=> + ông Hai hỏi chính mình
 + không phát ra thành tiếng( chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai), thể hiện tâm trạng dằn vặt đau đớn của ông Hai.
=> Độc thoại nội tâm
* Tác dụng của các hình thức diễn đạt trên: Tạo không khí như cuộc sống thật, khắc hoạ sâu sắc tâm trạng nhân vật. làm cho câu chuyện sinh động hơn.
2. Ghi nhớ: ( SGK/ trang 178)
Hoạt động 2: (14ph) 
GV chiếu BT 1 lên màn hình
* Thảo luận nhóm: Học sinh thảo luận 3 phút
+ Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa 2 vợ chồng ông Hai
Có 3 lượt lời trao – chỉ có 2 lời đáp
+ Tâm trạng chán chường, đau khổ, buồn bã, thất vọng của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc
* HS viết (5 phút)
* đại diện các nhóm trình bày, HS nhận xét, GV bổ sung, đánh giá.
( GV đưa ra đoạn văn mẫu có giáo dục lồng ghép môi trường hoặc an toàn giao thông)
II. Luyện tập:
Bài tập 1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích:
- Tâm trạng chán chường, đau khổ, buồn bã, thất vọng của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc.
Bài tập 2: Viết đoạn văn có sử dụng yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
4. Củng cố (3 ph) :
	- Thế nào là yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
5. Hướng dẫn HS học tập ở nhà:(3ph) 
	-Học kỹ phần ghi nhớ
- Làm tiếp bài tập 2 trang 179
- Giờ sau học bài luyện nói:Tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm
- Lưu ý( SGK)
E - Phần bổ sung :
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................