Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết học 27: Chị em Thuý Kiều

Ngày soạn: 21/ 9 / 2009 
Ngày giảng: 22 / 9 /2009 
Tiết 27. Chị em Thuý Kiều
 ( Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du )
A. Mục tiêu cần đạt.
1. Kiến thức:-Thấy được tài năng nghệ thuật miêu tả nhân vật của Nguyễn Du: Khắc hoạ những nét riêng về nhan sắc, tài năng, tính cách, số phận Thuý Vân, Thuý Kiều bằng bút pháp nghệ thuật cổ điển.
2. Kĩ năng: Biết vận dụng bài học để miêu tả nhân vật.
3. Thái độ 
:Thấy được cảm hứng nhân đạo trong Truyện Kiều: Trân trọng ,ca ngợi vẻ đẹp con người.
B. Chuẩn bị.
* GV: Soạn bài, bảng phụ, tranh minh hoạ 2 chị emThuý Kiều.
* HS: Chuẩn bị bài theo yêu cầu.
C..Tiến trình tổ chức các hoạt động 
1.Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh( 5 ‘)
? Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của Truyện Kiều?
2:Tổ chức dạy học
 Giới thiệu bài ( 1’)
Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du miêu tả bức chân dung nhân vật rất đặc sắc. Hai chân dung đầu tiên mà người đọc thưởng thức chính là chân dung hai người con gái họ Vương...
3: Bài mới ( 37’ )
Hoạt động của thầy
Họat động của trò
Nội dung
Hoạt động 1
? Văn bản Chị em Thuý Kiều là một đoạn trích tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du.
Dựa theo diễn biến cốt truyện, hãy xác định vị trí của đoạn trích
GV: Nêu yêu cầu đọc - đọc mẫu - gọi học sinh đọc - nhận xét.
Gọi học sinh đọc chú thích 1- 2- 5 - 9 - 14 SGK/82.
? Phương thức biểu đạt của văn bản: Phương thức nổi bật nhất?
? Dựa vào diễn biến nội dung, có thể chia văn bản này thành mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
Hoạt động II
? Đoạn trích giới thiệu về hai chị em Kiều tác giả đi theo trình tự nào?
? Đọc 4 câu thơ đầu: Bốn câu đầu tả vẻ đẹp của ai?
GV: Đọc 2 câu thơ đầu.
? ''Tố Nga ''có nghĩa là gì?
? Tả vẻ đẹp của hai chị em Kiều tác giả đã mượn hình ảnh nào?
? Nói ''mai cố cách, tuyết tinh thần'' có nghĩa là như thế nào?
? Nhận xét cách dùng hình ảnh miêu tả?
? Cách giới thiệu '' Mỗi người một vẻ...mười''.Cho em hiểu gì về nét đẹp của hai chị em Kiều?
? Vậy qua tìm hiểu em thấy hai chị em thuý Kiều đều có một vẻ đẹp như thế nào?
GV: Như vậy, 4 câu thơ đầu Nguyễn Du đã gửi vào câu chữ biết bao tình cảm mến yêu trân trọng. Lời khen chia đều cho hai người. Liền sau đó tác giả lại tập trung rọi sáng từng người.
? Sau khi giới thiệu tác giả giới thiệu cụ thể vẻ đẹp của ai? ở những câu thơ nào?
? Chân dung Thuý Vân được giới thiệu như thế nào?
? Từ "trang trọng" gợi vẻ đẹp như thế nào?
? Những nét nào của T.Vân được miêu tả?
? Tác giả đã dùng những hình ảnh nào để miêu tả Thuý Vân?
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật mà tác giả sử dụng ở đây? Vẻ đẹp của Thuý Vân là vẻ đẹp như thế nào?
? Tại sao khi miêu tả Thuý Vân tác giả lại dùng từ ''thua'', ''nhường'' viết như vậy nhằm dụng ý gì?
? Nếu cho rằng cách miêu tả trên chứa đựng quan niệm thiên mệnh của Nho giáo có được không? Vì sao?
Ngẫm hay muôn sự tại trời
Trời kia đã bắt làm người có nhân.
Bắt phong trần...cao
-Có đâu thiên vị...
Chữ tài, chữ mệnh đồi dào cả hai.
Thuý Vân không tài hoa, tạo hoá nhường bước trong cuộc đời...Như vậy qua cách miêu tả em thấy số phận của Thuý Vân như thế nào?
? Nếu vẻ đẹp của Thuý Vân là vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu thì vẻ đẹp của Kiều ra sao?
GV: Gọi 1 học sinh đọc''Kiều càng...nào nhân'' .Nội dung.
? Tả về Thuý Kiều tác gỉa dùng bao nhiêu câu thơ? Tả về những khía cạnh nào?
? Đọc những câu thơ miêu tả tài sắc của Kiều?
? ''Làn thu thuỷ, nét xuân sơn''em hiểu nghĩa là như thế nào?
GV: Tác giả đã lấy vẻ đẹp của nước non để diễn tả vẻ đẹp của Kiều.
? Nhận xét việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật của tác giả? 
? Vẻ đẹp Thuý Kiều là vẻ dẹp như thế nào?
? Ngoài vẻ đẹp tác giả còn chú ý miêu tả vấn đề gì?
? Tài của Kiều được miêu tả qua những câu thơ nào? 
? Em hiểu như thế nào về ''thi hoạ'', ''ca ngâm'' ? Nghĩa cả câu?
? ''Cung thương...ngữ âm'' Em hiểu gì về câu thơ trên?
?''Nghề riêng ăn đứt...''.Lí giải?
? Vậy Kiều có những tài gì?
GV: Tài đàn tuyệt sảo của nàng là đỉnh cao của ''Khúc bạc mệnh'' dường như báo trước cho nàng.
? Vậy qua cách miêu tả của Nguyễn Du có thể đoán trước được số phận của Kiều không? Dựa vào đâu?
GV:Tài của Kiều được số mệnh dự báo không tránh khỏi về sau này đúng như Nguyễn Du đã tuyên ngôn:
''Trăm năm...
Chữ tài...''
? Trong hai bức chân dung Thuý Vân và Thuý Kiều em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn? Vì sao?
(Chú ý phần gợi SGK)
GV: Gọi học sinh đọc đoạn cuối. Nội dung?
? Em hiểu thế nào khi tác giả sử dụng từ ''Phong lưu, rất mực, hồng quần''
? Em hiểu gì về 2 câu cuối?
? Em có nhận xét gì về cuộc sống của hai chị em Kiều?
? Qua đoạn trích em thấy vẻ đẹp Thuý Vân khác vẻ đẹp Thuý Kiều ở điểm nào?
Hoạt động III
? Nghệ thuật ước lệ cổ điển mang đặc điểm gì?
? Thái độ của tác giả khi miêu tả 2 nhân vật?
GV: Gọi học sinh đọc ghi nhớ
-Dựa theo chú thích - Trả lời
-H/S đọc
-H/S đọc
-Theo dõi văn bản - trả lời
-Trao đổi
-Trả lời
-Suy nghĩ độc lập - trả lời
-Giải thích
-Phát hiện
-Nêu ý hiểu
-Nhận xét
-Suy nghĩ - trả lời
-Trao đổi - trả lời
-H/S nghe
-Phát hiện
-Phát hiện
-Giải thích
-Phát hiện
Suy nghĩ trả lời
-Nhận xét
-Trả lời
-Thảo luận nhóm
-Suy nghĩ trả lời
-Trả lời
-H/S đọc 
-Phát hiện
-H/S đọc
-Nêu ý hiểu
HS nhận xét
HS phát hiện
HS phát hiện
-Nhận xét
-Trả lời
-Lí giải
-Nêu ý hiểu
-Lí giải
-Khái quát
-H/S nghe
-H/đọc
-Nêu cảm nhận
-H/S đọc
-Giải thích
-Nêu cảm nhận
-Trả lời
-Nhận xét
-Đọc ghi nhớ
I.Đọc - Tiếp xúc văn bản
1.Vị trí đoạn trích.
-Gồm 24 câu (15 - 39)
-Nằm phần đầu của tác phẩm.
2. Đọc.
-Giọng nhẹ nhàng, nhấn mạnh những chi tiết miêu tả vẻ đẹp tài sắc của hai chị em.
3.Từ khó.
4.Tìm hiểu cấu trúc văn bản.
*.Thể loại.
-Kết hợp tự sự với miêu tả và biểu cảm.
*.Bố cục: (4 phần)
-Bốn câu đầu: Vẻ đẹp chung của hai chị em Kiều.
-Bốn câu tiếp...Thuý Vân.
-Mười hai câu tiếp...Thuý Vân.
-Bốn câu cuối: Cuộc sống của hai chị em.
II.Đọc- Hiểu văn bản
1. Bốn câu đầu: 
 - Vẻ đẹp của hai chị em Thúy Kiều
-Tố Nga - cô gái đẹp.
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười
-Hai chị em có cốt cách thanh cao duyên dáng như mai, trong trắng như tuyết.
*Tượng trưng, ẩn dụ, ước lệ. 
-Mỗi người có một vẻ đẹp riêng khác nhau, nhưng đều đạt đến sự hoàn hảo.
 *Vẻ đẹp hoàn hảo, thanh cao, trong trắng.
2.Bốn câu tiếp 
-Trang trọng: 
-Vẻ đẹp cao sang, quí pháI
-Các đường nét:
+Khuôn mặt: đẹp như trăng tròn.
+Lông mày: như mày ngài.
+Miệng cười: tươi như hoa.
+Tiếng nói: trong như ngọc
+Tóc: đen hơn mây.
+Da: trắng hơn tuyết.
-Dùng hình ảnh thiên nhiên cao quí để miêu tả.
*So sánh, ước lệ, tượng trưng.
Đó là vẻ đẹp đoan trang phúc hậu.
-Định mệnh: Con người ấy, cuộc đời ấy, bình lặng, suôn sẻ; Chẳng biết sóng gió là gì?
* Êm đềm, bình yên, hạnh phúc.
3. 12 câu tiếp theo 
*Sắc.
-Mắt: trong như nước mùa thu.
-Lông mày: như núi mùa xuân.
-Dung nhan: hoa ghen.
-Dáng người: liễu phải hờn.
-Sắc: nghiêng nước , nghiêng thành. 
*Ước lệ, ẩn dụ, nhân hoá, thậm xưng cổ điển sâu sắc, mặn mà.
*Tài.
-Tài thơ, tài hoạ (vẽ).
-Ca ngâm: đọc thơ có âm điệu như hát hay - Kiều vừa làm thơ hay, vừa vẽ giỏi, vừa đàn hát hay.
-Ngữ âm: 5 âm (nhất, nhị...).
-Làu: hoàn toàn thông thạo - kiểu rất tinh, thông âm nhạc.
-Nghề riêng: Chỉ nghệ thuật, tài năng riêng.
-Ăn đứt: hơn hẳn, không ai sánh bằng - đánh đàn hồ cầm là nghề riêng của nàng không ai hơn được nàng.
*Hoạ, thơ, đàn.
*Số phận éo le, đau khổ.
-Chân dung Thuý Vân được miêu tả trước để làm nổi bật chân dung Thuý Kiều - Thủ pháp đòn bẩy. Nguyễn Du khi miêu tả Vân dùng 4 câu thơ. Nhưng khi miêu tả Kiều dùng 12 câu. Vẻ đẹp của Vân chủ yếu ngoại hình. Còn tả Thuý Kiều ông tả cả sắc - tài - tình.
4. Cuộc sống của hai chị em Kiều.
-Phong lưu: phẩm chất thanh nhã, trang trọng.
-Rất mực: ở mức độ cao.
-Hồng quần: Chỉ con gái nhà sang mặc quần đỏ - Kiều Vân là con gái nhà sang trọng.
-Hai câu cuối: tuy là con gái nhà giàu đến tuổi lấy chồng nhưng hai cô vẫn sống một nếp sống gia giáo.
*Phong lưu, khuôn phép, đức hạnh.
III.Tổng kết.
-Lấy vẻ đẹp thiên nhiên gợi tả vẻ đẹp con người.
-Trân trọng, ca ngợi vẻ đẹp con người.
*Ghi nhớ (SGK)
*Đánh giá
-Đọc thuộc lòng đoạn thơ, đọc thêm SGK/84. -Vẻ đẹp Thuý Vân khác vẻ đẹp Thuý Kiều ở điểm nào?
-Kể lại đoạn trích bằng văn xuôi (đoạn trích giới thiệu về ai? Chị em Thuý Kiếu như thế nào? Vẻ đẹp Thuý Vân? Vể đẹp Thuý Kiều?)
 D: Hướng dẫn học ở nhà ( 1 ‘)
-Soạn:'Cảnh ngày xuân''.