Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết số 50: Nghị luận trong văn bản tự sự

NGAY SOAN :
20
10
2010
TUAN :
10
NGAY DAY :
22
10
2010
TIET :
50
NGHÒ LUAÄN TRONG VAÊN BAÛN TÖÏ SÖÏ
I. Muïc tieâu caàn ñaït : Giuùp HS :
- Môû roäng kieán thöùc veà vaên baûn töï söï ñaõ hoïc.
- Thaùy ñöôïc vai troø cuûa nghò luaän trong vaên baûn töï söï.
- Bieát caùch söû duïng yeáu toá nghò luaän tring baøi vaên töï söï.
II. Chuaån bò :
Gv : Phöông aùn toå chöùc lôùp : thaûo luaän nhoùm
Hs : Soaïn baøi
III. Tieán trình tieát daïy :
OÅn ñònh lôùp (1’)
Kieåm tra baøi cuõ (4’) : Kieåm tra vôû soaïn cuûa hoïc sinh.
3. Baøi môùi : 
Trong vaên baûn töï söï, beân caïnh vieäc keát hôïp vôùi caùc yeáu toá mieâu taû vaø bieåu caûm, nhieàu khi taùc giaû coøn keát hôïp vôùi yeáu toá nghò luaän ? Vaäy nghò luaän laø gì ? Yeáu toá nghò luaän coù vai troø vaø yù nghóa gì trong vaên baûn töï söï ? 
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung kt
Hñ 1 : Hd HS tìm hieåu yeáu toá nghò luaän trong vaên baûn ts
* Goïi HS ñoïc phaàn I.1 – SGK -> Gv nhaän xeùt caùch ñoïc.
* Gv neâu caùc caâu hoûi vaø gôïi yù thöïc hieän ôû muïc I.2 -> Cho HS thaûo luaän nhoùm ñeå tìm hieåu caùc ñoaïn trích theo caùc yeâu caàu treân ( nhoùm 1, 2, 3 : tìm hieåu ñoaïn trích (a) ; caùc nhoùm coøn laïi tìm hieåu ñoaïn trích (b) ).
* Goïi caùc nhoùm laàn löôït trình baøy keát quaû thaûo luaän -> nhoùm khaùc goùp yù -> Gv nhaän xeùt, khaùi quaùt.
* Gv khaùi quaùt : Ñaây laø ñoaïn vaên mieâu taû suy nghó noäi taâm cuûa nhaân vaät oâng giaùo trong truyeän “Laõo Haïc” cuûa Nam Cao. Nhö moät cuoäc ñoái thoaïi ngaàm, oâng giaùo ñoái thoaïi vôùi chính mình, thuyeát phuïc chính mình, raèng vôï mình khoâng aùc ñeå “chæ buoàn chöù khoâng nôû giaän”. Ñeå ñi ñeán keát luaän aáy, oâng giaùo ñaõ ñöa ra caùc luaän ñieåm laø laäp luaän theo loâgíc sau :
+ Neâu vaán ñeà : Neáu ta khoâng coá maø tìm hieåu nhöõng ngöôøi xung quanh thì ta luoân coù côù ñeå taøn nhaàn vaø ñoäc aùc vôùi hoï.
+ Phaùt trieån vaán ñeà : Vôï toâi khoâng phaûi laø ngöôøi aùc, nhöng sôû dò thò trôû neân ích kæ, taøn nhaãn laø vì thò ñaõ quaù khoå. Vì sao vaäy ?
Khi ngöôøi ta ñau chaân thì chæ nghó ñeán caùi chaân ñau ( töø moät qui luaät töï nhieân ).
Khi ngöôøi ta khoå quaù thì ngöôøi ta khoâng coøn nghó ñeán ai ñöôïc nöõa.
Vì caùi baûn tính toát cuûa ngöôøi ta bò nhöõng noãi lo laéng, buoàn ñau, ích kæ che maát.
+ Keát thuùc vaán ñeà : “Toâi bieát vaäy neân toâi chæ buoàn chöù khoâng nôõ giaän”.
* Veà hình thöùc, ñoaïn vaên treân chöùa raát nhieàu töø, caâu mang tính chaát nghò luaän. Ñoù laø caùc caâu hoâ öùng theå hieän caùc phaùn ñoaùn döôùi daïng neáu ... thì ; vì theá ... cho neân ; sôû dó ... laø vì ; khi A ... thì B. Caùc caâu vaên trong ñoaïn trích ñeàu laø nhöõng caâu khaúng ñònh, ngaén goïn, khuùc chieát nhö dieãn ñaït nhöõng chaân lí.
=> Taát caû caùc ñaëc ñieåm noäi dung, hình thöùc vaø caùch laäp luaän nhö treân ñeàu raát phuø hôïp vôùi tính caùch nhaân vaät oâng giaùo trong truyeän “Laõo Haïc” – moät ngöôøi coù hoïc thöùc, hieåu bieát, giaøu loøng thöông ngöôøi, luaân suy nghó, traên trôû, daèn vaët veà caùch soáng, caùch nhìn ngöôøi, nhìn ñôøi ...
* Trong ñoaïn trích “Thuyù Kieàu baùo aân baùo oaùn”, coù theå thaáy cuoäc ñoái thoaïi giöõa Kieàu vaø Hoaïn Thö ñöôïc dieãn ra döôùi hình thöùc nghò luaän. Hình thöùc naøy raát phuø hôïp vôùi moät phieân toaø. Tröôùc toaø aùn, ñieàu quan troïng nhaát laø ngöôøi ta phaûi trình baøy lí leõ, chöùng lí, nhaân chöùng, vaät chöùng, ... sao cho coù söùc thuyeát phuïc. Trong phieân toaø naøy, Kieàu laø quan toaø buoäc toäi, coøn Hoaïn Thö laø bò caùo. Moãi beân ñeàu coù laäp luaän cuûa mình. Laäp luaän cuûa Kieàu theå hieän ôû maáy caâu ñaàu. Sau caâu chaøo mæa mai laø lôøi ñay nghieán : xöa nay ñaøn baø coù maáy ngöôøi gheâ gôùm, cay nghieät nhö muï – vaø xöa nay, caøng ngay nghieät thì caøng chuoác laáy oan traùi ( kieåu caâu khaúng ñinh : caøng ... caøng ). Hoaïn thö trong côn “hoàn laïc phaùch xieâu” aáy vaãn bieän minh cho mình baèng moät ñoaïn laäp luaän thaät xuaát saéc. Trong 8 caâu thô, HT neâu leân 4 “luaän ñieåm” :
- Toâi laø ñaøn baø neân ghen tuoân laø chuyeän thöôøng tình ( neâu moät leõ thöôøng tình ).
- Ngoaøi ra toâi cuõng ñoái xöû raát toát vôùi coâ khi ôû gaùc vieát kinh ; khi coâ troán khoûi nhaø toâi, toâi cuõng chaúng ñuoåi theo ( keå coâng ).
- Toâi vôùi coâ ñeàu trong caûnh choàng chung – chaéc gì ai nhöôøng cho ai.
- Nhöng duø sao toâi cuõng troùt gaây ñau khoå cho coâ neân baây giôø toâi chæ bieát troâng nhôø vaøo söï khoan dung roäng lôùn cuûa coâ ( nhaän toäi vaø eà cao, taâng boác Kieàu ).
-> Vôùi laäp luaän treân, Kieàu ñaõ coâng nhaân HT laø “khoân ngoan ...” vaø tha cho HT.
* Gv tieáp tuïc cho Hs thaûo luaän caâu I.2.b ñeå ruùt ra keát luaän veà yù nghóa vaø vai troø cuûa yeáu toá nghò luaän trong vb töï söï -> GV goïi caùc toå trình baøy keát quaû thaûo luaän -> Gv goùp yù chung -> Khaùi quaùt, ghi baûng.
Hñ 1 : Tìm hieåu yeáu toá nghò luaän trong vaên baûn töï söï.
* Ñoïc ngöõ lieäu trong muïc I.1
* Xaùc ñònh yeâu caàu cuûa bt -> thaûo luaän nhoùm ñeå tìm ñaùp aùn cho caùc caâu hoûi trong phaàn I.2
-> Trình baøy keát quaû thaûo luaän.
* Thaûo luaän nhoùm ñeå tìm hieåu noäi dung vaø vai troø cuûa yeáu toá nghò luaän trong vb töï söï -> Trình baøy keát quaû thaûo luaän.
I. Tìm hieåu yeáu toá nghò luaän trong vaên baûn töï söï.
 Trong vbts, ñeå ngöôøi ñoïc (ngöôøi nghe) phaûi suy nghó veà moät vaán ñeà naøo ñoù, ngöôøi vieát ( ngöôøi keå ) vaø nhaân vaät coù khi nghò luaän baèng caùch neâu leân caùc yù kieán, nhaän xeùt, cuøng nhöõng lí leõ vaø daãn chöùng. Noäi dung ñoù thöôøng ñöôïc dieãn ñaït baèng hình thöùc laäp luaän, laøm cho caâu chuyeän theâm phaàn trieát lí.
Hñ 2 : Hd Hs luyeän taäp.
* Goïi Hs ñoïc bt 1 -> Traû lôøi töøng veá caâu hoûi -> Hs khaùc boå sung -> GV goùp yù.
* Gv neâu yeâu caàu cuûa bt 2 -> Yeâu caàu Hs toùm taét caùc luaän ñieåm cuûa Hoaïn Thö khi keâu ca ñeå chuoäc toäi -> Gv keát luaän.
Hñ 2 : Luyeän taäp
* Ñoïc baøi taäp -> Xaùc ñònh ñoái töôïng cuûa lôøi vaên ôû ñoaïn I.1.a , tìm muïc ñích cuûa lôøi thuyeát phuïc cuûa nhaân vaät -> Traû lôøi
* Toùm taét -> Trình baøy.
II. Luyeän taäp.
 1. 
 Ñaây laø ñoaïn vaên mieâu taû suy nghó noäi taâm cuûa nhaân vaät oâng giaùo trong truyeän “Laõo Haïc” cuûa Nam Cao. Nhö moät cuoäc ñoái thoaïi ngaàm, oâng giaùo ñoái thoaïi vôùi chính mình, thuyeát phuïc chính mình, raèng vôï mình khoâng aùc ñeå “chæ buoàn chöù khoâng nôû giaän”.
2. Noäi dung lí leõ cuûa Hoaïn Thö khi “keâu ca” ñeå chuoäc toäi : 4 “luaän ñieåm” :
- Toâi laø ñaøn baø neân ghen tuoân laø chuyeän thöôøng tình ( neâu moät leõ thöôøng tình ).
- Ngoaøi ra toâi cuõng ñoái xöû raát toát vôùi coâ khi ôû gaùc vieát kinh ; khi coâ troán khoûi nhaø toâi, toâi cuõng chaúng ñuoåi theo ( keå coâng ).
- Toâi vôùi coâ ñeàu trong caûnh choàng chung – chaéc gì ai nhöôøng cho ai.
- Nhöng duø sao toâi cuõng troùt gaây ñau khoå cho coâ neân baây giôø toâi chæ bieát troâng nhôø vaøo söï khoan dung roäng lôùn cuûa coâ ( nhaän toäi vaø eà cao, taâng boác Kieàu ).
-> Vôùi laäp luaän treân, Kieàu ñaõ coâng nhaân HT laø “khoân ngoan ñeán möïc, noùi naêng phaûi lôøi” vaø tha cho HT.
Hñ 3 : Cuûng coá , daën doø :
Goïi HS neâu laïi caùc ñôn vò kieán thöùc cuûa baøi hoïc.
Soaïn baøi “Ñoaøn thuyeàn ñaùnh caù” vaø “Beáp löûa”