Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết số 63: Chương trình địa phương (phần tiếng Việt)

NGAY SOAN :
08
11
2010
TUAN :
13
NGAY DAY :
10
11
2010
TIET :
63
CHÖÔNG TRÌNH ÑÒA PHÖÔNG 
(phaàn Tieáng Vieät)
I. MUÏC TIEÂU : Giuùp HS :
- Hieåu ñöôïc söï phong phuù cuûa caùc phöông ngöõ treân caùc vuøng mieàn ñaát nöôùc.
- Reøn luyeän kó naêng nhaän dieän töø ñòa phöông cuûa caùc vuøng mieàn, giaûi thích yù nghóa cuûa töø ñòa phöông vaø phaân tích giaù trò cuûa noù trong vb.
- Coù yù thöùc söû duïng töø ñòa phöông trong nhöõng vaên caûnh cho phuø hôïp.
II-CHUAÅN BÒ:
* GV: Baûng phuï, caùc ñaïn thô töø ñòa phöông. Phöông aùn toå chöùc lôùp : thaûo luaän nhoùm.
* HS: Söu taàm moät soá töø ñòa phöông maø em bieát.
III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC : 
OÅn ñònh tình hình lôùp (1’)
Kieåm tra baøi cuõ (4’’) : Neâu moät soá töø ñòa phöông maø em ñaõ chuaån bò ôû nhaø?
Giaûng baøi môùi :
 a) Giôùi thieäu baøi 
- ÔÛ lôùp 8, qua baøi “Töø ngöõ ñòa phöông vaø bieät ngöõ xaõ hoäi”, caùc em ñaõ naém ñöôïc khaùi nieäm töø ñòa phöông, nhaän bieát ñöôïc moät soá töø ngöõ ñòa phöông nhaát ñònh. Trong tieát hoïc cuûa ngaøy hoâm nay, chuùng ta tieáp tuïc tìm hieåu söï phong phuù cuûa caùc phöông ngöõ treân caùc vuøng mieàn ñaát nöôùc. Qua ñoù, reøn luyeän kó naêng giaûi thích yù nghóa cuûa töø ñòa phöông vaø phaân tích giaù trò cuûa noù trong vaên baûn. Ñaëc bieät laø bieát caùch söû duïng töø ngöõ ñòa phöông hôïp lí trong giao tieáp..
 b) Tieán trình baøi daïy :
HÑ cuûa GV
HÑ cuûa HS
Noäi dung kt
Hñ1 : Hd HS traû lôøi caâu hoûi 1 – SGK
* Goïi HS ñoïc caâu hoûi 1 -> Goïi HS traû lôøi caâu hoûi 1.a -> HS khaùc boå sung -> Gv goùp yù, choát ghi baûng.
* Treo baûng phuï (cheùp caâu 1.b) -> Goïi HS ñieàn thoâng tin caàn thieát vaøo baûng phuï -> GV nhaän xeùt, goùp yù.
* Treo baûng phuï (cheùp caâu 1.c ) -> Goïi HS ñieàn töø ñoàng aâm nhöng khaùc nhau veà nghóa vôùi nhöõng töø ngöõ trong caùc phöông ngöõ khaùc vaø trong ngoân ngöõ toaøn daân vaøo baûng phuï -> GV nhaän xeùt, goùp yù.
Hñ 1 : Tìm ñaùp aùn cho caâu hoûi 1 – SGK
* Ñoïc caâu hoûi.
 Söu taàm -> Phaân loaïi -> Neâu.
* Söu taàm, löïa choïn -> Ñieàn vaøo baûng phuï.
* Söu taàm, löïa choïn -> Ñieàn vaøo baûng phuï.
1. Töø ngöõ ñòa phöông :
 a. Caùc söï vaät, hieän töôïng,  khoâng coù teân goïi trong caùc phöông ngöõ khaùc vaø trong ngoân ngöõ toaøn daân :
 * Ngheä – Tónh :
 - nhuùt : moùn aên laøm baèng xô mít troän muoái vôùi moät vaøi thöù khaùc.
 - cheûo : moät loaïi nöôùc chaám.
 - taéc : moät loaïi quaû hoï quyùt.
 - noác : chieác thuyeàn.
 - nuoäc chaïc : moái daây
 * Nam Boä : maéc : ñaét ; reo : kích ñoäng
 * T Thieân – Hueá : söông : ghaùnh ; boïc : caùi tuùi aùo.
b. Ñoàng nghóa nhöng khaùc veà aâm vôùi nhöõng töø ngöõ trong caùc phöông ngöõ khaùc hoaëc trong ngoân ngöõ toaøn daân :
Phöông ngöõ Baéc
Phöông ngöõ Trung
Phöông ngöõ Nam
Caù quaû
Lôïn
Ngaõ
Boá
Meï
Muõ
Giaû vôø
Nghieän
Vaøo
Voâ
Xa
Caùi baùt
Vöøng
Thuyeàn
Quaû
Quaû doi
Quaû döùa
Tuyeät vôøi
thaáy
Caù traøu
Heo
Boå
Ba (boï)
Maï (meï, muï)
Muõ
Giaû ñoø
Nghieän (ghieàn)
Voâ
Voâ
Ngaùi
Caùi toâ
Meø
Thuyeàn
Traùi
Traùi ñaøo
Traùi thôm
Tuyeät vôøi
choä
Caù loùc
Heo
Teù
Tía (ba)
Maù
Noùn
Giaû ñoø
Ghieàn
Voâ
Voâ
Xa 
Caùi cheùn
Meø
Ghe
Traùi
Traùi maän
Traùi thôm
Heát saûy.
thaáy
C. Ñoàng aâm nhöng khaùc nhau veà nghóa vôùi nhöõng töø ngöõ trong caùc phöông ngöõ khaùc vaø (hoaëc) trong ngoân ngöõ toaøn daân :
Phöông ngöõ Baéc
Phöông ngöõ Trung
Phöông ngöõ Nam
- Oám : bò beänh
- Hoøm : moät thöù ñoà ñöïng, hình hoäp, thöôøng baèng goã hay kim loaïi moûng, coù naép ñaäy kín.
- noùn
- Söông (hôi nöôùc)
- Traùi ( beân traùi, tay traùi)
- baép (baép chaân, baép caøy).
Oám : gaày
- Hoøm : aùo quan (duøng ñeå khaâm lieäm ngöôøi cheát)
- muõ, noùn
-Söông (ghaùnh)
- traùi (quaû)
- baép (ngoâ)
Oám : gaày
- Hoøm : aùo quan (duøng ñeå khaâm lieäm ngöôøi cheát)
- Noùn
Hñ 2 : Hd HS traû lôøi caâu hoûi 2.
* Neâu caâu hoûi -> cho HS thaûo luaän nhoùm ñeå tìm ñaùp aùn .
* Goïi HS töøng nhoùm traû lôøi -> Nhoùm khaùc nhaän xeùt (hoaëc boå sung) -> GV nhaän xeùt chung, keát luaän.
Hñ 2 : Thaûo luaän tìm ñaùp aùn cho caâu hoûi 2.
* Xaùc ñònh yeâu caàu.
* Thaûo luaän nhoùm -> Traû lôøi.
2. Lí do : 
 - Ñieàu kieän töï nhieân, ñòa lí, khí haäu, thoã nhöôõng  ôû moãi ñòa phöông treân ñaát nöôùc ta laø raát khaùc bieät nhau, do ñoù coù nhöõng söï vaät, hieän töôïng coù ôû ñòa phöông naøy nhöng khoâng coù ôû ñòa phöông khaùc ; vì vaäy coù nhöõng töø ngöõ goïi teân söï vaät, hieän töôïng chæ coù ôû moät ñòa phöông nhaát ñònh.
- Caùc töø ngöõ ñòa phöông “ñoäc nhaát voâ nhò” aáy chöùng toû tính ña daïng, phong phuù veà töï nhieân vaø xaõ hoäi ôû caùc vuøng mieàn treân ñaát nöôùc ta. Tuy nhieân, soá löôïng töø ngöõ naøy khoâng nhieàu, cho neân noù khoâng heà caûn trôû ñeán vieäc giao tieáp xaõ hoäi treân phaïm vi caû nöôùc.
- Moät soá töø ngöõ ñòa phöông trong phaàn naøy coù theå chuyeån thaønh töø ngöõ toaøn daân vì nhöõng söï vaät, hieän töôïng maø nhöõng töø ngöõ naøy goïi teân voán chæ xuaát hieän ôû moät ñòa phöông, nhöng sau ñoù daàn daàn phoå bieán treân caû nöôùc, chaúng haïn nhö : saàu rieâng, choâm choâm, 
Hñ 3 : Hd HS laøm bt 3.
* Goïi HS ñoïc -> traû lôøi -> GV nhaän xeùt, keát luaän.
Hñ 3 : Thöï hieän bt 3.
- Ñoïc baøi taäp .
- Löïa choïn -> Suy luaän -> Traû lôøi
3. Khoâng coù töø ngöõ naøo trong hai muïc (b) vaø (c) ñöôïc coi laø thuoäc veà ngoân ngöõ toaøn daân bôûi vì trong voán töø vöïng cuûa ngoân ngöõ toaøn daân ñaõ coù nhöõng töø ngöõ coù nghóa töông ñöông.
Hñ 4 : Hd HS laøm bt 4.
* Goïi HS ñoïc bt -> GV gôïi yù -> Cho HS thaûo luaän nhoùm.
* Goïi HS traû lôøi -> HS khaùc goùp yù -> GV nhaän xeùt, choát.
* Cho HS söu taàm moät soá vb coù söû duïng töø ngöõ ñòa phöông -> Phaân tích taùc duïng cuûa chuùngtrong vb ñoù.
Hñ 4 : Thöïc hieän baøi taäp 4
* Ñoïc bt -> Thaûo luaän nhoùm -> Trình baøy.
* Söu taàm -> Phaân tích .
4.
- Trong ñoaïn trích baøi thô “Meï suoát” cuûa Toá Höõu coù nhöõng töø ngöõ ñòa phöông sau : chi, röùa, nôø, tui, côù raêng, öng, muï. Nhöõng töø naøy thuoäc phöông ngöõ Trung, ñöôïc duøng phoå bieán ôû caùc tænh Baéc Trung Boä nhö Quaûng Bình, Quaûng Trò, Thöøa Thieân – Hueá.
- Meï Suoát laø baøi thô Toá Höõu vieát veà moät baø meï Quaûng Bình anh huøng. Nhöõng töø ngöõ ñòa phöông treân ñaây ñaõ goùp phaàn theå hieän chaân thöïc hôn hình aûnh moät vuøng queâ vaø tình caûm, suy nghó, tính caùch cuûa moät ngöôøi meï treân vuøng queâ aáy ; laøm taêng soáng ñoäng, gôïi caûm taùc phaåm.
Hñ 5 : Daën doø :
 - Tieáp tuïc söu taàm taùc phaåm coù söû duïng phöông ngöõ vaø phaân tích taùc duïng cuûa caùc phöông ngöõ trong vb ñoù.
 - Tuyø vaøo töøng hoaøn caûnh giao tieáp, ñoái töôïng giao tieáp cuï theå maø söû duïng töø ngöõ ñòa phöông cho hôïp lí.
 - Soaïn baøi “Laëng leõ Sa Pa” cuûa Nguyeãn Thaønh Long.