Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 142: Những ngôi sao xa xôi

NS: 
NG: 
 Tiết 142
Văn bản
Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê
A. Mục tiêu: Giúp HS:
 - Cảm nhận được tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên trong cuộc sống chiến đấu nhiều gian khổ, hi sinh nhưng vẫn lạc quan của các nhân vật nữ thanh niên xung phong trong truyện.
 - Thấy được nét đặc sắc trong cách MT nhân vật (đặc biệt là MT tâm lí, NN) và NT kể chuyện của TG.
 - Rèn luyện kĩ năng PT TP truyện (cốt truyện, nhân vật, NT trần thuật).
B. chuẩn bị: 
 - H: bài soạn. 
 - G: GA; SGK; bảng phụ; phiếu học tập.
C. phương pháp: 
 - G: PT; phát vấn; giảng bình;...
 - H: hoạt động độc lập; hoạt động nhóm;...
D. Tiến trình giờ dạy:
I. ổn định lớp: 
II. Kiểm tra bài cũ: KT sự chuẩn bị của HS.
 ? Tóm tắt ngắn ngọn truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê?
 ? Cuộc sống ở nơi cao điểm diễn ra ntn?
 * Gợi ý: 1 câu chuyện diễn ra hàng ngày trên tuyến đường Trường Sơn, tại 1 trọng điểm đánh phá của địch trong những năm chống Mĩ. Phương Định, Thao, và Nho là 3 nữ thanh niên xung phong. Công việc của họ là khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Họ sống trong 1 hang đá dưới chân trọng điểm. Mỗi người có thói quen, sở thích, tính nết khác nhau, nhưng đều can đảm, dũng cảm, hồn nhiên, trong sáng, lạc quan. Họ là “Những ngôi sao xa xôi” trong cảm nhận của TG.
 - Cuộc sống ở cao điểm vừa là nơi diễn ra cuộc chiến tranh tàn phá ác liệt của giặc Mĩ. Vừa là nơi quân và dân ta dũng cảm đương đầu với giặc Mĩ.
III. Nd bài mới: 
 Như các em đã biết “Tổ trinh sát mặt đường” gồm có 3 cô thanh niên xung phong: Nho, Phương Định và chị Thao. ở họ đều có những nét chung và những nét tính cách riêng ở mỗi người. Để biết được họ có những nét chung và nét tính cách riêng nào thì thầy trò chúng ta cùng tìm hiểu tiếp TP. 
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
* HĐ1: PT VB (20 phút)
? 3 nhõn vật TNXP trong tổ trinh sỏt mặt đường cú những nột gỡ chung đó gắn bú họ thành 1 khối thống nhất?
? Cụng việc của họ ra sao? NX về cụng việc của đó?
? Họ là những cụ gỏi cú những nột tớnh cỏch nào giống nhau?
? Tìm những chi tiết giới thiệu về nhân vật Phương Định?
? Vào chiến trường được 3 năm, quen với những thử thỏch nguy hiểm, hàng ngày giỏp mặt với cỏi chết nhưng Phương Định vẫn là một cụ gỏi hết sức can đảm. Hóy tỡm chi tiết chứng minh?
? Đối với đồng thời Phương Định là người ntn?
? Trong cụng việc, Phương Định là người ntn?
? Em hóy phõn tớch tõm trạng hồi hộp - từng hành động chớnh xỏc của Phương Định khi phỏ bom?
G Mặc dự quen với cụng việc nguy hiểm - phỏ bom - 1 ngày cú thể phỏ tới 5 quả bom - nhưng mỗi lần phỏ bom lại là 1 lần thử thỏch với thần kinh cho đến từng cảm giỏc.
- Từ khung cảnh, khụng khớ chưa đầy sự căng thẳng đến cảm giỏc là cỏc anh cao xạ ở trờn kia đang dừi theo từng động tỏc cử chỉ của mỡnh. Để rồi lũng dũng cảm được kớch thớch = lũng tự tin.
? Em thích nhất biểu hiện nào ở chị Phương Định? Vì sao?
? TG đã có cách khắc hoạ nhân vật này ntn?
? Qua đây, em thấy những đặc điểm nào trong tính cách nhân vật Phương Định được bộc lộ?
? Em quý và cảm phục đặc điểm nào trong tính cách Phương Định? Vì sao?
? Chị Thao là đội trưởng cú những nột tớnh cỏch nào riờng?
? Qua các biểu hiện trên cho thấy tính cách chị Thao ntn?
? Em thích đặc điểm nào trong tính cách của chị Thao? Vì sao?
G Chị Thao ít nhiều từng trải hơn, dự tính về tương lai có vẻ thiết thực, ít mơ mộng, nhưng cũng không thiếu những khát khao của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ nhìn thấy máu chảy.
? Ngoài Phương Định và chị Thao còn có ai nữa; Em hãy giới thiệu về CN đó?
? Những CN như chị Thao, Phương Định, Nho mỗi người có 1 thói quen riêng, sở thích riêng nhưng ở họ đều có điểm chung nào để chúng ta gọi họ là “những ngôi sao xa xôi”?
G Đó cũng chính là những phẩm chất tốt đẹp của lòng yêu nước.
? 3 cụ gỏi TNXP trong tổ xung kớch đó để lại trong em ấn tượng nào?
? Từ đú, em hiểu thờm gỡ về cuộc chiến đấu chống Mĩ của quõn và dõn ta?
? Em biết những bài ca nào đã hát về những người đi mở đường cứu nước như “những ngôi sao xa xôi” này?
* HĐ2: Tổng kết (3 phút)
? Em cảm nhận những vẻ đẹp nào của tính cách những nhân vật nữ thanh niên xung phong?
? Qua đó, em hiểu gì về phẩm chất của thế hệ trẻ VN thời kì kháng chiến chống Mĩ?
G Đó chính là 1 HA đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ VN thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
? Em thu nhận dược những điểm mới nào trong cách kể chuyện của TG Lê Minh Khuê?
G Phương thức trần thuật: kể từ ngụi thứ nhất từ lời kể của nhõn vật chớnh tạo điều kiện thuận lợi để tỏc giả tập trung MT thế giới nội tõm của nhõn vật mà tạo ra 1 điểm nhỡn phự hợp để MT hiện thực cuộc chiến đấu ở một trọng điểm trờn tuyến đường Trường Sơn.
- Nột đặc sắc nổi bật là NT XD tõm lớ nhõn vật: chủ yếu là MT.
- Ngụn ngữ và giọng điệu: ngụn ngữ trần thuật phự hợp với nhõn vật kể chuyện, giọng thoải mỏi trẻ trung cú chất nữ tớnh, lời kể những cõu ngắt nhịp nhanh, tạo khụng khớ khẩn trương trong hoàn cảnh chiến đấu. Những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại gợi nhớ 1 thời niờn thiếu hồn nhiờn.
- TG tỏ ra am hiểu: MT quan sỏt tinh tế tõm lý nhõn vật, cảm giỏc, suy nghĩ, ước mơ.
? Đọc ghi nhớ/SGK/122?
* HĐ3: Luyện tập (2 phút)
? Hãy đọc 1 bài thơ (hoặc hát) mà em biết (viết về thế hệ trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ)?
- Hoàn cảnh sống, chiến đấu: bom đạn - nguy hiểm - ỏc liệt - gian khổ - khú khăn.
- Họ ở trờn 1 cao điểm, giữa 1 vựng trọng điểm trờn tuyến đường Trường Sơn.
- Nơi tập trung nhiều bom đạn - nguy hiểm - ỏc liệt.
+ ở trong 1 cỏi hang dưới chõn cao điểm.
+ Đường bị đỏnh lở loột màu đất đỏ trắng lẫn lộn.
+ 2 bờn đường khụng cú lỏ xanh - những thõn cõy bị tước khụ chỏy...
+ 1 vài thựng xăng ụ tụ mộo mú han rỉ.
- Đo khối đất đỏ lấp vào hố bom.
- Đếm - phỏ bom chưa nổ.
- Những cụng việc mạo hiểm với cỏi chết - khú khăn - gian khổ.
- Luụn căng thẳng thần kinh.
- Đũi hỏi sự dũng cảm và hết sức bỡnh tĩnh.
- Chỳng tụi bị bom vựi luụn.
- Khi bũ trờn cao điểm chỉ thấy 2 con mắt lấp lỏnh cười:
- Hàm răng trắng khuụn mặt nhem nhuốc - ''Những con quỷ mắt đen''.
- Chạy trờn cao điểm cả ban ngày.
- Thần chết khụng thớch đựa: nằm trong ruột quả bom.
- Đất bốc khúi, khụng khớ bàng hoàng mỏy bay ầm ĩ.
- Thần kinh căng thẳng như chóo, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chõn chạy trờn những nền đất cú nhiều quả bom chưa nổ.
- Thời tiết núng bức: trờn 300.
- Xong việc thở phào, chạy về hang.
- Họ là những cụ gỏi trẻ, dễ xỳc cảm, hay mơ mộng.
- Dễ vui và cũng dễ trầm tư.
- Thớch làm đẹp cho cuộc sống của mỡnh ngay cả ở trờn chiến trường.
- Nho thớch thờu thựa.
- Chị Thao chăm chộp bài hỏt.
- Phương Định thớch ngắm mỡnh trong gương, ngồi gối mơ mộng rồi hỏt.
- Họ cũng cú những nột tớnh cỏch riờng:
+ Chị Thao lớn tuổi hơn 1 chỳt, làm tổ trưởng từng trải hơn - khụng dễ dàng hồn nhiờn - ước mơ và dự tớnh về tương lai - cú vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng khụng thiếu những khao khỏt rung động của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bỡnh tĩnh nhưng lại rất sợ khi nhỡn thấy mỏu chảy.
- Quờ hương: họ là những cụ gỏi rất trẻ đến từ Hà Nội - là thanh niờn xung phong.
+ Tinh thần trỏch nhiệm cao với nhiệm vụ.
+ Dũng cảm.
+ Tỡnh đồng đội gắn bú.
- Là 1 cụ gỏi Hà Nội xung phong vào chiến trường (từ 1 cụ gỏi thành phố vào chiến trường).
- Cú 1 thời học sinh hồn nhiờn, sống vụ tư bờn bố mẹ trong 1 căn buồng nhỏ ở thành phố yờn tĩnh trong những ngày thanh bỡnh trước chiến tranh ở thành phố của mỡnh.
- Những kỷ niệm ấy luụn sống lại trong cụ ngay giữa chiến trường dữ dội - nú vừa là niềm khao khỏt, vừa làm dịu mỏt tõm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường - nú vừa là niềm khao khỏt, vừa làm dịu mỏt tõm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường.
- Cú những 5 thỏng tuổi thơ hồn nhiờn, ờm đềm bờn mẹ.
- Là 1 cụ gỏi hồn nhiờn hay mơ mộng, nhiều ước mơ, thớch ca hỏt, khỏ xin đẹp.
- Thớch làm đẹp ngay trờn chiến trường.
- Sở thích: thích ngắm mắt trong gương; mê hát, thuộc 1 điệu nhạc nào đó rồi bịa ra lời mà hát; Mưa đá! Cha mẹ ơi... Lại chạy ra vui thích cuống cuồng.
- Hình dáng: 2 bím tóc dày; 1 cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, cái nhìn xa xăm,...
- Tự hào về mỡnh, trong lời kể thể hiện sự hồn nhiờn, lạc quan vui vẻ, cú được nhiều chỳ ý, là 1 cụ gỏi đỏng yờu cú tõm hồn nhạy cảm, tỏ ra kớn đỏo tưởng như kiờu kỳ.
- Quan tõm, yờu mến đồng đội:
+ Chăm súc cứu chữa cho Nho (đồng đội) bị thương vỡ phỏ bom.
- Trong cụng việc: Là người năng động cú ớt nhiều kinh nghiệm - dũng cảm khụng sợ nguy hiểm khi phỏ bom.
- Luụn dành sự yờu thương quan tõm tới chị Thao, Nho và đồng đội trong đơn vị, đặc biệt cụ dành TY và niềm cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ mà cụ bắt gặp hàng đờm trong điểm của con đường vào mặt trận.
- "Tụi đến gần quả bom, cảm thấy cú ỏnh mắt của cỏc chiến sĩ dừi theo mỡnh tụi khụng sợ nữa. Tụi sẽ khụng đi khom. Cỏc anh ấy khụng thớch cỏi kiểu đi khom khi cú thể đứng đàng hoàng mà bước đi"
- "Tụi dựng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom .... nung núng"
- ở bờn quả bom kề sỏt cỏi chết bất ngờ và im lỡm, từng cảm giỏc của con người trở lờn thận trọng hơn - cảm giỏc hồi hộp chờ bom nổ.
- Dưới sự điều khiển của chị Thao (thổi cũi).
- Như thế đó là 20 phỳt - Bỏ gúi thuốc mỡn.
- Chõm ngũi.
- Chạy vào chỗ ẩn nấp.
Cả tõm trạng im lặng chờ đợi đến hồi hộp, 1 loạt những cõu hỏi trong nội tõm.
- Bom nổ - 1 thứ tiếng kỳ quỏi.
- Để nhân vật tự kể về mình.
- Nhân vật được khắc hoạ trong nhiều thời gian, không gian.
- Kết hợp MT tâm lí với hành động, ngoại hình.
- MT tỉ mỉ chi tiết từng hành động - cử chỉ của nhõn vật. Giúp người đọc cảm nhận được phần nào nột tớnh cỏch của Phương Định trong 1 lần phỏ bom (như bao lần khỏc).
- Phỏ quả bom dưới chõn cỏi hầm ba-ri-e cũ.
- Sau khi phỏ bom hỡnh ảnh của chị: Chị cười răng trắng, vết sẹo búng lờn ... Nho bị thương ở chỗ nào? Bị ở đõu em... chị nghẹn ngào khụng nước mắt (149)
- Hành động: 
+ Bình tĩnh trước thử thách: Chị Thao móc bánh bích quy trong túi thong thả nhai. Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực.
+ Dứt khoát trong công việc: Chi Thao cầm cái thước trên tay tôi, nuốt nốt miếng bích quy ngon lành: “Định ở nhà. Lần này nó bỏ ít, 2 đứa đi là đủ”.
- Tính tình: 
+ Can đảm: Nửa tiếng đồng hồ sau, chị Thao chui vào hang. Bình thản, mệt lả và cáu kỉnh, chị không nhìn tôi “Hơn nghìn khối”
+ Thích hát: Hát nhạc sai bột - giọng chua - khụng hỏt trụi chảy được bài nào. Có thỳ vui chộp bài hỏt say mê chép cả những lời tôi tự bịa ra nữa, chép 3 quyển sổ dày.
+ Thích làm duyên: áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu. Chị lại hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm.
+ Sợ máu: thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét.
- Họ hành động can đảm, dũng cảm không sợ gian khổ, nguy nan để hoàn thành nhiệm vụ.
- Tâm hồn trong sáng, lạc quan, giàu TC,...
- 3 cụ gỏi trẻ hồn nhiờn, lạc quan dũng cảm, cụng việc nguy hiểm khú khăn, cận kề cỏi chết, trong điều kiện sống chiến đấu gian khổ khốc liệt.
- Trõn trọng - mến mộ - khõm phục về sự dũng cảm, tinh thần trỏch nhiệm hoàn thành nhiệm vụ trong điều kiện chiến đấu gian khổ khốc liệt.
- Truyện ”Những ngụi sao xa xụi” đó gợi lại thời kỳ chiến đấu vụ cựng gian khổ khốc liệt của quõn và dõn ta trong những năm 70 - chống Mĩ cứu nước - thế hệ trẻ những cụ gỏi TNXP của một thời kỳ chống Mỹ anh hựng.
- Cô gái mở đường.
- Trường Sơn đông, Trường Sơn tây.
- Tâm hồn trong sáng, mơ mộng. Tinh thần dũng cảm, hồn nhiên, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ khỏng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Cách sống trong sáng.
- Không quản gian khổ hi sinh trong cuộc chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
- Câu văn linh hoạt, phóng túng.
- XD nhân vật = MT tâm lí – nét đặc sắc NT.
- Giọng trần thuật tự nhiên.
- NN trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện.
II. PT VB:
2. PT:
b. Những ngôi sao xa xôi:
* Những nột tớnh cỏch chung của 3 cụ gỏi TNXP trong tổ trinh sỏt mặt đường:
* Nột tớnh cỏch riờng của mỗi người:
- Phương Định:
- Có cá tính, tâm hồn trong sáng, giàu TC, hồn nhiên, mềm mại nhưng can đảm.
* Chị Thao:
- Can đảm trong công việc, mềm yếu trong TC.
* Nho: Nho thích thêu thùa, có vẻ dịu dàng mà rất gan góc. Vô tư, hồn nhiên.
III. Tổng kết:
1. ND:
2. NT:
3. Ghi nhớ/SGK
IV. Luyện tập:
IV. Củng cố: 
 G Truyện đã làm sống lại trong lòng ta HA tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt đường, của Định, Nho, của chị Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cô thanh niên xung phong thời kháng chiến chống Mĩ. Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội là bài ca anh hùng - Đất nước gian lao; CN bình dị mà anh hùng.
V. Hướng dẫn: 
 - Đọc lại truyện và xem bài PT.
 - Hoàn thành phần luyện tập.
 - Sưu tầm và đọc: Gửi em cô thanh niên xung phong - Phạm Tiến Duật.
 Khoảng trời, hố bom - Lâm Thị Mĩ Dạ.
 Mảnh trăng cuối rừng - Nguyễn Minh Châu.
 Và 1 số TP mà các em đã học ở lớp 9.
 - Soạn: Ôn tập phần tiếng Việt (tiết 1).
E. Rút kinh nghiệm:
.