Giáo án môn Vật lý 9 - Bài 40: Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG
I. Mục tiêu :
	- Nhận biết được hiện tượng khuc xạ ánh sáng.
	- Mô tả được TN quan sát đường truyền của tia sáng từ không khí sang nước và ngược lại.
	- Phân biệt được hiện tượng khúc xạ với hiện tượng phản xạ ánh sáng.
 - Vận dụng được kiến thức đã học để giải thích một số hiện tượng đơn giản do sự đổi hướng của tia sáng khi truyền qua mặt phân cách giữa hai môi trường gây nên.
II. Chuẩn bị:
 + Đối với mỗi nhóm HS:
1 bình thủy tinh hoặc bình nhựa trong; 1 bình chứa nước sạch; 1 ca múc nước; 1 miếng gỗ phẳng, mềm có đế cắm được đinh ghim; 3 chiếc đinh ghim; 1 bình thủy tinh hoặc bình nhựa trong suốt hình hộp chữ nhật đựng nước; 1 miếng gỗ phẳng (hoặcnhựa) để làm màn hứng tia sáng; 1 nguồn sáng có thể tạo được chùm sáng hẹp (nên dùng bút laze để HS dề quan sát tia sáng).
III. Gợi ý tổ chức hoạt động của học sinh.
1. Ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ: 
 3. Bài mới: 
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
NỘI DUNG
Hoạt động 1 : Oân lại những kiến thức có lien quan đến bài mới. Tìm hiểu hình 40.1 SGK ( hoặc làm TN).
- Từng HS trả lời các câu hỏi của GV.
- Từng HS quan sát hình 40.1 SGK (hoặc làm TN) để trả lời câu hỏi ở phần mở bài.
+ Yêu cầu HS trả lời những câu hỏi sau:
? Định luật truyền thẳng của ánh sáng được phát biểu như thế nào.
? có thể nhận biết được đường truyền của tia sáng bằng những cách nào.
+ Yêu cầu HS đọc phần mở bài (tốt nhất là cho HS làm TN như hình 40.1 SGK).
Hoạt động 2 : Tìm hiểu sự khúc xạ ánh ssáng từ không khí sang nước.
- Từng HS quan sát hình 40.2 SGK để rút ra nhận xét.
- Nêu được kết luận về hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
- Từng HS đọc phần Một vài khái niệm.
- Quan sát GV làm TN. Thảo luận nhóm để trả lời C1, C2.
- Từng HS trả lời câu hỏi của GV để rút ra kết luậ.
+ Yêu cầu HS quan sát hình 40.2 SGK. Trược khi HS nhận xét có thể cho HS trả lời câu hỏi sau:
? Aùnh sáng truyền trong không khí và trong nước đã tuân theo định luật nào?
? Hiện tượng ánh sáng truyền từ không khí sang nước có tuân theo định luật truyền thẳng ánh sáng không.
? Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì.
+ Yêu cầu HS tự đọc mục 3 phần I SGK.
+ GV tiến hành TN như hình 40.2 SGK yêu câu HS quan sát và trả lời C1 và C2.
+ Yêu cầu HS trả lời các câu hỏi sau:
? Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước, tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào? So sánh góc tới và góc khúc xạ.
? Hãy thực hiện C3.
I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng. 
1 . Quan sát.
2. Kết luận.
- Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.
3. Một vài khái niệm.
4. Thí nghiệm.
5. Kết luận.
- Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:
+ Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
+ Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Hoạt động 3 : Tìm hiểu sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
- HS trả lời câu C4. Đưa ra phương án dự đoán.
- Nhóm bố trí TN như hình 40.3 SGK.
- Từng HS trả lời C5, C6.
- Thảo luận nhóm, trả lời câu hỏi của GV để rút ra kết luận.
+ Yêu cầu HS trả lời C4. gợi ý HS phân tích tính khả thi của từng phương án đã nêu ra.
* HS có thể đưa ra một vài phương án như sau:
- Để nguồn sáng trong nước, chiếu ánh sáng từ đáy bình lên.
- Để nguồn sáng ở ngoài, chiếu ánh sáng qua đáy bình, qua nước rồi ra không khí.
- Nếu không có phương án nào thực hiện được ngay trên lớp, GV nên giới thiệu phương án SGK.
+ Hướng dẫn HS tiến hành TN:
Bước 1: Cắm hai đinh ghim A, B.
- Đặt miếng gỗ thẳng đứng trong bình.
- Dùng ca múc nước từ từ đổ vào bìnhcho tới vạch phân cách.
- Hướng dẫn HS cắm đinh ghimA sao cho tránh xảy ra hiẹn tượng toàn phần.
Bước 2: Tìm vị trí đặt mắt để nhìn thấy đinh ghim B che khuất đinh ghim A ở trong nước.
- Đưa đing ghim C tới vị trí sao cho nó che khuất đồng thời cả A vàB.
? Mắt nhìn thấy đinh ghim B mà không đinh ghim A chứng tỏ điều gì
? Giữ nguyên vị trí đặt mắt, nếu bỏ đinh ghim B, C đi thì có nhìn thấy đinh ghim A không ? Tại sao ?
Bước 3: Nhấc miếng gỗ ra khỏi nước, dùng bút kẻ đường nối vị trí 3 đinh ghim.
+ Nhắc HS nhấc miếng gỗ ra nhẹ nhàng để tránh rơi đinh.
+ Yêu cầu HS trả lời C5, C6 và cho cả lớp thảo luận.
? Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng nào ? So sánh độ lớn góc khúc xạ và góc tới.
II. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.
1. Dự đoán.
2. Thí nghiệm kiểm tra.
3 .Kết luận:
- Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí thì:
+ Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.
+ Góc khúc xạ lớn hơn góc tới. 
Hoạt động 4: Củng cố bài học và vận dụng.
- Cá nhân HS suy nghĩ trả lời C7, C8.
- Cá nhân HS suy nghĩ trả lời câu hỏi của GV.
+ Cho HS trả lời cá nhân C7, C8. sau đó lớp nhận xét.
+ yêu cầu HS trả lời câu hỏi sau:
? Hiện tượng khúc xạ ánh sáng là gì ? Nêu kêt luận về hiện tượng khúc xạ ánh sáng khi ánh sáng truyền từ không khi vào nước và ngược lại.
* Đối với HS yếu kém, yêu cầu HS tự đọc phần nghi nhớ trong SGK để trả lời câu hỏi của GV.
III. Vận dụng.
* DẶN DÒ:
- Học thuộc ghi nhớ, xem phần có thể em chưa biết. Làm bài tập trong SBT.
- Chuẩn bị bài 41. “QUAN HỆ GIỮA GÓC TỚI VÀ GÓC KHÚC XẠ”.
* RÚT KINH NGHIỆM QUA TIẾT DẠY: