Giáo án môn Vật lý 9 - Tuần 21

Ngày soạn : 14 / 1 Tuần 21
Ngày giảng : 21 / 1
Tiết 41 : Máy biến thế.
I . Mục tiêu.
- Nêu được các bộ phận chính của máy biến thế gồm hai cuộn dây dẫn có số vòng dây khác nhau được cuốn quanh 1 lõi sắt chung .
- Nêu được công dụng chung của máy biến thế là làm tăng hay giảm hiệu điện thế theo công thức U1 /U2 = n1 /n2 .
- Giải thích được máy biến thế hoạt động được dưới dòng điện xoay chiều mà không hoạt động được với dòng điện một chiều không đổi .
- Vẽ được sơ đồ máy biến thế ở hai đầu dây tải điện .
- Biết vận dụng kiến thức về hiện tượng cảm ứng điện từ để giải thích các ứng dụng trong kỹ thuật .
- Rèn luyện phương pháp tư duy , suy diễn một cách logíc trong phong cách học vật lý và áp dụng kiến thức vật lý trong kỹ thuật và cuộc sống .
II . Chuẩn bị.
- Mỗi nhóm :1 máy biến thế nhỏ , cuộn sơ cấp có 750 vòng và cuộn thứ cấp có 1500 vòng 
- 1 nguồn điện xoay chiều 0-12V, 1 vôn kế xoay chiều o- 15V.
III . Hoạt động dạy học
 1 . ổn định tổ chức. Lớp 9 / 27 
 2 . Kiểm tra bài cũ
 Khi truyền tải điện năng đi xa thì có biện pháp nào làm giảm hao phí điện năng trên đường dây tải điện? Biện pháp tối ưu nhất ?
 3 . Bài mới
Trợ giúp của giáo viên
Hoạt động của học sinh
? Yờu cầu HS đọc tài liệu và quan sỏt mỏy biến thế nhỏ, nờu lờn cấu tạo của mỏy biến thế.
? Số vũng dõy của 2 cuộn giống hay khỏc nhau? Gọi 2 HS trả lời?
? Lừi sắt cú cấu tạo như thế nào? Dũng điện từ cuộn dõy này cú sang cuộn dõy kia được khụng? Vỡ sao?
GV: Lừi sắt gồm nhiều lớp sắt silic ộp cỏch điện với nhau mà khụng phải là một thỏi đặc.
GV chốt lại
? Nếu đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp U1 xoay chiều thỡ từ trường của cuộn sơ cấp cú đặc điểm gỡ?
? Lừi sắt cú nhiễm từ khụng? Nếu cú thỡ đặc điểm từ trường của lừi sắt đú như thế nào?
? Từ trường cú xuyờn qua cuộn thứ cấp khụng?→Hiện tượng gỡ xảy ra với cuộn thứ cấp.
? Rỳt ra kết luận về nguyờn tắc hoạt động của mỏy biến thế.
ĐVĐ: Giữa U1 ở cuộn sơ cấp, U2 ở cuộn thứ cấp và số vũng dõy n1 và n2 cú mối quan hệ nào?
? Yờu cầu HS quan sỏt TN và ghi kết quả? Qua kết quả TN rỳt ra kết luận gỡ? 
? Nếu n1 > n2 → U1 như thế nào đối với U2 → mỏy đú là mỏy tăng thế hay hạ thế?
? Vậy muốn tăng hay giảm hiệu điện thế ở cuộn thứ cấp người ta phải làm như thế nào?
GV thụng bỏo tỏc dụng của mỏy biến áp là do mỏy cú thể tự di chuyển con chạy ở cuộn thứ cấp sao cho U thứ cấp luụn được ổn định.
? Để cú U cao hàng ngàn vụn trờn đường dõy tải điện để giảm hao phớ điện năng thỡ phải làm như thế nào?
? Khi sử dụng dựng hiệu điện thế thấp thỡ phải làm như thế nào?
? Yờu cầu HS trả lời C4, trình bày trước lớp ?
GV chốt lại
Hoạt động 1 : Tìm hiểu cấu tạo của máy biến thế
1. Cấu tạo
- Có hai cuộn dây 
+ Cuộn sơ cấp có số vòng dây n1
+ Cuộn thứ cấp có số vòng dây n2 
- Số vòng dây ở hai cuộn khác nhau
- Một lõi sắt pha silic chung .
- Dây và lõi sắt đều bọc chất cách điện nên dòng diện của cuộn sơ cấp không truyền trực tiếp sang cuộn thứ cấp .
Hoạt động 2 : Tìm hiểu nguyên tắc hoạt động của máy biến thế
2. Nguyờn tắc hoạt động của mỏy biến thế.
C1: Khi cú hiệu điện thế xoay chiều đặt vào hai đầu cuộn sơ cấp → búng đốn sỏng → cú xuất hiện dũng điện ở cuọn thứ cấp.
C2: Đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp một hiệu điện thế xoay chiều thỡ trong cuộn dõy đú cú dũng điện xoay chiều chạy qua. Từ trường trong lừi sắt luõn phiờn tăng giảm. Kết quả là trong cuộn thứ cấp xuất hiện một dũng điện xoay chiều – Nếu cuộn thứ cấp được nối thành mạch kớn. Một dũng điện xoay chiều phải do một hiệu điện thế xoay chiều gõy ra. Bởi vậy ở hai đầu cuộn thứ cấp cú một hiệu điện thế xoay chiều
Hoạt động 3: Tìm hiểu tác dụng làm biến đổi hiệu điện thế của máy biến thế
-HS: Ghi kết quả vào bảng 1.
C3: ; 	; 
	 → .
- Hiệu điện thế ở hai đầu mỗi cuộn dõy tỉ lệ với số vũng của mỗi cuộn dõy.
> 1→ mỏy hạ thế.
<1→ mỏy tăng thế.
- Vậy muốn tăng hay giảm hiệu điện thế, ta chỉ việc thay đổi số vũng dõy của cuộn thứ cấp.
Hoạt động 4: Tìm hiểu cách lắp đặt máy biến thế ở hai đầu đường dây điện .
-Dựng mỏy biến thế lắp ở đầu đường dõy tải điện tăng hiệu điện thế.
-Trước khi đến nơi tiờu thụ thỡ dựng mỏy biến thế hạ hiệu điện thế.
Hoạt động 3 : Vận dụng
C4: U1 = 220V; U2 = 6V; U2/=3V; n1=4000vũng
n2 = ? ; n2/ = ?
→ 
Vỡ và khụng đổi, nếu thay đổi → thay đổi.
4 . Củng cố _ dặn dò.
Qua kết quả có nhận xét gì? Máy biến thế dùng để làm gì ?
Gv chốt lại kiến thức cơ bản
Về nhà học bài , làm bài tập trong SBT
IV . Bài học kinh nghiệm.
Ngày soạn : 18 / 1 Tuần 21
Ngày giảng : 23 / 1
Tiết 42 : Thực hành : 
Vận hành máy phát điện và máy biến thế
I . Mục tiêu.
 - Luyện tập vận hành máy phát điện xoay chiều 
 - Nhận biết loại máy (máy nam châm quay hay cuộn dây quay ).Các bộ phận chính của máy 
 - Cho máy hoạt động ,nhận biết hiệu quả tác dụng của dòng điện do máy phát ra không phụ thuộc vào chiều quay ( đèn sáng ,chiều quay của kim vôn kế xoay chiều )
 - Càng quay nhanh thì hiệu điện thế ở hai đầu cuộn dây của máy càng cao 
 - Luyện tập vận hành máy biến thế 
 - Nghiệm lại công thức của máy biến thế U1/U2=n1/n2
 - Tìm hiểu hiệu điện thế ở hai đầu của cuộn thứ cấp khi mạch hở 
 - Tìm hiểu tác dụng của lõi sắt 
- Rèn kĩ năng vận dụng máy điện và máy biến thế .Biết tìm tòi thực tế để bổ sung vào kiến thức học ở lí thuyết 
- Nghiêm túc ,sáng tạo ,khéo léo, hợp tác với bạn 
II . Chuẩn bị.
Đối với mỗi nhóm học sinh 
- 1 máy phát điện nhỏ ,xoay chiều 
- 1 bóng đèn 3V có đế 
- 1 máy biến thế nhỏ, các cuộn dây có ghi số vòng , lõi sắt có thể tháo lắp được 
- 1 nguồn điện xoay chiều 3Vvà 6V
- 6 sợi dây dẫn dài 30 cm 
- 1 vôn kế xoay chiều 0-15V
III . Hoạt động dạy học
 1 . ổn định tổ chức. Lớp 9 / 27 
 2 . Kiểm tra bài cũ
 Hãy nêu bộ phận chính và nguyên tắc hoạt động của máy phát điện xoay chiều? Hãy nêu cấu tạo và nguyên tắc hoạt động của máy biến thế 
 3 . Bài mới
Trợ giúp của giáo viên
Hoạt động của học sinh
? Hóy nờu bộ phận chớnh và nguyờn tắc hoạt động của mỏy phỏt điện xoay chiều? 
? Hóy nờu cấu tạo và nguyờn tắc hoạt động của mỏy biến thế ?
Vẽ sơ đồ TN ở hỡnh 38.1? 
Vẽ sơ đồ TN ở hỡnh 38.2 ?
GV Phõn phối mỏy phỏt điện, cỏc phụ kiện.
? Yờu cầu HS mắc mạch điện theo sơ đồ.
? Yờu cầu HS trả lời cõu C1, C2.
GV nhận xột hoạt động chung của cỏc nhúm rồi yờu càu HS tiến hành tiếp.
GV phỏt dụng cụ TN, giới thiệu qua cỏc phụ kiện.
Giới thiệu sơ đồ hoạt động của mỏy biến thế.
Theo dừi HS tiến hành TN.
Yờu cầu lập tỉ số: và rồi nhận xột.
? Làm lại TN như trờn nhưng rỳt một phần lừi sắt ở mỏy biến thế ra. So sỏnh hoạt động của mỏy biến thế so với lỳc trước.
-Yờu cầu HS bỏo cỏo kết quả-GV đối chiếu kết quả.
? Y/c hs hoàn thành mẫu báo cáo thực hành ?
GV nhận xét về thái độ thực hành, kết quả thực hành
Hoạt động 1 : Kiểm tra lí thuyết
- Hs trả lời
- Mỏy phỏt điện xoay chiều cú hai bộ phận chớnh là nam chõm và cuộn dõy.
- Một trong hai bộ phận đú đứng yờn gọi là Stato, bộ phận cũn lại cú thể quay được gọi là rụto.
- Khi rụto quay, trong cuộn dõy dẫn kớn xuất hiện dũng điện cảm ứng.
- Hai cuộn dõy cú số vũng dõy khỏc nhau, quấn quanh một lừi sắt ( hay thộp) -đặt cỏch điện với nhau.
- Khi đặt vào hai đầu cuộn sơ cấp của mỏy biến thế một hiệu điện thế xoay chiều thỡ ở hai đầu cuộn thứ cấp xuất hiện một hiệu điện thế xoay chiều.
V
~
V2 
~
V1 
Hoạt động 2 : Tiến hành vận hành máy phát điện xoay chiều.
- HS: Hoạt động nhúm.
- Vận hành cú đốn sỏng thỡ bỏo cỏo GV kiểm tra.
- Ghi cõu trả lời C1, C2 vào bản bỏo cỏo.
Hoạt động 3: Vận hành máy biến thế .
KQ đo
Lần TN
n1(vũng)
n2(vũng)
U1(vụn)
U2(vụn)
1
200
400
3V
2
200
400
6V
3
400
200
6V
-HS trong nhúm trao đổi C3, HS trả lời C3 vào bỏo cỏo.
-Mỏy biến thế hoạt động kộm hơn, cụng thức nghiệm của mỏy biến thế khụng cũn đỳng nữa
Hoạt động 4 : Tổng kết giờ thực hành
- Hs hoàn thành mẫu báo cáo thực hành nộp cho GV
4 . Củng cố _ dặn dò.
Qua bài TH em cú nhận xột gỡ ? Kết quả thu được so với lớ thuyết cú giống nhau khụng?
Gv chốt lại kiến thức cơ bản
Về nhà học bài , làm bài tập trong SBT
IV . Bài học kinh nghiệm.