Giáo án Ngữ văn 8 - Bài 1: Tôi đi học Thanh Tịnh (1911-1988)

Ch­¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 8
 Ngµy so¹n:
 Ngµy d¹y:
Bµi 1: T«I §I Häc
 Thanh TÞnh (1911-1988)
A: Môc tiªu cÇn §¹t : 
	- Hiểu và phát triển được những cảm giác êm dịu, trong s¸ng, man mác buồn của nhân vật “Tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời, qua áng văn hồi tưởng giàu chất thơ của Thanh Tịnh.
	- Thấy được ngòi bút giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh 
- Rèn kĩ năng đọc diẽn cảm văn bản hồi ức, biểu cảm, phát hiện và phân tích tâm trạng nhân vật “Tôi”, liªn tưởng đến những kĩ niệm tựu trường của bản th©n
B: ChuÈn bÞ: 
- ThÇy:
- Trß:
C: Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng:
- Ổn định tổ chức lớp
- Bài mới
 Giáo viên giới thiệu bài mới
	Trong cuộc đời mỗi con người, những kĩ niệm thời học trò thường được lưu giữ bền lâu trong trí nhớ. Đặc biệt là những kĩ niệm về buổi học đến trường đầu tiên : “Ngày đầu tiên đi học bên em”. “Tôi đi học” của Thanh Tịnh là một truyện ngắn xuất sắc đã thể hiện một cách xúc động tâm trạng hồi hộp, bỡ ngơ của nhân vật “Tôi”, chú bé đựoc mẹ đưa đến trường cào học lớp năm trong ngày t­u trường.
Hoạt động của GV & HS
Hoạt động 1 : 
- G/v đọc mẫu, 2 – 3 h/s nối nhau đọc toàn bài 
- Nhận xét cách đọc
? Hãy trình bày ngắn gọn về tác giả Thanh Tịnh ? 
H/s đọc chú thích, giải thích các từ 
? Văn bản “Tôi đi học” được viết theo thể loại nào ?
? Cảm nhận đầu tiên của em về văn bản là gì ?
? Kỷ niệm ngày đầu đến trường của “Tôi” được kể theo trình tự không gian và thời gian nào ? Tương ứng với đoạn nào cảu văn bản ?
Hoạt động 2 : 
Theo dõi phần đầu văn bản và cho biết : 
? Nỗi nhớ buổi t­u trường của tác giả đ­îc khỏi nguồn từ thời điểm nào ? Vì sao ? 
? Tâm trạng của “Tôi” khi nhớ lại kØ niệm cũ như thế nào ? 
Hãy phân tích giá trị biểu đạt c©u các từ ngữ ấy ? 
? Câu văn “Con đường này tôi tự nhiên thấy lạ”, cảm giác quen mà lạ của nhân vật tôi có ý nghĩa gì ? 
? Chi tiết “tôi không còn lội qua sông thả diều như như thường ngày sơn nữa” có ý nghĩa gì ?
? Việc học hành gắn liền với sách vở, bút thước bên mình học trò. Điều này được t¸c giả nhớ lại bằng đoạn văn nào ?
? Có thể hiểu gì về nhân vật “Tôi” qua chi tiết “ghì thật chặt 2 cuốn vở mới trên tay và muốn thử sức mình tự cầm bút thước”.
? Trong những cảm nhận mới mẽ trên con đường làng =>trường“Tôi” đã bộc lộ đức tính gì của mình ?
? Khi nhớ lại ý nghĩ chỉ có người thạo mới cầm nổi bút thước, tác giả viết “ý nghĩa ngọn núi”
Hãy phát hiện và phân tích ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu văn trên
G/v Tiểu kết mục 1 
 Chuyển mục 2 
- Quan sát phần văn bản tiếp theo cho biết
? Cảnh trước sân trường làng Mĩ Lí lưu lại trong tâm trí tác giả có gì nổi bật 
? Cảnh tượng được nhớ lại có ý nghĩa gì ?
? Nhân vật “Tôi” đã cảm nhận như thế nào về ngôi trường Mĩ Lí của mình trong lần đầu tiên đến trường?
? Em hiểu như thế nào về hình ảnh so sánh này ? 
? Khi tả những học trò nhỏ tuổi lần đầu đến trường, tác giả dung hình ảnh so sánh nào ? 
? Em hiểu gì qua hình ảnh so sánh này ? 
? Hình ảnh mái trường gắn liền với ông đốc. Em hãy cho biết hình ảnh ông đốc được nhớ lại qua chi tiết nào ?
? Qua đó cho thấy tác giả nhớ đến ông đốc bằng tình cảm nào ? 
- H/s đọc đoạn văn : Các cậu lưng lẻo trong cổ.
? Em nghĩ gì về tiếng khóc của cậu học trò 
? Vì sao trong khi xếp hµng đợi vào lớp, nhân vật “Tôi ” lại cảm thấy “trong thời thơ ấu tôi chưa lần nào thấy xa mẹ tôi như lần này” ? 
? Đến đây em hiểu thêm gì về nhân vật “Tôi” ? 
H/s đọc đoạn cuối 
? Những cảm giác của nhân vật tôi nhận được khi bước vào lớp học là gì ? 
? Những cảm giác ấy cho thấy tình cảm nào của nhân vật “Tôi” đối với lớp học của mình ?
? Đoạn cuối văn bản có 2 chi tiết
- “Một con chim luôn liệng đến trường cánh chim”
- Và “những tiếng phấn vần đọc” gîi cho em suy nghÜ g×
? Dòng chữ “Tôi đi học” kết thúc truyện có ý nghĩa gì ?
? suy nghÜ cña em vÒ c¸c nh©n vËt kh¸c.
Nội dung bài học
I. Tìm hiểu chung :
1, Đọc : 
2, Tác giả Thanh Tịnh vµ t¸c phÈm:
- Tên thật : Trần văn Ninh 
- Quê : Huế (n¬i cã V¨n l©u, nói Ngù, c¶nh th¬ méng ®· nu«I d­ìng t©m hån nhµ v¨n)
- NghÒ: D¹y häc, lµm b¸o, h­íng dÉn viªn du lÞch,s¸ng t¸c v¨n ch­¬ng
- Tác phẩm chính : Quê mẹ, Đi giữa một mùa sen , ngËm ng¶i t×m chång, hËu chiÕn tr­êng, søc må h«i, nh÷ng giät n­íc m¾t.
- Sáng tác của ông đậm chất trữ tình, toát lên vẽ đằm thắm, nhẹ nhàng mà lắng sâu, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
§¸nh gi¸: Nhµ v¨n Th¹ch Lam ®· tõng ngîi ca t¸c phÈm cña Thanh TÞnh ngîi ca c¸i t×nh cña mét vïng.
- “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ”(1941)
3, Giải thích từ khó : 
- Ông ®èc, lạm nhận, lớp 5 
4, Thể loại : 
- Truyện ngắn trữ tình cã tÝnh chÊt håi kÝ
- Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: tù sù xen miªu t¶,biÓu c¶m.
H/s tự bộc lộ 
5. Néi dung: VB kÓ, miªu t¶ t©m tr¹ng cña nh©n vËt t«I víi rung c¶m rÊt ch©n thùc trong s¸ng cña ngµy ®Çu tiªn tíi tr­êng
6, Bố cục : 
+ Cảm nhận của “Tôi” trên ®ường tới trường từ đầu ngọn núi
+ Cảm nhận của “Tôi” lúc ở sân trường 
tiếp theo nghĩ cả ngày nữa.
+ Cảm nhận của “Tôi” trong lớp học 
còn lại 
II. Đọc hiểu nội dung văn bản
1. Nh©n vËt T«i:
a. Cảm nhận của “Tôi” trên đường tới trường 
* Thời điểm gợi nhớ : 
Cuối thu- thời điểm khai trường
- Thiên nhiên : Lá rụng nhiều, mây bµng bạc.
- Cảnh sinh hoạt : Mấy em bé rụt rè cùng, mẹ đến trường
=> Đó là không gian : Trên con đường dài và hẹp 
=> Đó là thời điểm, nơi chốn quen thuộc gần gòi, gắn liền với tuổi thơ của tác giả ở quê hương. Đó là lần đầu tiên được cắp sách tới trường => Đó là sự liªn tưởng giữa hiện tại và quá khứ của bản thân
=> Điều đó chứng tỏ tác giả là người yêu quê hương tha thiết 
* Tâm trạng của “Tôi” : Náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã => Từ láy diễn tả 1 cách cụ thể tâm trạng khi nhớ lại cảm xúc thực của “Tôi” khi ấy => góp phần rút gắn thời gian giữa quá khứ và hiện tại 
* Các cảm nhận của “Tôi’ trên đường tới trường : 
- con ®­êng dµi vµ hÑp
- Sù kiÖn lín trong ®êi: lÇn ®Çu tiªn ®Õn tr­êng
=> cảnh vật đÒu thay đổi: con đường quen đi lại lắm lần, thấy lạ, => dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận thức của cậu bé ngày đầu đến trường
- Thay đổi hành vi : Lội qua sông thả diều, đi ra đồng n« đùa => đi học => cậu bÐ tự thấy mình lớn lên, nhận thức của cậu bé về sự nghiêm túc học hành
- thÊy m×nh trang träng, ®øng ®¾n.
- ThÊy håi hép, bì ngì thªm mÊy tèp b¹n giao tiÕp víi nhau m¹nh d¹n, nhÝ nh¶nh.
- Đoạn văn “Trong ngọn núi”
- Có chí học ngay từ đàu muốn tự mình đảm nhiệm việc học tập, muốn được chỉnh chạc như bạn bè, không thua kém họ 
=> Yêu học, yêu bạn bè, mái trường quê hương 
H/s thảo luận nhóm để trả lời
- Nghệ thuật so sánh
- Kĩ niệm đẹp, cao siêu
- Đề cao sự học của con người 
b. Cảm nhận của “Tôi” lúc ở sân trường
- Trường Mĩ Lí : Rất đông người, nguời nào cũng đẹp 
=> Phong cảnh không khí đặc biệt của ngày hội khai trường. Thể hiện tư tưởng hiếu học của nhân ta, bộc lộ tình cảm sâu nặng của tác giả đối với mái trường tuổi thơ.
- Trường Mĩ Lí : Cao ráo, sạch sẽ hơn các nhà trường trong làng => xinh xắn, oai nghiêm như đình làng khiến tôi lo sợ vẩn vơ
=> Hình ảnh so sánh : Lớp học => đình làng nơi thờ cúng tế lễ, thiêng liêng, cất giấu những điều bí ẩn
=> Diễn tả cảm xúc trang nghiêm của tác giả về mái trường, đề cao tri thức của con người trong trường học
- Hình ảnh so sánh : “Họ như con chim non đứng bên bờ tổ e sợ”
=> miêu tả sinh động hình ảnh, tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trường 
- Đề cao sức hấp dẫn của nhà trường
- Thể hiện khát vọng bay bổng của tác giả đối với trường học 
- H/s tự liệt kê
- Quí trọng tin tưởng biết ơn
H/s thảo luận nhóm
- Khóc, một phần vì lo sợ, một phần vì sung sướng
- Đó là những giọt nước mắt báo hiệu sự trưởng thành
- Cảm nhận xa mẹ vì tôi b¾t đầu cảm nhận được sự độc lập của mình khi đi học. Bước vào lớp học là thế giới riêng của mình, phải tự làm tất cả, không có mẹ bên cạnh như ở nhà.
=> Nhân vật tôi là người giàu xúc cảm với trường, lớp, người th©n, có dấu hiệu trưởng thành trong nhận thức và tình cảm ngay từ ngày đầu tiên đi học 
c, Cảm nhận của “Tôi” trong lớp học
- Ngì ngµng
 + Mïi h­¬ng l¹
 +H×nh treo trªn t­êng lạ và hay hay,
- Tù tin: lạm nhận chç ngồi là của riêng mình, nhìn người bạn mới quen mà thấy quyến luyến
=> Sự biến đổi tự nhiên của tâm lí vì lần đầu được học ở lớp, trường sạch sẽ, ý thức được gắn bó với bạn bè, mái trường.
=> tình cảm trong s¸ng tha thiết.
- H×nh ¶nh : Con chim non bay cao gợi nhớ, gợi tiếc, một chút buồn khi từ giã tuổi thơ. Thể hiện sự bắt đầu trong nhận thức và việc học hành của bản th©n.
- Chi tiết : “Những tiếng phấn vần đọc” => yêu thiên nhiên, yêu tuổi thơ, nhưng yêu cả sự học hành để trưởng thành
* Cách kết thúc tự nhiên, bất ngờ “Tôi đi học” vừa khép lại bài văn và mở ra một thế giới nới, một bầu trời mới, một giai đoạn mới trong cuộc đời đứa trẻ. 
2. Nh©n vËt kh¸c:
- Bµ mÑ, c¸c bËc phô huynh, «ng ®èc Nh÷ng con ng­êi ®ãng gãp cho truyÒn thèng hiÕu häc cña d©n téc ta.
- h×nh ¶nh ng­êi mÑ d¾t con ®Õn tr­êng lµ h×nh ¶nh ®Ñp vµ quen thuéc trong kÝ øc tuæi th¬ chóng taT×nh yªu thiªng liªng cña me víi con.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn tổng kết 
Câu 1 : Văn bản đã sử dụng các phương thức biểu đạt naò ? trong các phương thức đó, theo em phương thức nào trội lên để làm thành sức tình cảm nhẹ nhàng mà thấm thía của truyện ngắn.
	H/s thảo luận nhóm 
	Nổi trội là phương thức biểu cảm. Truyện ngan đạm chất trữ tình. Tôi đi học cho thấy : Đối với mỗi con người những kĩ niệm thời ấu thơ, đặc biệt là buổi tựu trường đầu tiên có sức mạnh ám ảnh và lưu giữ sâu sắc trong kí ức như thế nào 
	Câu 2 : Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và sức cuốn hút của tác phẩm 
	- Truyện được bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật tôi theo trình tự thời gian của một buổi tuu trường, không có cốt truyện 
	- Kết hợp hài hoà : Tự sự, miêu tả, biểu cảm
	=> Tạo nên chất trữ tình cảu tác phẩm 
* Sức cuốn hút của tác phẩm 
	- Tình huống truyện 
	- Tình cảm ấm áp, trìu mến của những người lớn đối với các em nhỏ lần đầu tiên đến trường 
	- Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường, các so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả 
	- Toàn bộ truyện ngắn toát lên chất trữ tình thiết tha 
Hoạt động 4 : Hướng dẫn luyện tập 
	? Những cảm giác trong sang nảy nở trong long tôi là những cảm giác nào? 
(Tình yêu, niềm trân trọng sách vở, bàn ghế, lớp học, thầy giáo gắn liền với mẹ và quên hương)
? Từ đó em cảm nhận những điều tốt đẹp nào từ nhân vật tôi và cũng chính là tác giả 
	(Giàu cảm xúc với tuổi thơ, mái trường, quê hương)
? Hãy tìm và phân tích các hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong trưyện ngắn 
H/s làm theo nhóm
- H/s tự tìm các hình ảnh so sánh
- Các so sánh xuất hiện ở các thời điểm khác nhau để diễn tả tâm trạng cảm xúc của nhân vật => Đây là các so sánh giàu hình ảnh, giàu gợi cảm được gắn với cảnh thiên nhiên tươi sang, trữ tình => nhờ đó mà chúng ta cảm nhận cụ thể, rõ ràng cảm giác ý nghĩ của nhân vật tôi => làm cho truyện ngắn them man mác chất trữ tình trong trẻo 
Hoạt động 5 : Hướng dẫn học ở nhà 
	Câu 1 : Chất thơ của truyện thể hiện ở những yếu tố nào ?
	Câu 2 : Em học tập được gì từ nghệ thuật kể truyện của tác giả ?
	Câu 3 : Tình cảm nào được khơi gợi, bồi đắp khi em đọc truyện ngắn 
	Làm bài tập 1, 2 sgk 
	Soạn bài “Trong lßng mẹ ”
§iÒu chØnh vµ rót kinh nghiÖm giê d¹y
------------------------------------**&**------------------------------------