Giáo án Ngữ văn 9 - Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Ngày soạn :5/10/2010
Ngày dạy: 11/10/2010
Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
A.Mục tiêu cần đạt :.
 1. Kiến thức : - Nắm được cốt truyện và những điều cơ bản về tác giả , tác phẩm Qua đoạn trích hiểu được khát vọng cứu người giúp đời cuả tác giả và phẩm chất của 2 nhân vật: Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga.
 2. Kĩ năng : Tóm tắt tác phẩm, tìm hiểu đặc trưng phương thức khắc hoạ tính cách nhân vật trong truyện..
 3. Thái độ , tình cảm : Nghiêm túc học tập, Yêu mến những con người tài hoa hào hiệp có lòng nhân.
B. Chuẩn bị : 
-Thầy : Giáo án , SGK, SGV
– Trò: Soạn bài .Tranh vẽ , vở ghi, vở soạn
C. Tổ chức các hoạt động dạy - học .
Hoạt đông của GV- HS
Yêu cầu cần đạt
1. ổn định .
2. Kiểm tra : 
3. Tổ chức dạy học bài mới
*Giới thiệu bài: Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng từng nói về Nguyễn Đình Chiểu :” Trên trời có những vì sao có ánh sáng khác thường, nhưng thoạt nhìn chưa thấy sáng, song càng nhìn càng sáng , Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ yêu nước vĩ đại của nhân dân Miền Nam thế kỉ XI là 1 trong những ngôi sao như thế”
( HS xem tranh gới thiệu về Nguyễn Đình Chiểu)
- Gv yêu cầu HS chú ý mục chú thich* SGK
? Hãy nêu những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Chiểu ?
- Hs trả lời 
GV: - Đỗ tú tài ở Gia Định 1843. Chưa kịp thi tiếp, mẹ mất , trên đường về quê chịu tang bị ốm nặng, mù 2 mắt , bị hối hôn.
 - Về quê mẹ ông làm ông lang chữa bệnh cho dân
-Cùng lãnh tụ nghĩa quân ( Trương Định, Phan Tòng ) bàn mưu đánh Pháp
- Ông sáng tác nhiều thơ văn khích lệ tinh thần yêu nước của nhân dân Nam Bộ
Ông luôn giữ trọn lòng trung thành với dân với nước cho dến khi ốm nặng và qua đời trong sự thương tiếc của nhân dân Miền Nam
 “ Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”
? Vì sao có thể nói Nguyễn Đình Chiểu là một tấm gương về nghị lực sống và cống hiến cho đời ?
- HS thảo luận theo gợi dẫn của GV
? Lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm của Nguyễn Đình Chiểu thể hiện như thế nào ?
- Hs thảo luận nhóm , trả lời
?Nhận xét về kết cấu truyện ?
- HS nhận xét
?Truyện có mục đích gì ?Mục đích đó thể hiện qua những khía cạnh nào ?
- HS thảo luận , trả lời
? Thời điểm ra đời tác phẩm?
->Đây là tác phẩm đầu tien của NĐC. Cốt truyện hoàn toàn do nhà thơ sáng tác .LVT được lưu truyền rộng rãi khắp lục tỉnh NB dưới hình thức sinh hoạt dân gian: nói thơ, kể chuyện, hát LVT.
- Tuyện được in lại nhiều lần, phiên âm chữ quốc ngữ, dịch ra tiếng Pháp và lan rộng tra toàn quốc
?Đặc điểm thể loại truyện Lục Vân Tiên ?
- GV gợi ý HS
?Khái quát về giá trị tác phẩm ?
- HS khái quát 
? HS dựa vào vb tóm tắt SGK kể ngắn gọn và mạch lạc ND cốt truyện
Kiểm tra sĩ số
Kiểm tra vở soạn của 1 số HS
I.Đọc –Tìm hiểu chung
1.Tác giả .
-Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888)
- Quê nội : Thừa Thiên Huế, quê ngoại : Gia Định
- Sự nhiệp thơ văn : Toàn bộ viết bằng chữ Nôm : + Truyện thơ : Lục Vân Tiên, Ngư tiều y thuật vấn đáp, Dương từ Hà Mởu, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, văn tế Trương Định và nhiều bài thơ khác 
a.Nghị lực sống và cống hiến cho đời .
-Nguyễn Đình Chiểu là tấm gương sáng ngời về nghị lực sống và cống hién cho đời
-Nguyễn Đình Chiểu bước vào đời hăm hở ,đầy khát vọng như chàng trai Lục Vân Tiên buổi lên đường ứng thí.
Chí làm trai bắn nhạn vén mây
Danh tôi đăng rạng tiếng thầy bay xa
Làm trai trong cõi người ta
Trước lo báo bổ sau là hiển vang
 .- Bất hạnh ập đến : 26 tuổi tàn tật , công danh nghẽn lối , tình duyên trắc trở , về quê nhà gặp buổi loạn li , chạy giặc. Nguyễn Đình Chiểu không gục ngã trước số phận. Ông vẫn ngẩng cao đầu mà sống và sống có ích cho đến hơi thở cuối cùng. Ông can đảm ghé vai gánh vác cả 3 trọng trách :: Làm 1 thầy giáo , 1 thầy thuốc ,1 nhà thơ. cương vị nào ông cũng làm việc hết mình và nêu 1 tấm gương sáng cho đời. .Danh tiếng cụ Đồ Chiểu vang khắp miền lục tỉnh .Một hình ảnh còn lưu truyền : Khi ông mất, cả cánh đồng Ba Tri rợp trắng khăn tang của các thế hệ học trò suốt 4 chục năm trời .
- Là 1 thầy thuốc , ông không tiếc sức mình cứu nhân độ thế.
- Là 1 nhà thơ NĐC để lại cho đời bao trang thơ bất hủ được lưu truyền khắp cùng quê. Truyện Lục Vân Tiên được xem như 1 chứng tích 1 thời của DT
b.Lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống giặc ngoại xâm.
- Nôĩ căm uất trước cảnh giang sơn 4 chia 5 xẻ , nỗi đau lòng trước cảnh khốn khổ , lầm than của nhân dân 
-Mặc dầu mù loà, bệnh tật, gia cảnh khó khăn ngay từ những ngày đầu đụng độ với giặc Nguyễn Đình Chiểu giữ vững lập trường kháng chiến , tìm đến các căn cứ chống giặc , làm quân sư cho các lãnh tụ nghĩa quân , viết văn thơ để khích lệ tinh thần chiến đấu của các nghĩa sĩ.Khi cả Nam Kì lục tỉnh đã mất vào tay giặc , ông sống ở Ba Tri (Bến Tre) : nêu cao khí tiết của con người : thua rồi lưng vẫn thẳng , đầu vẫn ngẩng cao, ngay kẻ thù cũng phải kính nể , nêu cao khí tiết ‘’ trọn đời một tấm lòng son‘’(Truyện LVT)
2.Tác phẩm .
-Kết cấu truyện theo kiểu truyền thống phương Đông , theo từng chương hồi ,xoay quanh diễn biến cuộc đời các nhân vật chính .
-Mục đích trực tiếp : Truyền dạy đạo lí làm người .
+Xem trọng tình nghĩa giữa con người – con người trong xã hội : Tình cha con , mẹ con . vợ chồng , bè bạn 
+Đề cao tinh thần nghĩa hiệp : sẵn sàng cứu khốn phò nguy.
+Thể hiện khát vọng của nhân dân : hướng tới lẽ công bằng và những điều tốt đẹp trong cuộc đời .
- Truyện viết khoảng đầu những năm 50 thế kỉ XX trong thời gian nhà thơ dạy học và làm thuốc chữa bệnh cho dân ở Gia Định
- Đặc điểm thể loại :Là truyện thơ Nôm mang tính chất là một truyện để kể nhiều hơn để đọc , để xem ->chú trọng đến hành động nhân vật -> tính cách nhân vật bộc lộ qua việc làm , lời nói , cử chỉ + Nhiệt tình phê phán ,ngợi ca của tác giả -> sức sống của hình tượng .
*Tác phẩm có sức sống mạnh mẽ và lâu bền trong lòng nhân dân , đặc biệt là nhân dân Nam Bộ .Tác phảm như là 1 trong những sản phẩm hiếm có của trí tuệ con người có cái ưu điểm lớn nhất là diễn tả được trung thực những tình cảm của cả một dân tộc (G ôbarê-Pháp)
1. Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga
2. Lục Vân Tiên gặp nạn và được cứu
3. Kiều Nguyệt Nga gặp nạn và được cứu
4. Đoàn tụ : Lục Vân Tiên cưới Kiều Nguyệt Nga sum vầy hạnh phúc
- Gv đọc ngược 1 đoạn kể chuyện LVT trên đường đi thi gặp dân chạy cướp
- Gọi HS đọc nối nhau đoạn trích 
- GV nhận xét 
? Theo em đoạn trích có thể chia bố cục như thế nào?
a.Đọc : 
Chú ý chuyển giọng phù hợp ở những câu thơ kể chuyện, tả trận đánh, cử chỉ và lời nói 2 nhân vật chính
b. Giải thích từ khó :
Theo chú thích SGK
c. .Bố cục
2 phần : - LVT đánh tan bọn cướp ( 14 câu đầu )
- Cuộc trò chuyện giữa Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga sau trận đánh ( đoạn còn lại)
4.Củng cố - LVT đúng là tác phẩm có nhiều yếu tố tự truyện trùng hợp giữa cuộc đời nhà thơ và nhân vật LVT. Đúng là NĐC đã dùng 1 số sự việc của đời mình để xây dựng nhân vật và câu chuyện. Nhưng kết thúc câu chuyện lại khác nhau : Lục Vân Tiên mắt sáng thi đỗ, gặp lại và cùng sống với Kiều Nguyệt Nga hạnh phúc.Còn NĐC thì vĩnh viễn mù loà, suốt đời sống nghèo, qua đời trong đau ốm và bệnh tật, trong sự tiếc thương vô hạn của học trò và đồng bào. Sự khác nhau đó thể hiện Lục Vân Tiên là nhân vật lí tưởng và khát vọng của nhà thơ về người anh hùng trung hiếu, tiết nghĩa, người anh hùng vì dân, trừ bạo phò đời giúp nước.
- Học sinh tóm tắt tác phẩm ( SGK)
5Hướng dẫnvề nhà: 
- Nắm nội dung bài .
- Soạn bài tiếp theo.
*****************************************************
Tuần 8-Tiết 39
Ngày soạn:5/10/2010
Ngày dạy: 14/10/2010
Lục vân tiên cứu kiều nguyệt nga
A.Mục tiêu 
 1. Kiến thức : - Qua đoạn trích , hiểu được khát vọng cứu người , giúp đời của tác giả và phẩm chất của 2 nhân vật : Lục Vân Tiên –Kiều Nguyệt Nga .
 - Tìm hiểu đặc trưng phương thức khắc hoạ tính cách nhân vật của truyện .
 2. Kĩ năng . – Tìm hiểu thơ, và phương thức khắc hoạ tính cách nhân vật.
 3. Thái độ , tình cảm : Nghiêm túc học tập, có thái độ yêu mến ,trân trọng những người anh hùng vì dân , giúp nước
B. Chuẩn bị :
- Thầy: Soạn giáo án, SGK, SGV 
 – Trò: Soạn bài .Tranh vẽ về Nguyễn Đình Chiểu , vở ghi, vở soạn .
C. Tổ chức các hoạt động dạy - học .
.
Hoạt đông của GV- HS
Yêu cầu cần đạt
1. ổn định .
2. Kiểm tra : Những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Đình Chiểu ?
 3. Tổ chức dạy học bài mới 
GV: Ngay trước đoạn trích này là cảnh Vân Tiên thấy nhân dân rất khốn khổ , bèn hỏi thăm và biết được bọn cướp Phong Lai hung hãn đang hoành hành .
-
 HS đọc đoạn 1
? Hình ảnh Lục Vân Tiên  đánh cướp được tập trung miêu tả ở những chi tiết nào ?
- HS tìm và trả lời
? Qua hành động đánh cướp , Lục Vân Tiên đã bộc lộ những phẩm chất gì ?
- HS trả lời
? Trận đánh được Nguyễn Đình Chiểu miêu tả như thế nào ?
_ HS tả lại
> Cách kể này chứng tỏ tài sức hơn người của chàng tuổi trẻ lập chiến công . Hình ảnh Lục Vân Tiên không chỉ gợi tả hình ảnh Triệu Tử Long anh hùng thồi Tam Quốc mà còn gợi ta liên tưởng đến những anh hùng hiệp sĩ an dân trừ bạo song toàn, sức khoẻ vô địch trong các truyện cổ tích : Thạch Sanh, Võ Tòng, Lỗ Chí Thâm trong : Thuỷ Hử
- HS đọc đoạn sau trận đánh, chú ý những lời nói của LVT với KNN
? Qua lời nói của Lục Vân Tiên với Kiều Nguyệt Nga em nhận thấy càng có những phẩm chất tốt đẹp nào ?
- HS đọc và nhận xét
? Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh cướp thể hiện Lục Vân Tiên là con người như thế nào ?
Học sinh thảo luận .
Đại diện nhóm trả lời
> Tất cả đều xuất phát từ câu nói của Mạnh Tử” Kiến nghĩa bất vi vô dũng dã” ( Thấy việc nghĩa không làm không phải là người anh hùng)
> Đó cũng là quan niệm của Nguyễn Du: 
“ Anh hùng tiếng đã gọi rằng
Giữa đường thấy sự bất bằng mà tha”
> Đó cũng là nghĩa vụ, quan điểm, lí tưởng sống của các anh hùng hiệp sĩ hảo hán thời phong kiến trung đại
? Qua hình ảnh Lục Vân Tiên tác giả Nguyễn Đình Chiểu muốn gửi gắm điều gì?
? Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga biểu hiện qua những lời lẽ mà nàng giãi bày với Lục Vân Tiên như thế nào ?
- HS phát biểu
> Nàng vừa trả lời đầy đủ câu hỏi của Lục Vân Tiên vừa thể hiện chân thành niềm cảm kích xúc động của bản thân trước cái ơn cứu mạng cứu cả cuộc đời trong trắng của nàng ( Còn quý hơn cả tính mạng)
? Hành động của nàng chứng tỏ điều gì ?
- HS phát biểu suy nghĩ
? Hãy nhận xét về ngôn ngữ tác phẩm ?
- HS nhận xét 
? Khái quát giá trị đoạn trích ?
- HS khái q1uát dựa vào nội dung ghi nhớ 
- Kiểm tra sĩ số 
- HS trả lời theo chú thích về tác giả NĐC ( SGK)
II. Phân tích .
1.Hình ảnh Lục Vân Tiên .
- Được khắc hoạ qua một mô típ quen thuộc ở truyện Nôm truyền thống .Một chàng trai tài giỏi cứu một cô gái , từ ân nghĩa -> tình yêu (Thạch Sanh)->mong ước của nhân dân : Anh hùng cứu đời .
-Lục Vân Tiên là một nhân vật lí tưởng của tác phẩm , vừa rời trường học bước vào đời đã có dịp làm ngay việc nghĩa chứng minh tài sức của mình, hăm hở lập công danh.
*Hành động đánh cướp .
-Bộc lộ tính cách anh hùng , tài năng , tấm lòng vị nghĩa của Vân Tiên .Một mình , tay không, chàng dũng cảm không nghĩ đén tính mạng của mình , 1 mình chủ động bẻ cây gậy xông vào làng vì dân diệt trừ bọn hung đồ trong khi bọn cướp đông người ,đầy đủ vũ khí !Vân Tiên được so sánh với Triệu Tử Long –anh hùng trong ‘’Tam quốc ‘’
- Trận đánh được miêu tả rất nhanh mặc dù lực lượng rất chênh lệch: bon lâu la tan vỡ cuống cuồng bỏ chạy. Tướng cướp Phong Lai chống không nổi bị 1 gậy bỏ mạng
- Qua những câu hỏi, lời nói của Lục Vân Tiên sau khi chiến thắng bọn cướp Phong Lai ta nhận thấy người anh hùng rất hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài , từ tâm , nhân hậu
- Chàng tìm cách an ủi họ . Mặc dù quan niệm pk Nho giáo: “ Nam nữ thụ thụ bất thân” được diễn tả bằng đoạn thơ mộc mạc:
“ Khoan khoan ngồi đó chớ ra
Nàng là phận gái ta là phận trai”
Vẫn không ngăn cản chàng hỏi han ân cần, quan tâm chân thành vô tư đến người bị nạn. Chàng không nhận cái lạy trả ơn , từ chối lời mời về thăm nhà , chối cả trâm vàng nàng tặng làm kỉ vật
-Hành động của chàng chứng tỏ cái đức của con người ‘’vị nghĩa vong thân ‘’cái tài của bậc anh hùng và sức mạnh bênh vực kẻ yếu, chiến thắng những thế lực bạo tàn .
* Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh cướp của Lục Vân Tiên thể hiện:
-Tư cách con người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài , từ tâm , nhân hậu.
-ở đây có phần câu lệ của lễ giáo nhưng chủ yếu là do đức tính khiêm nhường của Vân Tiên .
- Chàng không muốn nhận lạy tạ ơn mà chỉ cùng nhau xướng hoạ một bài thơ , rồi thanh thản ra đi ->cách cư xử mang tinh thần nghĩa hiệp của các bậc anh hùng hảo hán 
- Qua hình ảnh Lục Vân Tiên nhà thơ mù Nguyễn Đình Chiểu muốn gửi gắm nềm tin và khát vọng của mình về người anh hùng vì dân dẹp loạn
2. Hình ảnh Kiều Nguyệt Nga .
- Biểu hiện qua những lời lẽ mà nàng giãi bày với Lục Vân Tiên :
+Đó là lời lẽ của một cô gái khuê các , thuỳ mị , nết na , có học thức .Xưng hô khiêm nhường : quân tử- tiện thiếp, chút tôi> cách nói văn vẻ dịu dàng mực thước, rõ ràng.
- Nguyệt Nga là người chịu ơn, không chỉ là ơn cứu mạng mà còn cứu cả cuộc đời trong trắng của nàng . Nàng băn khoăn áy náy muốn tìm cách để đền ơn, nói lên lòng biết ơn của mình bao nhiêu cũng chưa đủ” lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi” ( Nàng xin lạy Vân Tiên mời chàng về quê để trả ơn, rồi còn tặng trâm vàng, cùng làm thơ xướng hoạ và nguyện gắn bó suốt đời với LVT, giữ trọn ân tình với chàng 
-> Xem trọng ơn nghĩa .Là cô gái đáng yêu đáng trọng một người yêu người- vợ tương lai lý tưởng, rất xứng đáng với người anh hùng trọng nghĩa khinh tài Lục Vân Tiên
3.Ngôn ngữ tác phẩm .
-Mộc mạc , bình dị , gần với lời nói thông thường , mang màu sắc địa phương Nam Bộ . Có phần thiếu trau chuốt uyển chuyển nhưng lại phù hợp với ngôn ngữ người kể chuyện , dễ đi vào quần chúng .
-Ngôn ngữ thơ đa dạng , phù hợp với diễn biến tình tiết .
III.Tổng kết .
* Ghi nhớ ( SGK)
*. Luyện tập 
-Đọc diễn cảm đoạn thơ.
 4.Củng cố 
Đọc diễn cảm đoạn thơ? Nêu nội dung chính của đoạn?
5. Hướng dẫn 
 - Nắm nội dung bài .
- Nhắc lại nội dung ghi nhớ 
 - Chuẩn bị bài tiếp theo.