Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 52: Văn bản Đoàn thuyền đánh cá _Huy Cận - GV: Nguyễn Danh Điệp

Ngµy so¹n: 03/09/2010
TiÕt: 52.
Ngµy d¹y:
Líp 9A: 30/10/2011
Líp 9B: 30/10/2011
VĂN HỌC
	 TUẦN 11
VĂN BẢN
ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ
Huy CËn
1. Mục tiêu bài học.
a. Kiến thức:
	Giúp học sinh hiểu được sự thống nhất của cảm hứng về thiên nhiên, vũ trụ và ccảm hứng về lao động của tác giả đã tạo nên những hình ảnh đẹp, tráng lệ, giàu màu sắc lãng mạn trong bài thơ.
b. Kỹ năng:
- Rèn luyện cho học sinh kĩ năng cảm thụ và phân tích các yếu tố nghệ thuật vừa cổ điển vừa hiện đại trong bài thơ về hình ảnh ngôn ngữ, âm điệu...
c. Thái độ:
- Giáo dục học sinh bồi dưỡng tình yêu, lòng yêu thương nhân ái, ý thức phê phán những biểu hiện, quan niệm sai lệch.
2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh.
a. Chuẩn bị của giáo viên:
+ Soạn giảng.
+ Sgk - Sgv - STK.
b. Chuẩn bị của học sinh:
+ Đọc và nghiên cứu bài tìm hiểu câu hỏi Sgk.
+ Sưu tầm, tìm hiểu về các tác phẩm văn học thời kì này.
3. Tiến trình bài dạy.
a. Kiểm tra bài cũ (2') 
	? Đọc thuộc lòng bài thơ: Đoàn thuyền đánh cá?
Đáp án:
	HS Đọc thơ.
	GV Nhận xét, đánh giá cho điểm.
b. Dạy nội dung bài mới.
* Giới thiệu bài (1')
	Thủ pháp nghệ thuật phóng đại, liên tưởng mạnh bạo bất ngờ sáng tạo hình ảnh người lao động trước thiên nhiên vũ trụ. Vậy hình ảnh con người lao động trong sự hài hoà với thiên nhiên vũ trụ và vẻ đẹp của hình ảnh thiên nhiên và lao động cũng như cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về ra sao? Nội dung tiết hôm nay chúng ta cùng nhau đi tìm hiểu tiếp tiết 52: Đoàn thuyền đánh cá.
* Nội dung.
Hoạt động của giáo viên 
Hoạt động của học sinh
Nội dung
Tg
- Khái quát nội dung tiết 1.
? Hình ảnh con thuyền xuất hiện thể hiện cảm hứng gì về người dân chài?
? Em hiểu như thế nào về khúc ca lao động của người đánh cá?
G Bút pháp lãng mạn làm giàu thêm cái nhìn cuộc sống, niềm say sưa hào hứng và những ước mơ bay bổng của con người muốn hoà nhập với thiên nhiên, chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình. Đến lúc sao mờ tức là đêm tàn thì cũng là lúc kéo lưới kịp trời sáng. Bình minh lên đoàn thuyền trở về. Vẫn phơi phới chạy đua cùng mặt trời. Sự nhịp nhàng giữa nhịp điệu vận hành của thiên nhiên vũ trụ và trình tự của công việc lao động của đoàn thuyền đánh cá khi mặt trời xuống biển, vũ trụ vào đêm cũng là lúc khởi đầu một chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá và đây là công việc diễn ra thường xuyên đều đặn như đã quen thuộc. Con thuyền ra khơi có gió láI, trăng làm buồm, gõ thuyền đuổi cá vào lưới cũng theo nhịp trăng sao.
? Em hãy tìm những câu thơ miêu tả cảnh biển ban đêm đẹp lộng lẫy?
? Phân tích tác dụng của những hình ảnh này trong việc miêu tả cảnh lao động của dân chài?
? Tìm những hình ảnh miêu tả cảnh thuyền đánh cá trên biển?
? Nêu nhận xét của em về cách miêu tả của nhà thơ phân tích hình ảnh đặc sắc?
G Hay nói cách khác con thuyền nhỏ bé đã trở thành con thuyền khổng lồ hoà nhập với thiên nhiên.
? Cảnh đánh cá trên biển tiếp tục được miêu tả ra sao?
? Có ý kiến cho rằng "thực tế là công việc vất vả nặng nề hoàn cảnh làm việc đầy thử thách nhưng dưới ngòi bút của Huy Cận tất cả đã hiện lên với vẻ đẹp lãng mạng". Em hãy chứng minh?
G Những hình ảnh được sáng tạo như trên đã làm giàu thêm cách nhìn cuốc sống giữa thiên nhiên và con người.
? Tác giả đã miêu tả như thế nào vẻ đẹp của loài cá?
? Tại sao tác giả lại chú ý và miêu tả hình ảnh các loài cá. Dụng ý của tác giả?
? Bài thơ có nhiều từ "hát" cả bài như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời của ai?
? Em có nhận xét gì về âm hưởng giọng điệu của bài thơ?
? Các yếu tố thể thơ vần nhịp đã góp phần tạo nên âm hưởng của bài thơ như thế nào?
- Gọi HS đọc khổ thơ cuối.
? Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về. Em hình dung được những gì về hình ảnh ấy?
? Nhận xét cảnh đoàn thuyền và cách lặp câu thơ ở cuối?
- Khái quát, chuyển ý:
? Em có nhận xét gì về âm hưởng giọng điệu của bài thơ? Cách gieo vần? Nhịp?
? Em hãy cho biết nội dung bài thơ?
- Gọi học sinh đọc ghi nhớ.
? Qua bức tranh về thiên nhiên và con người lao động em có nhân xét gì về cái nhìn và cảm xúc của tác giả trước thiên nhiên và con người lao động?
- Nhận xét, đánh giá.
- Cảm hứng lao động và cảm hứng thiên nhiên vũ trụ hoà hợp.
- Con thuyền vốn nhỏ bé trước biển cả bao la đã trở nên con thuyền kì vĩ khổng lồ, hoà nhập với kích thước rộng lớn của thiên nhiên vũ trụ:
... Thuyền ta lái gió... trăng
Lướt giữa mây cao... bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận... giăng.
- Nghe giảng. 
- Thiên nhiên trên biển đẹp rực rỡ và lộng lẫy: 
Cá thu biển... như đoàn thoi
Đêm ngày dệt... luồng sáng
Cá song lấp... đuốc đen hồng
Cái đuôi em... vàng choé
Vẩy bạc đuôi... rạng đông
Mắt cá... muôn dặm khơi.
- Trong hình ảnh liên tưởng này vũ trụ như một ngôi nhà lớn với màn đêm buông xuống là tấm cửa khổng lồ với những lượn sóng là then cửa: Mặt trời cuối ngày được ví như hòn lửa.
+ Khiến cho cảnh hoàng hôn trở lên rực rỡ và huy hoàng chứ không gợi ảm đạm.
+ Vừa rộng lớn lộng lẫy lại vừa gần gũi với con người.
- Đọc thơ:
Thuyền ta lái gió trăng
Lướt giữa mây cao bằng
Ra dặm xa dò bụng biển
Dàn đan... lưới vây giăng.
- Cũng là vụ trụ bao là vô cùng vô tận nhưng khi đối mặt với vũ trụ ấy con người không còn cảm giác bé nhỏ cô đơn mà ngược lại họ đã tự nâng mình lên ngang tầm với thiên nhiên vũ trụ trong tư thế của người chiến thắng.
- Đọc thơ:
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp... cao
Sao mờ kéo... kịp trời sáng
Ta kéo... tay chùm cá nặng
- Đó là âm thanh tiếng hát gọi cá hoà trong nhịp gõ thuyền. Tác giả không khắc hoạ những hình ảnh, những động tác lao động mà người đọc vẫn hình dung được toàn bộ không khí lao động với niềm say mê hào hứng. Công việc lao động của người đánh cá nặng nhọc đã thành bài ca lao động đầy niềm vui nhịp nhàng cùng thiên nhiên.
- Đọc thơ:
Cá thu biển như đàn thoi
Đêm ngày...muôn luồng sáng
Cá song lấp lánh... đen hồng
Cái đuôi em quẫy... choé
Vẩy... vàng loé rạng đông
Mắt cá... muôn dặm phơi
- Những hình ảnh được sáng tạo bằng liên tưởng tưởng tượng, bay bổng từ sự quan sát hiện thực. Trí tưởng tượng nối dài chắp cánh cho hiện thực trở lên kì ảo, làm giàu thêm cái đẹp vốn có trong tự nhiên.
- Là một khúc ca, một tràng khúc về lao động về thiên nhiên đất nước giàu đẹp tác giả làm thay lời của những con người lao động trong cuộc xây dựng đất nước.
- Bài thơ tạo được âm hưởng vừa khoẻ khoắn sôi nổi lại vừa phơi phới bay bổng.
- Bài thơ tạo được âm hưởng vừa khoẻ khoắn sôi nổi lại vừa phơi phới bay bổng.
- Đọc thơ:
Câu hát căng... với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy... mặt trời.
Mặt trời đội... nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng... phơi
- Kết thúc màn đêm kết thúc một chuyến ra khơi đánh cá của đoàn thuyền.
- Bài thơ tạo được âm hưởng vừa khoẻ khoắn vừa sôi nổi, lạc quan. Bài thơ xây dựng bằng hình ảnh liên tưởng, tưởng tượng phong phú.
- Cách gieo vần có nhiều biến hoá linh hoạt.
- Bài thơ khắc hoạ nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người lao động. Bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống.
- Đọc ghi nhớ (Sgk-142).
- Trình bày.
I. Đọc và tìm hiểu chung.
II. Phân tích.
1. Cảnh lên đường và tâm trạng náo nức của con người.
2. Hình ảnh con người lao động trong sự hài hoà với thiên nhiên vũ trụ
- Hình ảnh người lao động, công việc của họ (đoàn thuyền đánh cá) được đặt trong không gian rộng lớn của biển trời trăng sao. Tăng thêm kích thước tầm vóc, vị thế của con người.
- Công việc nặng nhọc của người đánh cá thành bài ca đầy niềm vui, nhịp nhàng của thiên nhiên.
- Con người lao động thể hiện niềm tin, niềm vui trước cuộc sống mới.
3. Vẻ đẹp của hình ảnh thiên nhiên và lao động.
a) Cảnh biển đêm.
- Những hình ảnh này có vẻ đẹp của tranh sơn mài lung linh huyền ảo được sáng tạo bằng liên tưởng, tưởng tượng bay bổng từ sự quan sát hiện thực. Trí tưởng tượng đã nối dài chắp cánh cho hiện thực trở nên kì ảo, làm giàu thêm cái đẹp vốn có trong thiên nhiên..
b) Cảnh thuyền đánh cá trên biển.
- Con người đã tự nâng mình lên ngang tầm với thiên nhiên vũ trụ trong tư thế của người chiến thắng.
- Không khí lao động với niềm say mê hào hứng. Công việc lao động của người đánh cá nặng nhọc đã thành bài ca lao động đầy niềm vui nhịp nhàng cùng thiên nhiên.
- Niềm vui phới phới khoẻ khoắn, hoà hợp với thiên nhiên chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình.
c) Hình ảnh đẹp lộng lẫy và rực rỡ của cá trên biển.
- Có vẻ đẹp của tranh Sơn mài lung linh huyền ảo.
- Là khúc ca về lao động về thiên nhiên đất nước giàu đẹp của những con người lao động trong cuộc xây dựng đất nước.
- Là khúc hát say mê hào hứng phơi phới.
4. Đoàn thuyền đánh cá trở về.
- Con người làm chủ thiên nhiên, làm chủ biển khơi.
III. Tổng kết.
1. Nghệ thuật
2. Nội dung:
* Ghi nhớ (Sgk-142).
IV. Luyện tập.
- Viết đoạn văn phân tích khổ thơ 1.
30'
8'
15'
7'
4'
5'
c. Củng cố và luyện tập (2')
	GV Củng cố nội dung bài học. 
d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1')
- Học bài và làm bài tập sách bài tập.
- Tìm hiểu kĩ bài thơ: Đoàn thuyền đánh cá.
- Chuẩn bị tiết 53: Tổng kết từ vựng (tiếp theo).