Giáo án Ngữ văn khối 9 - Tiết 4: Tập làm văn Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Ngày soạn: 16/8/2011 Ngày giảng: 19/08/2011
Tiết 4. Tập làm văn 
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT
 TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
A.Mức độ cần đạt:
 Học sinh:
 - Hiểu được vai trị của một số biện pháp NT trong văn bản thuyết minh
 - Tạo lập được văn bản cĩ sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
B. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ:
 1. Kiến thức: Học sinh nắm được nội dung phương châm về lượng và chất.
 2. Kĩ năng: 
- Nhận biết được thể loại văn bản thuyết minh và các phương pháp thường dùng.
- Biết được tầm quan trọng của các BPNT trong văn bản thuyết minh.
 3. Thái độ: Có ý thức sử dụng một số biện pháp nghệ thuật khi làm văn thuyết minh.
C. Phương pháp: Vấn đáp, học nhóm
D. Tiến trình lên lớp:
 1. Ổn định: 9a: / (vắng),9b: / (vắng) 
 2. Kiểm tra bài cũ: (Kết hợp bài mới)
 3. Nêu vấn đề: Để thuyết minh được hấp dẫn sinh động, khi thuyết minh ta cần sử dụng các biện pháp nghệ thuật, vây ta cùng tìm hiểu cách vận dụng các biện pháp NT qua tiết học này
 4. Hoạt động dạy và học.
Hoạt động của giáo viên và học sinh
* Hoạt động 1. Hướng dẫn tìm hiểu một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
- Em hiểu thế nào là thuyết minh?(Đặc điểm, nội dung, hình thức, cách thức viết bài văn thuyết minh?)
- Các phương pháp thuyết minh thường dùng?
+ Thay nhau đọc văn bản “ Hạ Long – đá và nước”.
- Đối tượng thuyết minh ở đây là gì? Đặc điểm của đối tượng? 
- Để làm rõ đặc điểm, người viết đã vận dụng phương pháp nào là chủ yếu?
+ Phát hiện các phương pháp chủ yếu.
Miêu tả: Chính nước – đã làm cho đá sống dậy...có tâm hồn
+ Giải thích: Liệt kê cách di chuyển của con rhuyền.
+ Phân tích: Về sự sáng tạo của tạo hoá.
+ Lập luận: Về cái vô tri trở thành cái sống động.
+ So sánh: Đá với tiên ông, người đi thuyền du lịch như khách bộ hành tuỳ hứng.
- Khẳng định: Bằng cách thuyết minh, văn bản đã thể hiện sự mô tả khách quan, chính xác về đá và nước ở Hạ Long. Bài thuyết minh sở dĩ hấp dẫn bởi tác giả còn sử dụng một số biện pháp nghệ thuật của miêu tả, tự sự.
- Văn bản sử dụng nghệ thuật kể chuyện ở những chi tiết nào? ( Kể kết hợp tả hình thức du thuyền trên vịnh)
- Tìm những chi tiết sử dụng nghệ thuật miêu tả?
+ Tìm những chi tiết tả về tốc độ ánh sáng lúc ban ngà về đêm và khi hửng sáng -> Tả kết hợp kể giúp ta như đang chiêm ngưỡng cảnh biển Hạ Long.
- Hãy phân tích nghệ thuật nhân hoá trong văn bản?
( Gợi ý: Coi đá như thập loại chúng sinh, đá chen chúc khắp vịnh...già trẻ đi lại hay trang nghiêm hơn)
- Nghệ thuật nhân hoá ở đây có tác dụng gì?
- Vậy sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản này có tác dụng gì?
+ Kết luận: BPNT biến Đá vá Nước từ những vật vô tri thành vật sống động, có hồn, bài viết là một lời giới thiệu mời gọi du khách đến với một danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam và Thế giới.
* Lưu ý: Các biện pháp nghệ thuật chỉ đóng vai trò phụ trợ làm cho bài văn thêm hấp dẫn, dễ nhớ nhưng không thay thế được thuếy minh là cung cấp tri thức khách quan, chính xác về đối tượng.
+ Rút ra phần ghi nhớ (2 em)
* Hoạt động 2. Hướng dẫn luyện tập.
- Yêu cầu học sinh đọc thầm văn bản và hướng dẫn thảo luận theo nhóm.(7ph)
+ Nhó1: Câu (a)
+ Nhóm 2: Câu (c)
+ Nhóm 3, 4: Câu (b)
- Văn bản có tính chất thuyết minh không?
-Tính chất ấy thể hiện những điểm nào? Những phương 
pháp thuyết minh nào đã được sử dụng? Tác dụng?
 - Bài thuyết minh trên có nét gì đặc biệt? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào?
- Các biện pháp nghệ thuật ấy có tác dụng gì?
+ Tiến hành thảo luận.
- Theo dõi, hướng dẫn thêm cho nhóm yếu.
- Gọi đại diện 4 nhóm trình bày. 
+ Lớp nhận xét, bổ sung.
- Sửa chữa, cho điểm tuyên dương.
- Nhận xét chung 4 nhóm.
+ Đọc và xác định yêu cầu bài tập 2.
- Nêu đối tượng thuyết minh?
- Tác giả phê phán sự mê tín như thế nào?
- Tại sao thuyết minh lại phải qua câu chuyện có đối thoại?
- Cách thuyết minh như vậy, giúp em hiểu thêm về tiếng kêu của con chim cú như thế nào?
+ Thảo luận theo nhóm 2 – trình bày.
- Củng cố kiến thức khái quát:
- Trong văn thuyết minh thường sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Những biện pháp nghệ thuật đó được sử dụng có tác dụng gì?
- Điều cần tránh khi thuyết minh kết hợp với sử dụng một số biện pháp nghệ thuật là gì?
 a. Sử dụng đúng lúc, đúng chỗ.
 b. Kết hợp với các phương pháp thuyết minh.
 c. Làm lu mớ đối tượng được thuyết minh.
 d. Làm đối tượng thuyết minh được nổi bật, gây ấn tượng.
+ Chọn đáp án đúng, khắc sâu kiến thức. 
- Nêu những biện pháp nghệ thuật có thể sử dụng khi viết văn thuyết minh?
* Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học: 
 - Giao bài tập chuẩn bị cho tiết luyện tập (trang 5).
 + Tổ 1 + 2 lập giàn ý chi tiết và viết phần mở bài cho bài “ Thuyết minh cái quạt”
 + Tổ 3 + 4 lập giàn ý chi tiết và viết phần mở bài cho bài “ Thuyết minh cái bút”
 + Đọc bài đọc thêm “Họ nhà Kim”
Nội dung bài dạy
I. Tìm hiểu chung:
 1. Phân tích ví dụ:
 - Đối tượng thuyết minh: Đá và Nước ở Hạ Long.
 - Đặc điểm: Kì lạ.
 - Phương pháp:
 - Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng:
 + Kể chuyện
 + Miêu tả: 
 + Nhân hoá: 
=> Góp phần làm rõ những đặc điểm của đối tượng trở nên sinh động, gây hứng thú cho người đọc.
 2. Ghi nhớ. (Sgk)
II. Luyện tập.
Bài tập 1.
Văn bản: Ngọc Hoàng sử tội Ruồi Xanh.
a. Tính thuyết minh:
Giới thiệu loại ruồi có hệ thống.
(nguồn gốc, lợi, hại và nhắc nhở con người diệt ruồi).
- Phương pháp thuyết minh:
 + Phân loại (việc sinh sản của ruồi).
 + Phân tích (luật sư bào chữa)
 + Nêu ví dụ, số liệu 
=> Làm rõ đặc điểm của loài ruồi.
b. Biện pháp nghệ thuật:
 - Kể chuyện
 - Nhân hóa 
c. Tác dụng của biện pháp nghệ thuật: Đảm bảo tính khách quan, chính xác nhưng sinh động hấp dẫn, lôi cuốn người đọc.
Bài tập 2. 
- Đối tượng: Tiếng kêu của chim cú.
- Dựa trên hiểu biết về môn sinh học: chim ăn thịt thường hay bắt chuột, chuột hay ở bãi tha ma.
- Sử dụng biện pháp kể
=> Cú say sưa làm việc, bắt chuột bảo vệ mùa màng.
III. Hướng dẫn tự học:
- Tập viết một đoạn thuyết minh ngắn ( 7 – 10 dòng) có sử dụng biện pháp nghệ thuật
E. Rút kinh nghiệm:
............
**************d & d **************